بدن انسان از میلیونها نورون عصبی تشکیل شده است که وظیفه انتقال پیام را از عضلات به سمت مغز و بالعکس را به عهده دارند. وجود اختلال در هر کدام از این نورونها در انتقال پیام ها مشکل ایجاد می کند تخریب پوسته میلین، تخریب خود عصب و ایجاد اسکار، گیرکردن و له شدن عصب و امثال آن از دسته اختلالات اعصاب هستند.

اختلالات عصبی بیماری هایی هستند که بر روی سیستم اعصاب مرکزی و محیطی تأثیر می گذارند. برای تشخیص مشکلات عصب و عضله نیاز به نوار عصب و عضله است تا بتوان مشکلات عصبی موجود در بدن را تشخیص داد. این روش، یک تست تشخیصی است که وضعیت سلامت عضلات و سلول های عصبی که آنها را کنترل می کند، را ارزیابی می کند.

این سلول های عصبی، نورون های حرکتی نامیده می شوند. آنها سیگنال های الکتریکی را که باعث انقباض و شل شدگی عضلات می شود، منتقل می کنند. نوار عصب و عضله این سیگنال ها را به نمودار یا اعداد، ترجمه می کنند و به پزشکان در تشخیص کمک می کند.

علت گرفتن نوار عصب و عضله

• سندرم تونل کارپ (فشار بر روی عصب مدیان هنگام عبور از بین استخوان های مچ دست و تحت رباط عرضی)
• سندرم خروجی قفسه سینه (فشار بر روی شبکه بازویی، هنگام عبور این اعصاب از زیر استخوان ترقوه در شانه)
• گیرافتادن افتادن عصب اولنار (فشار بر روی عصب اولنار هنگام عبور از پشت آرنج)
• دردهای ناشی از مشکلات دیسک (فشار بر روی ریشه های عصبی هنگام خروج از ستون فقرات در گردن و یا درد کمر مانند درد سیاتیک )
• احساس مور مور، گزگز و بی حسی اندام ها

در تشخیص فشار روی ریشه های عصبی که از بین مهره ها عبور کرده و توسط دیسک صدمه دیده تحت فشار قرار می گیرند کمک کننده است و به پزشک معالج در تشخیص میزان ضایعه ایجاد شده توسط دیسک صدمه دیده کمک می کند. تست نوار عصب و عضله برای بررسی وضعیت بهبود پس از درمان دیسک کمر و گردن به صورت جراحی و یا روش های طب فیزیکی ، مؤثر است.

کاربرد نوار عصب و عضله

آزمایشات الکترودیاگنوستیک برای ارزیابی شرایطی مانند:

• نوروپاتی محیطی
• نوروپاتی گیر افتادن (شامل سندرم تونل کارپ، نوروپاتی اولنار در آرنج، نوروپاتی پرونئال (معروف به فیبولار) در سر فیبولار، سندرم تونل تارسال )
• پلکسوپاتی
• رادیکولوپاتی
• تنگی کانال نخاعی
• اختلالات اتصال عصبی عضلانی (میاستنی گراویس و سندرم لامبرت -ایتون)
• میوپاتی اختلالات سلول شاخی قدامی

مراقبت های قبل از گرفتن نوار عصب عضله

1. دوش بگیرید و لباس راحت و آزاد بپوشید.
2. از مرطوب کننده، لوسیون و عطر بر روی پوست خود استفاده نکنید. کرم ها و لوسیون ها بر دقت تست تأثیر می گذارند.
3. درخصوص استفاده از رقیق کننده های خون یا هرگونه دارو با پزشک خود صحبت نمایید. داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین می توانند خطر خون ریزی بعد از الکترومیوگرافی را افزایش دهند. با این حال بدون مشورت با پزشک مصرف داروهای خود را قطع نکنید.
4. اگر از ابزار هایی نظیر ضربان ساز استفاده می کنید یا دچار اختلالات خونریزی هستید، حتماً به دکتر مغز و اعصاب خود اطلاع دهید.

نحوه گرفتن نوار عصب و عضله

به طور معمول این تست طی پروسه زیر انجام می شود:

• برای انجام این تست در وهله اول شما باید تمامی لوازم از جمله گیره مو، عینک، سمعک، جواهرآلات و حتی لباسهایی که باعث ایجاد خللی در آزمایش خواهند شد را کنار بگذارید.
• گاهی از شما خواسته می شود تا به جای لباس خود یک لباس مخصوص جراحی به تن کنید.
• حال باید روی تخت مخصوص نشسته یا به حالت درازکش قرار بگیرید.
• عضله های مورد نظر توسط تکنسین یا متخصص مغز و اعصاب پیدا می شوند.
• با استفاده از محلول ضدعفونی کننده پوست تمیز خواهد شد و بعد یک سوزن استریل و خیلی ظریف به درون عضله وارد می شود و صفحه ای فلزی در زیر شما قرار خواهد گرفت. گاهی برای یک آزمایش نیاز است که چندین سوزن به کار برده شود؛ اما درد ناشی از ورود این سوزن ها بسیار ناچیز است. در حین انجام تست باید عضلات شل نگه داشته شود و بعد در زمان نیاز، عضلات را با شدت کم و زیاد، منقبض نمایید. در تمام مدت زمان انجام تست، فعالیت الکتریکی عضله توسط مانیتوری مخصوص قابل نمایش و ثبت می باشد. گاهی برای داشتن صدای پتانسیل های الکتریکی یک تقویت کننده صوتی نیز به کار برده می شود.

آیا گرفتن نوار عصب و عضله درد دارد؟

الکترومیوگرافی ممکن است باعث بروز درد خفیفی شود که می توان آن را بدون مصرف داروی مسکن به طور کامل تحمل کرد.

تفسیر جواب نوار عصب و عضله

در ادامه به برخی از اصطلاحات این تست می پردازیم که برای تفسیر پاسخ نوار عصب و عضله و پاسخ به اینکه نوار عصب و عضله چیست کمک کننده هستند:

• دامنه: سیگنال الکتریکی به صورت موج نشان داده می شود و دامنه ارتفاع آن است.
• سرعت رسانایی (CV): سرعت رسانش سرعت حرکت تکانه الکتریکی در طول عصب را توصیف می کند.
• مدت زمان: این عرض یک موج الکتریکی را توصیف می کند.
• بلوک هدایت: این کاهش سیگنال در سراسر یک ناحیه تشریحی مانند مچ دست است. بلوک هدایت نشان دهنده گیر افتادن عصب مانند سندرم تونل کارپ است .
• رفلکسF: موج F نوعی پژواک الکتریکی محسوب می شود که در آن تکانه به سمت ستون فقرات حرکت می کند و سپس در امتداد همان فیبر به پایین برمی گردد، بنابراین حسی از رسانایی در تمام طول یک عصب حرکتی را می دهد.
• رفلکسH: موج H معادل الکتریکی یک رفلکس در پا است. یک تکانه از طریق یک عصب حسی به نخاع می رود و سپس در طول یک عصب حرکتی برمی گردد.

عوارض تست نوار عصب عضله

این تست را می توان یک تست کم خطر و تقریباً بدون عارضه به شمار آورد. البته شما ممکن است در محل ورود الکترود سوزنی با مشکلاتی مثل خونریزی، عفونت، یا آسیب عصبی رو به رو شوید که این موضوع بسیار کم رخ خواهد داد و می توان آن را کاملاً نادر دانست. در زمان ورود الکترودها در عضلات امتداد دیواره قفسه سینه نیز بسیار احتمال آن پایین است که هوا با ورود به ناحیه مابین ریه ها و دیواره قفسه سینه سبب آسیب دیدگی ریه و پارگی کیسه های هوایی گردد. تنها عارضه متداول این تست را می توان درد محل ورود الکترودها به شمار آورد که چند روزی ممکن است با شما همراه باشد. اما شما می توانید حتی برای از بین بردن این درد کم نیز از مسکن ها استفاده کنید. در مواقع بسیار اندکی نیز محل ورود سوزن ها دچار خارش و تورم خواهد شد که در صورت غیرطبیعی بودن تورم نیاز است که این موضوع با پزشک در میان گذاشته شود.

قیمت نوار عصب و عضله

هزینه تست نوار عصب و عضله در اصفهان بستگی به تجهیزات مصرفی در تست، تعداد خدمات انجام شده، آزمایش ها و تست های مورد نیاز، مرکز انجام تست عصب و عضله و… دارد که درآن صورت نمی توان هزینه دقیقی برای انجام این تست داد و برای هر فردی متفاوت است.

همچنین بخوانید: نوار عصب و عضله برای تشخیص ام اس

اعصاب و ماهیچه ها سیگنال های الکتریکی ایجاد می کنند که پیام هایی را به مغز ارسال می کند. اعصاب حسی اطلاعات مربوط به محیط اطراف را به مغز می رسانند. اعصاب حرکتی برای فعال شدن ماهیچه ها سیگنال هایی از مغز هدایت می کنند.آسیب ها یا بیماری هایی که بر اعصاب و ماهیچه ها تأثیر می گذارد، می تواند حرکت این سیگنال های الکتریکی را کند یا متوقف کند.

اگر درد، ضعف یا بی حسی در پشت، گردن یا دست ها دارید، اندازه گیری سرعت و درجه فعالیت الکتریکی در ماهیچه ها و اعصاب می تواند به پزشک در تشخیص درست کمک کند. به این فرایند آزمایش الکترودیاگنوستیک (Electrodiagnostic) گفته می شود.این آزمایش شامل مطالعات هدایت عصبی (NCS) و الکترومیوگرافی (EMG) است.

الکترومیوگرافی (EMG)

الکترومیوگرافی شامل ارزیابی و ثبت فعالیت عضلات است. ابزار الکترومیوگرافی الکترومیوگراف است. الکترومیوگراف پتانسیل الکتریکی تولید شده توسط یک ماهیچه را تشخیص می دهد و سابقه فعالیت ماهیچه ای به نام الکترومیوگرام را تولید می کند.

EMG برای شناسایی بیماری های عصبی-عضلانی و اختلالات کنترل حرکتی استفاده می شود. EMG معمولاً با مطالعه هدایت عصبی انجام می شود. فعالیت الکتریکی یک ماهیچه را می توان با استفاده از الکترود سطحی (EMG سطحی)، برای یک ناحیه بزرگ عضله و EMG سوزنی برای یک ناحیه کوچک تر اندازه گیری کرد.

• EMG سطحی: در حالی که به خوبی نشان می دهد که کدام گروه های عضلانی در لرزش یا دیستونی فعال هستند، اطلاعات کمتری در مورد ساختار خوب این ماهیچه ها ارائه می دهد. این امر مستلزم قرار دادن الکترودها بر روی ماهیچه برای تعیین فعالیت الکتریکی ماهیچه است.

• EMG سوزنی: شامل قرار دادن یک الکترود سوزنی در عضله، ثبت و تقویت سیگنال های الکتریکی ناشی از استراحت یا انقباض فیبرهای عضلانی و تفسیر سیگنال ها برای تعیین عملکرد فیبرهای عضلانی و واحدهای حرکتی است.

ماهیچه ها معمولاً در حالت استراحت و حداقل انقباض عضلات مورد آزمایش قرار می گیرند. ضروری است قبل از انجام آزمایش به بیمار گفته شود که چه انتظاری از نتیجه آزمایش داشته باشد. در صورت ناراحتی بیمار یا درخواست توقف، باید آزمایش را متوقف کرد.

محدودیت های نوار عصب و عضله

1. بافت چربی می تواند بر ضبط EMG سطحی تأثیر بگذارد.
2. EMG سطحی فقط می تواند ماهیچه های سطحی را اندازه گیری کند.
3. EMG سوزنی شامل فعال سازی داوطلبانه ماهیچه ها است، بنابراین می تواند در بیماران غیرفعال، بیماران فلج، کودکان و نوزادان کمتر موثر باشد.

مطالعات هدایت عصبی (NCS)

مطالعه هدایت عصبی که به عنوان آزمایش سرعت هدایت عصبی نیز شناخته می شود، برای اندازه گیری سرعت فعالیت الکتریکی یک عصب استفاده می شود. مطالعات هدایت عصبی می تواند فیبرهای عصبی حسی یا حرکتی را آزمایش کرده و هم سرعت هدایت و هم دامنه سیگنال الکتریکی ناشی از تحریک عصبی را تعیین کنند. پتانسیل عمل عصب حسی (SNAP) اطلاعاتی در مورد آکسون عصب حسی و مسیر آن را از گیرنده های دیستال در پوست تا گانگلیون ریشه پشتی ارائه می دهد، در حالی که پتانسیل عمل ترکیبی عضله (CMAP)، ارزیابی فیبرهای اعصاب حرکتی است که منشاء آن سلول های شاخی قدامی و امتداد آن فیبرهای عضلانی می باشد.

مطالعات هدایت حرکتی

برای تعیین سرعت هدایت حرکتی عصب حرکتی، عصب تحریک شده و پاسخ ماهیچه های هدف آن ثبت می شود. یک الکترود فعال روی بدن ماهیچه قرار می گیرد. یک الکترود مرجع به صورت دیستال (به صورت ایده آل بر روی غیر عضله) قرار می گیرد. الکترود زمین معمولاً بین الکترود فعال و محرک قرار می گیرد. عصب در نزدیک الکترود فعال و سپس در محل نزدیک تر تحریک می شود.CMAP تولید شده توسط ماهیچه به دنبال تحریک عصب حرکتی ثبت می شود.

تاخیر انتهایی اصطلاحی برای مدت زمان یا تاخیر قبل از شروع دپلاریزاسیون ماهیچه است. این مقدار هم شامل مدت زمانی است که طول می کشد تا عصب از نقطه تحریک به ناحیه انتهای حرکتی منتقل شود و هم مدت زمانی که برای انتقال اتصال عصبی - عضلانی برای فعال شدن ماهیچه طول می کشد را شامل می شود. هنگامی که یک تاخیر پایانی ثبت شد، سرعت هدایت حرکتی را می توان با تحریک محل نزدیک تر دیگری در امتداد عصب حرکتی تعیین کرد. محاسبه سرعت هدایت عصب حرکتی مستلزم آگاهی از فاصله بین دو محل تحریک و تفاوت در تاخیرهای پایانی ثبت شده از محل های دورتر و نزدیک تر است. تقسیم فاصله بر زمان، سرعت هدایت عصبی را بر روی بخش بین محرک ها می دهد. مطالعات حرکتی ارتودرومیک هستند (از پروگزیمال تا دیستال اندازه گیری می شوند).

مطالعات هدایت حسی

برای تعیین سرعت هدایت حسی یک عصب، عصب از نظر الکتریکی تحریک می شود و پاسخ عصب در مکان متفاوتی دریافت می شود. مطالعات حسی ارتودرومیک یا آنتیدرومیک هستند.تحریک ارتودرومیک در صورتی اتفاق می افتد که عصب حسی به صورت مخروطی تحریک شده و از راه دور ثبت شود. اگر عصب حسی به صورت دیستال تحریک شده و به صورت نزدیک ثبت شود، تحریک آنتیدرومیک رخ می دهد.

پتانسیل های برانگیخته حسی حسی

پتانسیل های برانگیخته حسی (SEPs) عملکرد مسیرهای حسی - حسی را با تحریک اعصاب حسی ارزیابی می کنند. SEPها ممکن است با تحریک اعصاب حسی مخلوط یا خالص در اندام فوقانی و تحتانی، در ناحیه درماتومی پوست و برخی از اعصاب جمجمه ای با عملکرد حسی ثبت شوند.

الکترومیوگرافی تک فیبری

الکترومیوگرافی تک فیبری (SFEMG) یک آزمایش تشخیصی انتخابی است که شامل ارزیابی پتانسیل های عملکردی فیبر عضلانی (MFAP) است. الکترومیوگرافی تک فیبری حساس ترین آزمایش الکتروفیزیولوژیک برای میاستنی گراویس و سایر آسیب های اتصال عصبی - عضلانی است. همچنین در ارزیابی مورفولوژی واحد حرکتی در برخی بیماری های عصبی - عضلانی مفید است.

تحریک مکرر عصب

تحریک عصبی مکرر (RNS) شامل تحریک الکتریکی زیر جلدی مکرر همه فیبرهای حرکتی درون یک عصب محیطی است که تکانه های پی در پی ایجاد می کند. تحریک عصبی مکرر برای تشخیص میاستنی گراویس و سایر اختلالات اتصال عصبی عضلانی (NMJ) استفاده می شود.

تشخیص الکترودیاگنوستیک در افراد مسن

پیری با کاهش عملکردهای فیزیولوژیکی مشخص می شود و ممکن است با تغییراتی مانند کاهش فعالیت های روزمره، عملکرد ماهیچه ها از جمله کنترل وضعیتی و فعال شدن ماهیچه ها و غیره همراه باشد. این تغییرات ممکن است بر توانایی عملکردی افراد مسن و زندگی مستقل تأثیر بگذارد. الکترومیوگرافی یکی از ابزارهای الکترودیاگوستیک است که می تواند اطلاعات مرتبط با تغییرات مربوط به سن در تنظیمات عضلانی - عضلانی را ارائه دهد و به شناسایی عواملی که ممکن است موجب خطر سقوط در افراد مسن شود، کمک کند.

نسخه اصلی مطلب نکاتی که قبل از گرفتن نوار عصب و عضله باید بدانید را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---