اسکار آکنه همان فرورفتگی های ناشی از جوش های عمقی است که در بعضی از موارد این چال ها سطحی و در بعضی از موارد عمقی می باشد. اسکار تورفته جای جوش هنگامی ایجاد می شود که جوش به شکلی عمیق در داخل پوست فرد ایجاد شده باشد و در نهایت موجب آسیب رساندن به بافت های زیرین پوست شود.
هر چه اسکارها سطحی تر باشد پر کردن و صاف کردن آن ها آسا ن تر و سریع تر و هر چه اسکارها عمیق تر باشند صاف و هموار کردن آن ها دشوارتر و نیاز به زمان بیشتری دارد.
جهت درمان اسکار آکنه قبلا به این شکل بود که باید اول جوش فعال را متوقف می کردیم و وقتی مطمئن می شدیم که بیمار حداقل جوش های عمقی و درشت نمی زند بعد اقدامات لازم جهت درمان فرورفتگی ها را شروع می کردیم ولی با پیشرفت دستگاه های لیزر، امروزه می توانیم همزمان با بهبود آکنه فعال فرورفتگی های آن را هم درمان کنیم. جای جوش انواع متفاوتی دارد در نتیجه درمان های متفاوتی برای از بین بردن آن ها صورت می گیرد. درمان جای جوش به نوع و شدت جوش های موجود، نوع پوست افراد و میزان ترمیم پوست مورد نظر بستگی دارد. امروزه روش های درمانی جای جوش نسبت به گذشته گسترش یافته است.
شکل 1 قبل و بعد درمان اسکار جای جوش
در حال حاضر روش های درمانی موثر برای اسکار آکنه می تواند یک یا ترکیبی از چند روش زیر باشد:
در این روش به کمک دستگاه میکرودرم ابرژن لایه های سطحی پوست برداشته می شود به طوری كه پوست زخم نشود و هرچه اسکارها عمیق تر باشند به تکرار بیشتری نیاز دارد. تکرار آن می تواند هر 2 یا 3 هفته یک بار باشد. ولی این روش جهت اسکارهای بسیار عمیق توصیه نمی شود، زيرا نتيجه مطلوبی حاصل نمی شود. میکرودرم ابرژن با لایه برداری کنترل شده سبب افزایش جذب داروها می شود. در این روش جوش فعال و تیرگی محل جوش ها نیز بهبود می یابد، همچنین منافذ باز بسته تر شده و همزمان اسکارها سطحی تر می شوند و پوست صاف تر به نظر می رسد. این روش یک کار فیزیکی بوده و اگر درست انجام شود، تقريبا هیچ عارضه ای ندارد و فرد می تواند بلافاصله به محل کار خود برگردد، در دست افراد غیرحرفه ای همین میکرودرم ابرژن می تواند سبب ایجاد زخم و به دنبال آن لک های تیره روی پوست شود.
شکل 2 ویژگی روش میکرودرم ابرژن
IPL ليزر نیست ولی اصطلاحا به آن لیزر گفته می شود.
با این دستگاه کلاژن سازی پوست تحریک می شود و بنابراین اسکارها سطحی تر می شوند و با تکرار آن پوست صاف تر می شود.
ضمن این که این روش کمک به بستن منافذ و بهبود جوش های فعال می شود، قرمزی جای جوش را نیز کاهش می دهد.
در دست پزشک با تجربه معمولا IPL عارضه خاصی ایجاد نمی کند و نیازی به پانسمان و مراقبت خاص ندارد، قرمزی یا زخمی روی پوست ایجاد نمی کند و فرد می تواند بلافاصله به کار روزمره خود ادامه دهد. به همین علت است که این روش از محبوبیت خوبی نزد بیماران برخوردار است.
IPL روش بسیار مناسبی برای درمان جاى جوش هايى است كه هنوز قرمز رنگ هستند یا فرورفتگى مختصر دارند. با تحریک کلاژن سازی تورفتگی های جدید و قرمز یا صورتی رنگ هستند را طی دو تا سه جلسه درمان برطرف می کند. این روش همچنین می تواند جوش های فعال و التهابی را نیز بهبود بخشد و سبب می شود طول مدت درمان کوتاه گردد تا حدی که بیمار را از مصرف همزمان آنتی بیوتیک بی نیاز نماید یا طول دوره درمان را کوتاه کند.
در دهه پیش که دستگاه لیزر فرکشنال CO2 وارد بازار شد، به دلیل این که شرایط نسبتا دشوار لیزر CO2 معمولی را نداشت بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
شکل 3 دستگاه لیزر فرکشنال سی او دو
فرد لیزر شده می تواند بعد از لیزر به کارهای روزمره خود ادامه دهد و نیازی به مراقبت شدید ندارد. در این روش بدون نیاز به تزریق ماده بی حسی و فقط با کرم بی حس کننده منطقه مورد نظر لیزر می شود. در این روش برخلاف روش لیزر CO2 معمولی پوست دچار زخم یا ترشح نمی شود، در نتیجه نیاز به پانسمان ندارد. قرمزی مختصری به مدت چند روز تا چند هفته ممکن است ایجاد شود که با کرم ضدآفتاب پوشانده می شود. این لیزر عوارض احتمالی لیزر CO2 معمولی را ندارد و معمولا احتمال قرمزی پس از لیزر و PIP یا تیرگی بعد از لیزر بسیار کمتر است. جهت درمان کامل و رضایت بخش اسکارها، درمان با لیزر فرکشنال نیاز به تکرار ماهیانه دارد و بسته به عمق اسکار (فرورفتگی) بین 3 تا 6 جلسه معمولا نیاز است.
شکل 4 ویژگی های لیزر فرکشنال CO2
در اسکارهای عمیق این روش را می توان دوباره تکرار کرد. همچنین اين روش را می توان با پى آر پى تركيب كرد و ميزان كلاژن سازى و ترمیم بافت را افزايش داد. از طرفی می توان بلافاصله پس از انجام ساب سیژن در حالی که پوست کاملا بی حس است، ليزر فركشنال انجام داد و به نتايج بهتری دست یافت.
شکل 5 ویژگی های روش ساب سیژن
در بعضی از اسکارهای عمقی که تورفتگی زیاد است مى توان با استفاده از چربی که از خود فرد گرفته می شود و در زیر اسکارها تزریق می گردد، ظاهر اسکار را پر و صاف نمود و به نتایج بهتری دست یافت. این چربی را می توان طی مراحلی به نانوفت یا جدیدا در سال ۲۰۲۰ روش « اس وی اف ژل » تبدیل کرد و نتایج بسیار موثرتر و پایدارتری بدست آورد. همچنين پزشک مى تواند به طور همزمان روى ناحيه اسكارها را نيز ليزر كند يا در صورت امكان از روش پى آرپى PRP یا روش جدیدتر پی آراف PRF ، با غلظت مناسب پلاكت حداقل سه برابر نرمال (که از خون خود فرد تهیه می شود) در ناحيه اسکار تزريق كند و نتائج خوبى در یک جلسه بدست آورد.
شکل 6 تزریق چربی در اسکار
بسیاری از افراد با وجود تنوع زیاد روش های درمانی باز هم تمایلی به انجام درمان اسکار نشان نمی دهند و علت آن دوره نقاهت هر چند کوتاه روش های فوق است. IPL با وجود این که هیچ دوره نقاهتی ندارد ولی روی اسکارهای قدیمی تاثیری ندارد و فقط جوش های قرمز یا اسکارهای قرمز و تازه را از بین می برد بنابراین مناسب افرادی که اسکارهای قدیمی دارند نیست. اخیرا لیزر جنسیس در درمان اسکار آکنه جایگاه خاصی پیدا کرده است مخصوصا که علاوه بر این که هیچ دوره نقاهتی ندارد از اثرگذاری خوب و قابل قبولی برخوردار است. این لیزر نیاز به هیچ آمادگی قبلی ندارد و بر روی هر رنگ پوستی حتی پوست های بسیار تیره قابل انجام است. همچنین نیاز به بی حس کردن پوست نمی باشد و زمان زیادی برای انجام آن لازم نیست. برای درمان جای جوش کمر بهترین گزینه است ضمن این که لکه های ناشی از جوش را نیز درمان می کند. هیچ گونه آثار قرمزی یا تورم روی پوست نمی گذارد و کاملا بدون عارضه است. به همین علت از جایگاه ویژه ای نزد آقایان یا بانوان شاغل برخوردار است. همچنین در پوست های لک ساز یا در فصل تابستان که انجام لیزرهای CO2 معمولی یا فرکشنال هر دو ممکن است عارضه PIP داشته باشد، لیزر جنسیس می تواند جایگزین بسیار خوبی باشد. معمولا از ۴ تا ۶ جلسه درمان می تواند نتایج ماندگاری ایجاد کند. برای ایجاد نتایج سریع تر و بهتر از این لیزر بعد یا قبل از لیزر فرکشنال CO2 به طور همزمان استفاده کرد.
شکل 7 ویژگی های لیزر جنسیس
روش آر اف فرکشنال، که به آن آر اف فرکشنال سوزنی نیز می گویند، توسط سوزن های بسیار ظریف و کوچکی، انرژی رادیوفرکانس را به لایه های عمیق تر پوست، یعنی بخشی که در آن فیبرهای کلاژن و الاستین وظیفه حفظ و نگهداری ساختار پوست را بر عهده دارند، انتقال می دهد. در واقع آر اف فرکشنال تلفیقی از دو روش میکرونیدلینگ و آر اف یا رادیوفرکانس (Radifrequency) است. در این درمان جدید، انرژی آر اف توسط سوزن های دستگاه آر اف فرکشنال، به عمق پوست انتقال می یابد.
انرژی آر اف از طریق همان سوزن های کوچک عمق پوست انتقال می یابد و علاوه بر مزیت ایجاد جراحت های بسیار کوچک، با به کارگیری انرژی آر اف، سبب می شود پوست به میزان قابل ملاحظ ای سفت تر شده و بهبود جای جوش نیز حاصل شود. تعداد جلسات درمانی به نوع پاسخ فرد نسبت به روش درمانی و نیز شدت آسیب های پوستی که فرد دارد، بستگی دارد. به طور کلی بیماران به 3 تا 6 جلسه درمانی به فاصله زمانی یک ماه نیاز دارند تا فرصت لازم جهت جوانسازی و بازسازی مجدد بافت پوست وجود داشته باشد.
در یک تا دو روز اول بعد از درمان پوست معمولا قرمز می شود اما میزان قرمزی نسبت به روش لیزر خفیف و بسیار جزئی است. پس از انجام این روش هیچ گونه احساس درد و ناراحتی وجود ندارد و بیماران طی یک روز به راحتی می توانند به روال عادی زندگی و فعالیتهای روزانه خود برگردند. باید توجه داشت که در پوست هایی که دچار لک یا ملاسما هستند احتمال تیره شدن لک وجود دارد.
لیزر نوعی تکنولوژی بر پایه تابش نور است، در مقابل، تیکسل نوعی تکنولوژی بر پایه انرژی حرارتی است. تیکسل که به یک صفحه با دندانه هایی از جنس تیتانیوم مجهز است، حرارت را به صورت مستقیم به پوست انتقال می دهد.
تیکسل یک سیستم فرکشنال غیرلیزری جدید است که برای ترمیم پوست کاربرد دارد و براساس تکنولوژی تخریب حرارتی-مکانیکی کار می کند. وقتی دندانه های صفحه تیتانیومی دستگاه تیکسل به پوست برخورد می کنند، انرژی حرارتی به پوست منتقل شده و جراحت های بسیار کوچکی ایجاد می شوند. این میکروجراحت ها، بدن را تحریک می کنند تا برای ایجاد پوستی سالم تر و انعطاف پذیرتر، کلاژن و الاستین بیشتری تولید کند.
از درمان تیکسل می توان در کلیه نقاط صورت استفاده کرد، از جمله نقاط حساس پوست دور چشم و گردن. از مزایای تیکسل قابل استفاده بودن آن در پوست های لک ساز است که معمولا با لیزر فرکشنال و آر اف فرکشنال احتمال تیره تر شدن لک وجود دارد. اثربخشی تیکسل در حد لیزر فرکشنال می باشد و در هر نوع پوست و در هر فصلی قابل انجام است.
شکل 8 مزایای تیکسل
نتایج کار مشابه با لیزر فرکشنال CO2 است، با این تفاوت که تیکسل دوران نقاهت بسیار کمتری دارد. با ایجاد میکروکانال ها یا همان جراحت های بسیار کوچک توسط تیکسل می توان مواد موثر فعال مانند مواد دارویی ضدچروک، ضدلک و پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) را به راحتی با مالش بر پوست از طریق این میکروکانال ها وارد پوست نمود.
از عوارض دیگر لیزر CO2 به جز قرمزی، می توان به PIP اشاره کرد که همان تیره شدن محل لیزر شده است و بیشتر در افراد با پوست تیره یا کسانی که زیاد در معرض آفتاب قرار می گیرند رخ می دهد. در صورت بروز این مشکل می توان با میکرودرم ابرژن، داروی مزوتراپی و کربوکسی تراپی آن را از بین برد. به دلیل نیاز به پرهیز شدید از آفتاب، در فصل تابستان از روش لیزر CO2 کمتر استفاده می شود.
شکل 9 ویژگی های لیرز CO2
در این روش با استفاده از دستگاه کوچک میکرونیدل که با سوزن های یک بار مصرف تعبیه شده در انتهای دستگاه و حرکت رفت و برگشتی سوزن با وارد کردن ضربه توسط سوزن ها، جراحت های بسیار کوچکی در پوست ایجاد کرده و موجب تحریک مکانیسم ترمیم و بهبود طبیعی بدن می شود. در طی این درمان تولید کلاژن و الاستین آغاز شده و به طور موثری باعث سفت شدن پوست و کاهش خطوط ریز، چین و چروک و نیز جای جوش می شود. این روش بیشتر در درمان اسکارهای سطحی کاربرد دارد و برای اسکارهای عمقی روش برگزیده ای نیست.
شکل 10 مزایای میکرونیدلینگ
در اسکارهای عمیق سایه انداختن اسکارهای فرورفته می تواند نمای عمیق آن ها را در پوست تشدید نماید و پر کردن آن ها با تزریق فیلر (ژل) مانع از سایه انداختن آن ها می شود و نمای کلی صورت را بهبود می بخشد. بخشی از اصلاح اسکار در روش تزریق ژل شامل انجام ساب سیژن در لایه درم و زیر درم جهت جداسازی فیبروز و بافت اسکار می باشد. حرکت رفت و برگشتی سوزن به جلو در طول اسکار همزمان با تزریق ژل، سبب قطع اتصالات فیبر در عمق اسکار شده و به صاف شدن آن متعاقب تزریق فیلر کمک می کند. هنگامی که جای جوش عمیق باشد با استفاده از روش تزریق ژل جای جوش می توان درمان و از بین بردن جای جوش را با عملکردی حرفه ای و سرعت عمل بالا انجام داد. برای تزریق فیلر به جای جوش از پرکنند ه های پوستی دائم یا موقت می توان استفاده نمود.
دوام اثر درمان اسکار با فیلرهای از جنس هیالورونیک اسید به طور معمول ۵ تا ۱۲ ماه می باشد، درمان بعدی در زمانی که حجم تزریق قبلی کاهش می یابد و اسکار دوباره واضح می شود، توصیه می شود. اما تزریق پرکننده های دائمی، مدت زمان طولانی تری می توانند در بدن باقی بمانند و قابل تجزیه نیستند. البته پزشکان استفاده از این نوع ژل های دائمی را مناسب نمی دانند زیرا ممکن است با ماندگاری طولانی مدت ژل در بدن عفونت ها و عوارض دیگری مشاهده شود.
اخیرا از ژل های الانسه که دائمی نیستند ولی ماندگاری طولانی تر (یک ساله، دو ساله، سه ساله و چهار ساله) دارند، در درمان جای جوش استفاده شده است و نتایج چشمگیری دیده شده است. در کل در روش تزریق ژل به دلیل تحریک کلاژ ن سازی در دراز مدت پس از انجام چند نوبت درمان، جای جوش های عمیق پر می شود و مدت زمان ماندگاری آن افزایش پیدا می کند. با این وجود ممکن است به دلیل تزریق پرکننده نامناسب یا بدون مهارت پزشک علائمی در پوست خود مشاهده نمایید به همین علت در روش تزریق ژل علاوه بر اهمیت مرغوب بودن ژل تزریقی مهارت و تجربه پزشک بسیار حائز اهمیت است. باید گفت که تزریق ژل برای اسکارهای نوک تیز و اسکارهای غیرقابل اتساع ممنوع است و بهتر است که از روش های دیگر درمانی دیگر برای برطرف کردن آن استفاده شود. دکتر مریم ملکی از روش تلفیقی لیزر جنسیس یا تیکسل همراه با تزریق ژل الانسه بیشتر برای جای جوش عمیق در آقایان یا افرادی که می خواهند خیلی سریع و با یک نوبت درمان به نتیجه نسبتا خوب برسند استفاده می کند.
شکل 11 تزریق ژل در اسکار: الانسه و هیالورونیک
در روش لیزر آندولیفت پس از بی حس کردن پوست، با استفاده از فیبر بسیار ظریفی که به زیر پوست رانده می شود، پرتوهای لیزر به لایه های زیرین پوست تابانده می شود و حرارت ایجاد شده سبب تحریک کلاژن سازی در قسمت زیر اسکارها می گردد. بدین ترتیب با حرکت رفت و برگشت فیبر علاوه بر لیزر یک حالت ساب سیژن و جداسازی هم در لایه های پوست انجام می شود که در کل اثر کلاژن سازی بسیار خوبی خواهد داشت.
لایه برداری شیمیایی دو نوع متوسط و عمیق دارد. هر دو لایه برداری متوسط و عمیق می تواند برای کاهش اسکار آکنه مفید باشد. لایه برداری متوسط می تواند به رفع جای زخم سطحی کمک کند و لایه برداری عمیق می تواند به از بین بردن جای زخم عمیق کمک کند. لایه برداری عمیق یک روش جدی است که لایه رویی پوست را برمی دارد و می تواند باعث خونریزی، تورم، پوسته پوسته شدن و قرمزی طولانی مدت و تغییر رنگ پوست برای ماه ها بعد ازعمل و گاهی طولانی مدت شود.
لایه برداری شیمیایی روی افراد با رنگ پوست روشن تر بهتر عمل می کند، زیرا اسیدهای درصد بالا در لایه برداری حرفه ای گاهی اوقات باعث هایپرپیگمنتیشن موقت (تیرگی) یا حتی هایپوپیگمنتیشن دائمی (روشن شدن) پوست در افراد دارای پوست تیره می شوند.
در موارد نادر، لایه برداری عمیق تر باعث ایجاد اسکار کلویید (keloid) در افرادی که پوست تیره ای دارند می شود. این مشکلات با درصد اسید مصرفی افزایش می یابد، بنابراین اگرچه بعضی از لایه برداری های سطحی ممکن است برای افراد دا رای پوست تیره بی خطر باشد، بسیار مهم است که پوست خود را بعد از لایه برداری از نور خورشید دور نگه دارید و از یک ضدآفتاب مناسب استفاده کنید تا روند لایه برداری کامل شود.
در درمان جوش های نوع آیس پیک که دهانه کوچک دارند ولی عمق زیاد، روش کراس که نوعی پیلینگ محسوب می شود، کاربرد دارد. روش کراس بازسازی شیمیایی اسکارهای پوستی است که با استفاده از غلظت های بالای اسید تری کلرواستیک (TCA) به صورت کانونی روی اسکارهای آتروفیک آکنه انجام می شود تا با ایجاد التهاب روی پوست و به دنبال آن کلاژن سازی اسکارها بهبود یابند.
استفاده از غلظت های بالاتری از اسید تری کلرواستیک در کراس می تواند به سطح پایین تری از پوست برسد و جای زخم های عمیق تر را اصلاح کند. در این روش به منظور به حداکثر رساندن اثرات و ایجاد حداقل عوارض مانند زخم و تغییرات رنگی در پوست که می تواند با غلظت بالاتری از اسید تری کلرواستیک رخ دهد، استفاده کانونی از اسید تری کلرواستیک محدود به اسکارهای آتروفیک انجام می شود. یعنی استفاده از اسید تری کلرواستیک فقط در نقطه ای که با توجه به نظر پزشک پوست، مناسب درمان در نظر گرفته شده است، انجام می شود و در اطراف آن ناحیه اعمال نمی گردد. این روش در برخی از افراد ممکن است سبب ایجاد لکه های تیره یا قرمز در محل انجام کراس شود که آزاردهنده است.
شکل 12 پیلینگ شیمیایی
در صورتی که جای جوش عمیق و شدید و آتروفیک داشته باشید، بهتر است که از این روش جهت درمان استفاده کنید. با استفاده از برش های مخصوصی که روی پوست زده می شود، تلاش می شود تا اثرات و باقی مانده جای جوش برداشته شود و سپس بخیه زده شود و از بین برود. به طور کلی از روش های مختلفی برای جراحی استفاده می شود. این جراحی سرپایی است.
از یک ابزار پانچ مخصوص که مشابه یک کاتر کوچک است برای برش اسکارها استفاده می شود. با این که پانچ گرفتینگ باعث ایجاد تغییرات قابل توجهی روی پوست شما می شود اما خود این فرایند نیز باعث باقی ماندن اسکارهای جزئی می شود. این اسکارها کوچک تر از اسکار اصلی هستند،به جای تورفتگی یا برجستگی های شدید، شما خط کوچکی را مشاهده خواهید کرد.
در پایان دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو در شهر اصفهان اضافه می کند، برای درمان اسکار آکنه قبل از هر کاری ابتدا مطالعه کافی داشته باشید و پزشک متخصص پوست با تجربه ای را انتخاب کنید که در یک کلینیک مجهز مشغول به کار باشد تا در انتخاب بهترین روش درمان یا ترکیب روش های مختلف دستش باز باشد. محدودیت در امکانات و تجهیزات یک پزشک متخصص پوست می تواند سبب کاهش در کیفیت کار پزشک شود. از طرفی درمان خود را به افراد غیرپزشک نسپارید چرا که حتی با میکرودرم ابژن و میکرونیدلینگ که روش های ظاهرا کم خطری هستند امکان ایجاد عوارض زیادی وجود دارد، از جمله عفونت و لک های بسیار تیره. دکتر مریم ملکی از همه بیمارانی که برای درمان اسکار آکنه مراجعه می کنند می خواهد که صبر و بردباری و پیگیری درمان را باید پیشه کنند و زود ناامید نشوند تا به نتیجه دلخواه برسند.
لطفا از عکس های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.