توالت ناقل چه بیماریهایی است؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

قديميها به توالت ميگفتند مستراح. مستراح يک کلمه عربي است به معناي محل استراحت يا جاي امن. جالب است که در زبان انگليسي هم يکي از نامهاي توالت restroom است که معنايش ميشود همان محل استراحت يا به قول قديميها مستراح. به هر حال، اين محل استراحت که همگيمان نيازهايي طبيعي نسبت به آن داريم، گاهي ميتواند ناراحتيهايي به دنبال داشته باشد و بيماريزا شود؛ بهويژه اگر اصول اوليه بهداشتي را در آن رعايت نکنيم. در پرونده اين هفته، به مرور برخي از بيماريهاي پوستي و غيرپوستي خاصي پرداختهايم که گاهي به دنبال استفاده غيربهداشتي از توالت بروز ميکنند. بالاخره واقعيت اين است که امروزه بسياري از ما مجبوريم ساعات زيادي را در محل کارمان بگذرانيم و به ناچار از توالتهاي عمومي استفاده کنيم؛ چه در محل کارمان، چه در ادارهها، بانکها، شرکتها و... اما به هر حال، توالت در هر جا که باشد، چه تميز باشد چه کثيف، هميشه برخي از ما فکر مي‎کنيم مملو از ميکروبهايي است که منتظرند پايمان را داخلش بگذاريم تا به سمتمان حمله ور شوند! اما آيا واقعا توالت ميتواند ما را بيمار كند؟ چگونه ميتوانيم جلوي ابتلا به بيماريهاي ناشي از توالت را بگيريم؟ پاسخ اين پرسشها را در «پرونده پوست و موي» اين هفته خواهيد خواند.

قبل از سيفون کشيدن، در توالت فرنگي را ببنديد

متخصصان عفوني هميشه توصيه ميکنند که قبل از کشيدن سيفون توالت فرنگي، در آن را ببنديد زيرا ميکروبهايي که در سطوح هستند، با فشار آب در هوا پخش ميشوند و ميتوانند بيماري زا باشند. براي همين است كه ميگوييم قرار دادن وسايلي مثل مسواک يا حوله در توالت اشتباه است زيرا ميکروبهاي موجود ممکن است روي آنها بنشينند و بعد از استفاده به فرد منتقل شوند. برخي افراد گمان ميکنند استفاده از محافظ و درپوش مسواك از آلودگي اين وسايل جلوگيري ميکند اما اينطور نيست. توصيه ميشود از قرار دادن اين وسايل در توالت پرهيز کنيد. حولهاي که بعد از استفاده خيس است و در توالت ميماند، راحت آلودگي را به سمت خود ميکشد.

حرف اول

نگوييد توالت ايراني

بگوييد توالت مغولي!

شايد تا به حال درباره تاريخچه توالت چيزي نشنيده باشيد و شما هم مانند بسياري از مردم لفظ توالت ايراني و فرنگي را به كار ببريد اما اجداد و نياکان ما در دوران هخامنشي، در فرهنگ آريايي، بسيار به سلامت مفاصلشان اهميت ميدادند. در زمان هخامنشي، سکوهايي صندلي مانند وجود داشت كه براي اجابت مزاج روي آن مينشستند و وسط اين سکوي سنگي فاضلاب و سيستم تخليه قرار داشت. اين توالتي که به نام توالت ايراني ميشناسيد، در واقع، توالت مغولي است. در همان روزگار، هنگامي که مغولها به ايران حمله کردند، براي دفع، چالهاي ميکندند و روي آن چاله، مينشستند و اجابت مزاج انجام ميدادند. حال چرا ما اين شيوه غلط و بسيار غيربهداشتي را بر شيوه دوستدار سلامت و اصيل فرهنگي خود ترجيح داديم، جاي تعجب دارد، خصوصا اينکه امروزه آن سکوي سنگي، به توالتهايي از جنس سراميک و با طرحهاي زيبا تبديل شده و نام فرنگي را دارد و در هتلها و فرودگاهها ميبينيد پوششهاي يکبار مصرف روي دهانه توالت وجود دارد که پس از هر بار استفاده، براي نفر بعدي کاملا بهداشتي و استريل ميشود. شايد با همين توضيح کوتاه از تاريخچه توالت رفتن، تلاش کنيم نگاهي جديد به حفظ سلامت مفاصل خود داشته باشيم و همچون اجدادمان از مزاياي توالتهاي صندليمانند که متاسفانه به جاي توالت ايراني آن را توالت فرنگي مينامند، بهره بگيريم. فراموش نكنيد وقتي که شما روي پا مينشينيد و در موقعيت استفاده از توالت مغولي، حدود 5 دقيقه در اين وضعيت قرار ميگيريد، در واقع مقدار زيادي از وزنتان را روي سطح کوچکي از مفصل زانو قرار ميدهيد و تکيهگاه و نقطه فشار شما باعث بروز مشکلاتي جدي و مفصل تخريب ميشود. در نظر بگيريد شما قسمتي از پوست يا ناخن را تحت فشار قرار دهيد و مانع رسيدن خون به آنجا شويد، چه اتفاقي ميافتد؟ کمخوني يا ايسکمي باعث ميشود آن بافت نابود شود. شما در واقع در مفصل خود همين فشار را ايجاد ميکنيد و باعث ايسکمي آن ميشويد. علاوه بر آن، جلوي چرخش مايع مفصلي را هم ميگيريد و به آن صدمه ميزنيد. متاسفانه به همين علت و ورزش نكردن و بد نشستن در کشور ما، سن تعويض مفصل و جراحي آن به جاي 80 سالگي در دنيا، به حدود 40 تا 50 سالگي رسيده است.

در توالت عمومي از صابون مايع استفاده کنيد، نه جامد

چند گروه از افراد بايد نكتههايي را در استفاده از توالت بيش از ديگران رعايت كنند. اگر شما جزو هريك از اين گروهها هستيد، بايد مراقب باشيد تا مبتلا به زردزخم و زگيل نشويد:

1) افراد مبتلا به حساسيتهاي پوستي بايد مراقب استفاده از شويندههايي که در توالت عمومي وجود دارد، باشند زيرا مواد محرک موجود در اين شويندهها كه اغلب نامرغوبند، مي‎تواند باعث تشديد يا بروز اگزما در دست و صورت شود. استفاده از شوينده براي ناحيه تناسلي هم ممنوع است.

2) اگر پس از توالت دستها درست شسته نشود، در همه افراد چه كوچك و چه بزرگ احتمال بروز برخي بيماريهاي عفوني و قارچي ثانويه وجود دارد. علاوه بر شستشوي مناسب، تنها راه پيشگيري از بروز اين مشكلات، خشک کردن كامل دستها، ناحيه تناسلي و کشاله رانها بعد از هر بار شستشو است.

3) كساني كه از توالت فرنگي در مكان عمومي مثل هتل فرودگاه و... استفاده ميكنند، براي پيشگيري از انتقال ميکروبها و بيماريهاي قارچي و ويروسي مثل زگيل يا زردزخم مي‎توانند از پدهاي پوشاننده و کاورهاي مخصوص استفاده کنند اما بهطور کل چون طول مدت نشستن روي سطح توالت فرنگي طولاني نيست، احتمال انتقال اين بيماريها بسيار پايين است.

4) فراموش نکنيم استفاده از توالتهايي که دمپايي مشترک دارند مثل توالتهايي که در استخرها هست، مي‎تواند باعث انتقال برخي بيماريهاي ويروسي مخصوصا زگيل کف پا شود.

5) سعي كنيد از صابون جامد توالتهاي عمومي استفاده نكنيد، چون اگر مصرفکننده يا مصرفکنندگان قبلي صابون جامد در توالت عمومي دچار يک مشکل پوستي باشند، ممکن است اين مشکل به پوست شما نيز منتقل شود.

ادرارتان را نگه ميداريد؟

دچار عفونت ادراري خواهيد شد!

بعضي از افراد ترجيح ميدهند سر كار يا در جايي كه توالت عمومي وجود دارد، از اين مکان استفاده نکنند و ادرارشان را براي ساعات طولاني نگهدارند چون احساس ميکنند توالت عمومي بيماريزاست، اما آنها با اين تصميم احتمال ابتلا به عفونتهاي ادراري را در خود بيشتر مي‎کنند. برخلاف آنچه بسياري از خانمها فکر ميکنند، توالت عمومي باعث انتقال ميکروب به دستگاه تناسلي و ابتلا به عفونت ادراري نميشود بلکه آنچه مضرتر است نگهداشتن ادرار براي 8-6 ساعت يا تند ادرار کردن و اجازه تخليه کامل را به مثانه ندادن است. در توالت عمومي خانمها خودشان بايد بهداشت شخصي را رعايت کنند؛ مثلا همراه خود دستمال کاغذي داشته باشند تا بعد از شستشو ناحيه را خشک کنند يا حتما دستها را کامل بشويند.

بهترين توصيه؛

شستشوي کامل دستها

بيماريهاي عفوني يا ميکروبي دستگاه گوارش مثل وبا در فصل تابستان و بيماريهاي ويروسي دستگاه تنفسي مخصوصا آنفلوانزا در پاييز و زمستان از بيماريهاي شايعي هستند که از توالتهاي عمومي منتقل مي‎شوند. عوامل بيماريزا يا انتقالدهندههاي اين بيماريها روي سطوح ماندگاري بالايي دارند. مثلا ويروس آنفلوانزا تا 8 ساعت روي سطوح زنده مي‎ماند و به راحتي به افرادي که با سطح آلوده تماس دارند، بهداشت فردي را رعايت نميکنند و دستانشان را کافي و درست نميشويند، منتقل مي‎شود. اين عوامل به راحتي از طريق دست آلوده وارد دستگاه گوارش ميشوند و بيماريزا هستند. ميکروبهاي روي سطوح در توالت مي‎تواند از طريق ريز افشاني و کشيدن سيفون توالت يا استفاده از خشککنهاي برقي نيز منتقل شوند. به همين دليل توصيه مي‎شود قبل از کشيدن سيفون توالت فرنگي، در توالت را ببنديد تا ميکروبهايي مثل ايکولا که در سطوح هستند و مي‎توانند با فشار آب در هوا منتشر شوند، منتقل نشوند.

در مورد احتمال انتقال بيماريهاي جنسي اما بايد گفت عامل مولد بيماريهاي جنسي، مخصوصا ايدز، ويروسي است که ضريب پايداري بسيار کمي در سطوح دارد و خوشبختانه به سادگي منتقل نميشود. ويروس هپاتيت B ماندگاري بيشتري دارد اما حتما بايد زخمي در بدن باشد تا از طريق تماس با آن ويروس وارد بدن شود. شايد بهترين راه پيشگيري از ابتلا، شستشوي کامل دست و ضدعفوني کردن مرتب محيط باشد. به هر حال مشکل اصلي سطوح آلوده است.

توالت فرنگي

بهداشتيتر است

بعضي افراد علت امتناع از استفاده از توالت فرنگي را تماس مستقيم پوست با سطح آلوده ميدانند، حتي اگر توالت در خانه شخصي باشد، در حالي که اين توالت در مقايسه با توالتي که امروزه در اغلب خانهها استفاده ميشود، بهداشتيتر است. در ضمن وقتي توالت فرنگي در خانه وجود دارد و افراد خانواده از آن استفاده ميکنند، قطعا به خاطر رعايت بهداشت فردي هرکدام از افراد عاري از مشکلات قابلانتقال از طريق پوست است. کافي است پس از هر بار استفاده، با فشار دادن دکمهاي که مايع ضدعفوني را در فضاي توالت به گردش درميآورد، آن را ضدعفوني کرد. اگر فقط با استفاده از آب هم که قدرت پاککنندگي ذاتي دارد، محيط توالتفرنگي پاکيزه شود، احتمال انتقال مشکلات احتمالي پوستي که در صورت رعايت نکردن بهداشت سرايت ميکند، منتفي است. در واقع با رعايت بهداشت احتمال انتقال بيماريهاي ميکروبي مثل کورک و جوش چرکي در منطقه خاصي که امکان دارد پوست با سطح توالت تماس داشته باشد يا مشكلات قارچي و ويروس بسيار كم است. بهخصوص اگر از دستمال يا كاورهاي مخصوص توالت استفاده شود، نبايد از مزاياي استفاده از توالتفرنگي به بهانه بهداشتي نبودن آن چشمپوشي كرد.

توالتي که دشمن زانوست

در استفاده از توالت ايراني مفصل زانو، ران و مچ پا خم مي‎شود و فشار قابلتوجهي به تمام مفاصل اندام تحتاني و حتي ستون فقرات و کمر ميآيد. كلا بهتر است همه گروههاي سني براي سلامت مفاصلشان از نشستن سر توالت بپرهيزند و از صندلي مخصوص توالت يا توالت فرنگي استفاده كنند اما براي تمام کساني که مفاصلشان درد دارد و فشار، دردشان را تشديد مي‎کند يا مبتلا به آرتروز و ساييدگي زانو هستند، استفاده از توالت ايراني ممنوع است. اين ممنوعيت در کساني که عمل تعويض مفصل زانو انجام دادهاند، سالمند هستند يا باردارند هم بايد مدنظر باشد.

حرف آخر

دکتر محمدعلي نيلفروشزاده

متخصص پوست، رئيس مرکز تحقيقات پوست و سلولهاي بنيادي و دانشيار دانشگاه علومپزشكي تهران

از توالت آلودهتر هم داريم

در مورد توالت و آلودگي و بيماريهايي که انتقال ميدهد صحبت کرديم اما چند درصد از شما وقتي با تلفن همراه يا حتي گوشي تلفن خانه يا کيبورد رايانه کار ميکنيد يا پولي از کيفتان برميداريد، فورا دستتان را ميشوييد يا به فرزندانتان آموزش ميدهيد که بايد اين کار را انجام دهد؟

حقيقت اين است که بسياري از وسايلي که در اطرافمان است و مرتب با آنها ارتباط داريم حتي از توالت هم آلودهتر هستند و شستشوي مرتب دستها بعد از هر تماس به کاهش ميزان باکتريهاي روي پوست کمک ميکند. شايد با خود بگوييد خيليها را ديدهام که هرگز اين کار را نکردهاند و تا به حال هم بيمار هم نشدهاند اما نبايد خود را با ديگري مقايسه کنيد. افرادي که سيستم ايمني ضعيفتري دارند، به خصوص بيماران و کودکان ممکن است در اثر مواجهه با اين باکتريها دچار عفونتهايي شوند که کنترل آنها آسان نيست. توصيه ميشود در طول روز مخصوصا قبل از خوردن مواد غذايي، دستانتان را با يک ماده شوينده که حاوي کرم يا مرطوبکننده است، بشوييد. شستشوي دستها با آب خالي کافي نيست و اثر پاککنندگي ندارد. حتما شويندهاي مناسب و استاندارد انتخاب کنيد تا باعث خشکي و اگزماي پوستي نشود و بعد از شستشو دستها را کاملا پاک و از کرم مرطوبکننده يا چرب کننده استفاده کنيد.

اگر قرار است به وسايل فردي دست بزنيد که بيمار است، حتما ابتدا آن را با اسپري يا ژلهاي ضدعفونيکننده تميز کنيد، اما در استفاده از ضدعفونيکنندهها زيادهروي نکنيد، به گندزدايي مرتب وسايل خانه و اداره نياز نيست. شستشوي دستها کافي است.

هفته نامه سلامت شماره 508