خرخر یا خرناس شکایت شایعی است ،بویژه بین آقایان وافراد چاق .خرخر از دو دیدگاه مهم است .یکی از نظر مزاحمت و آزاریکه برای دیگران و کسانیکه در مجاورت فرد خوابیده اند ایجاد میکند .مورد مهم تر مشکلاتی است که در نوعی از خرخر دیده میشود و همراه علایم انسداد تنفسی بوده و میتواند خطرات جدی داشته باشد .به این حالت، توقف انسدادی تنفس در حین خواب یا(Obstructive sleep apne (OSD گفته میشود .
خرخر در ۴۰ درصد آقایان و۲۰ درصد خانمها دیده میشود که بخشی از این افراد در معرض خطر علایم انسدادی تنفس هستند .در سالهای اخیر اهمیت خواب و اختلالات مربوط به آن بیشتر شناخته شده است .پیشرفتهای قابل توجهی در تشخیص و درمان اختلالات خواب حاصل شده و متخصص گوش و حلق و بینی از عناصر اصلی در این زمینه است .
در نوشته های چارلز دیکنز از پسری چاق با مشکل تنفس و خرخر نام برده شده که با الهام از داستان او سندرومی بنام Pickwickian معرفی شده است .
خرخر صدایی است که از ارتعاش بافتهای حلق ایجاد میشود .خرخر در حالت دم شدیدتر از بازدم است . چاقی، کوتاهی گردن ، مشکلات تنفس با بینی، بزرگی لوزه ها وزبان کوچک میتوانند موجب خرخر شوند . خرخر به تنهایی ودر غیاب علایمی که در زیر به آن اشاره میشود خطر چندانی ندارد و فقط باعث اذیت افراد دیگر میشود.
چه نوع خرخری اهمیت دارد ؟
خرخر زمانی اهمیت پیدا میکند که همراه علایم مهم دیگری باشد که در زمینه توقف انسدادی تنفس در حین خواب (OSD) روی میدهد .این علایم عبارتند از :
ایست تنفس حین خواب(متوقف شدن نفس کشیدن)
پریدن از خواب با حالت خفگی یا ایست تنفس
خواب آلودگی شدید حین روز که بویژه سبب تصادفات رانندگی میشود .
گاهی خود فرد از علایم اطلاعی ندارد وفقط هنگام روز بخصوص هنگام رانندگی یا تماشای تلویزیون خواب آلود است و مدام چرت میزند .فرد احساس میکند که عصبی است و از خواب خود لذتی نبرده است .دربسیاری موارد ، کسیکه با او در یک محل میخوابد شاهد این داستان است : با عمیقتر شدن خواب، خرخر بتدریج شدیدتر میشود تا جاییکه ناگهان نفس قطع شده و حالت خفگی روی میدهد .در اینحالت ممکنست شخص از خواب بپرد وخرخر قطع میشود تا دوباره بتدریج شدیدتر شده ومنجر به حالت قطع نفس دیگری شود .
ازعلایم دیگری که در این افراد دیده میشود میتوان به سردرد صبحگاهی، گلودرد، ضعف یا تحریک پذیری در صبح، از دست دادن حافظه و تمرکز، افسردگی، تغییرات شخصیت یا خلق، کاهش میل و قدرت جنسی ،تعریق حین خواب و شب ادراری اشاره کرد .استفاده از داروهای خواب آور، آرامبخش و الکل شدت علایم رابیشتر میکند .
عوارض ایست تنفس هنگام خواب
اگرحالت انسداد تنفس حین خواب درمان نشود عوارض خطرناکی خواهدداشت .میزان مرگ و میر در این افراد بیشتر است .افزایش شیوع بیماریهای قلبی و عروقی ومشکلات عصبی و ادراکی درمبتلایان دیده میشود .علل عمده افزایش مرگ و میر در آنها ناشی اززیاد بودن شیوع فشار خون بالا، بیماری عروق قلب، نارسایی قلب ،اشکال در ضربان قلب، مرگ ناگهانی وسکته مغزی است .مقاومت به انسولین نیزوجود دارد که سبب مشکلتر شدن کنترل قند خون و بالا رفتن احتمال دیابت میگردد .احتمال حالت ریفلاکس اسید یا برگشتن محتویات معده به سمت بالا بیشتر است .یکی از علل دیگر مرگ در این افراد تصادفات رانندگی بعلت کاهش تمرکز و خواب آلودگی است .از دست رفتن دقت وتمرکز وکم شدن حافظه از پیامدهای شناخته شده میباشد .
روشهای تشخیص
همانطور که گفته شد تنها انواع خاصی از خرخر که همراه علایم انسدادی است ،خطرناک بوده و نیازمند اقدام درمانی یا جراحیست .معاینات و اقدامات تشخیصی خاص جهت افتراق خرخر معمولی از انواعیکه همراه انسداد هستند لازم است .معاینه و بررسی بینی ،کام، زبان کوچک، لوزه ها ، زبان و فک لازم است .انحراف تیغه بینی، تورم مخاط و شاخکهای بینی ،سینوزیت، تومورهای بینی، بزرگ شدن آدنویید یا لوزه سوم، بزرگی کام نرم-یا زبان کوچک، بزرگی لوزه ها ،بزرگی زبان و کوچک بودن فک، زمینه ساز انسداد و خرخر هستند .گاهی در بعضی بیماران چند اشکال با هم وجود دارد .
در قسمتهای بعدی به درمان اشاره خواهیم کرد .