پروستات غده ای است که در زیر مثانه و جلوی راست روده مردان قرار دارد. پروستات نقش عمده ای در سیستم تولید مثل مردان ایفا می کند. در حقیقت تولید مایع منی که حاوی اسپرم است از وظایف عمده غده پروستات می باشد. جراحی حذف کامل یا جزئی غده پروستات در اصطلاح پزشکی به عمل پروستاتکتومی معروف است. از شایع ترین علل جراحی پروستات می توان به سرطان پروستات ، بزرگ شدن غده پروستات و یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات موسوم به BHP اشاره نمود. جراحی پروستات بسته به نوع بیماری ممکن است با اهداف متفاوت انجام شود.

به عنوان مثال در سرطان پروستات هدف از جراحی برداشتن بافت سرطانی، در هیپرپلازی خوش خیم پروستات حذف بافت پروستات و بازگرداندن جریان طبیعی ادرار است. تمام انواع جراحی های پروستات تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی ستون فقرات (بی حسی نیمه تحتانی اندام) انجام می شوند. توصیه های مراقبتی گوناگونی را قبل از جراحی و در دوران نقاهت پس از جراحی پروستات باید رعایت کنید. همچنین باید دستورات جراح را به دقت رعایت کنید و در زمان های تعیین شده به کلینیک مراجعه کنید تا جراح عوارض بروز یافته و روند التیام زخم را تحت نظر داشته باشد و موفقیت درمانی را که انجام شده است، ارزیابی کند.

علل انجام جراحی پروستات

• احتباس ادراری مقاوم. یعنی پس از یک بار احتباس ادراری و گذاشتن سوند و شروع درمان دارویی، زمانی که سوند بیمار را خارج می کنیم نتواند ادرار کند و سوند مجدداً برای بیمار گذاشته شود.
• خونریزی ادراری که علت آن بزرگی خوش خیم پروستات باشد.
• عفونت ادراری مکرر که علت آنها بزرگی خوش خیم پروستات باشد.
• سنگ مثانه که علت آن بزرگی خوش خیم پروستات باشد.
• ایجاد دیورتیکول (حفره های بزرگ درون دیواره مثانه) که علت آن بزرگی خوش خیم پروستات است و منجر به باقی ماندن ادرار در مثانه می گردد.
• ایجاد نارسایی کلیه به علت اثر فشاری پروستات بر مثانه و یا حالب ها.
• علائم شدید و آزار دهنده مقاوم به درمان دارویی بطوریکه زندگی بیمار مختل شده باشد.

مراقبت قبل از انجام عمل پروستات

1. قبل از انجام عمل پروستات، پزشک ممکن است سیستوسکوپی انجام دهد (فرایندی که از طریق آن می توان داخل مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کرد.) در مورد بیماری های که قبلاً به آنها مبتلا بوده اید قبل از انجام برداشتن پروستات به پزشک اطلاع دهید.
2. ممکن است از شما خواسته شود که مصرف برخی داروها مانند آسپیرین، کومادین (وارفارین)، پلاویکس (اکسید گوگرد کلوپیدوگرل)، آدویل (ایبوپروفن) یا آلیو (ناپروکسن) را از چند هفته قبل از انجام عمل قطع کنید.
3. در صورتی که سیگار می کشید به پزشک اطلاع دهید. استعمال دخانیات در فرایند بهبودی پس از عمل پروستات اختلال ایجاد می کند. ممکن است به شما گفته شود که از چند ساعت قبل از انجام عمل جراحی از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. شما باید دستورات پزشک را به دقت انجام دهید.
4. ممکن است قبل از عمل پروستات و برای پیشگیری از بروز عفونت برای شما آنتی بیوتیک تجویز شود.
5. ممکن است از شما خواسته شود که از انما استفاده کنید یا قبل از انجام عمل، ملین مصرف کنید.

مراحل عمل جراحی پروستات

جراح بیمار را بیهوش می کند یا بی حسی نخاعی انجام می دهد، چنانچه بی حسی نخاعی انتخاب شود، بیمار در طول عمل هوشیار است؛ اما دردی حس نمی کند. البته بی حسی نخاعی امروزه به ندرت کاربرد دارد. در بعضی موارد تزریق اینتراتکال نیز علاوه بر بیهوشی عمومی انجام می شود.

• پروستاتکتومی رادیکال روباتیک: جراح پشت میز فرمان در فاصله کمی از بیمار و تخت عمل قرار می گیرد و حرکت وسایل جراحی را با استفاده از دو دستگاه کنترل دستی و انگشتی به دقت کنترل می کند. میز فرمان تصویری سه بعدی و بزرگ شده از ناحیه جراحی را نمایش می دهد، به این ترتیب جراح می تواند جزئیات بسیار بیشتری را نسبت به جراحی لاپاروسکوپی قدیمی مشاهده کند. جراح با استفاده از دستگاه روباتیک می تواند برش های کوچکتر و دقیق تری را ایجاد کند، به همین دلیل دوران بهبود بعد از عمل برای برخی بیماران سریع تر از جراحی قدیمی باز است. چون روش روباتیک نیز مانند جراحی رتروپوبیک باز آسیبی به عصب ها نمی زند، کنترل ادرار و توانایی جنسی بیمار را حفظ می کند. بیماران معمولاً می توانند فعالیت های معمول خود را با رعایت چند پرهیز مختصر، دو تا چهار هفته بعد از جراحی ادامه دهند.
• پروستاتکتومی رادیکال رتروپوبیک استاندارد: جراح، برشی را در پایین شکم، از زیر ناف تا بالای استخوان شرمگاهی ایجاد می کند. سپس غده پروستات را با احتیاط از رگ ها و عصب های اطراف جدا می کند و آن را همراه با بافت های مجاور درمی آورد. در نهایت جراح برش را می بندد و بخیه می زند. خطر آسیب دیدن عصب ها در جراحی پروستات رتروپوبیک کمتر از دیگر روش های جراحی پروستات است، به همین دلیل مشکلات نعوظ و کنترل مثانه کمتر از بعد از این روش بروز می یابد.
• پروستاتکتومی ساده: جراح عمل سیستوسکوپی را بعد از تأثیر کردن داروی بیحسی انجام می دهد. جراح اسکوپ مجهز به دوربین منعطف و بلندی (سیتوسکوپ) را از راه نوک آلت وارد ناحیه میزراه، مثانه و پروستات می کند. سپس لوله ای به نام کاتتر فولی را وارد نوک آلت می کند و تا مثانه پیش می برد. این سوند ادرار را حین عمل تخلیه می کند. سپس پزشک برشی را زیر ناف ایجاد می کند. برش با توجه به نوع تکنیک انتخابی، از مثانه تا پروستات پیش برده می شود. اگر بیمار مشکل مثانه یا فتق داشته باشد، پزشک این مشکلات را نیز حین عمل رفع می کند. جراح ابتدا بخشی از پروستات را برمی دارد که عامل ایجاد علائم است، سپس یک یا دو لوله تخلیه (درن) را از راه سوراخ های ایجاد شده در پوست نزدیک محل جراحی جایگذاری می کند. یکی از این لوله ها (لوله سوپراپوبیک) مستقیماً وارد مثانه می شود و لوله دیگر (درن لگنی) وارد فضایی می شود که پروستات قبلاً آنجا قرار داشته است.

مراقبت های بعد از جراحی پروستات

• مرخص شدن از بیمارستان

1. بیماران عموماً 24 ساعت پس از جراحی از بیمارستان مرخص می شوند.
2. تمام بیماران هنگام ترخیص از بیمارستان سوند ادراری دارند. این سوند به نام سوند فولی شناخته می شود و بالونی که داخل مثانه قرار می گیرد، سوند را نگه می دارد. به این ترتیب ادرار به طور مداوم از مثانه وارد کیسه خارجی کوچکی می شود که هر زمان پر شد، می توان آن را به راحتی تخلیه کرد. به هیچ وجه سعی نکنید که سوند را خودتان بیرون بیاورید. سوند باید تا زمانی که زخم ها به اندازه کافی بهبود پیدا کند و دیگر به سوند نیازی نباشد، در جای خود بماند.
3. اجازه رانندگی ندارید، باید یکی از نزدیکان شما را پس از ترخیص از بیمارستان به خانه برساند.

• پس از ترخیص از بیمارستان: فعالیت های مناسب پس از عمل پروستات

1. تا یک هفته پس از عمل پروستات رانندگی نکنید. پس از یک هفته می توانید رانندگی و اکثر فعالیت های دیگر را از سر بگیرید. از انجام دادن فعالیت های بدنی سنگین (دویدن، گلف، ورزش، اسب سواری، موتورسواری، دوچرخه سواری) تا شش هفته پس از جراحی خودداری کنید و فرصت بدهید تا زخم هایتان التیام پیدا کنند. پس از شش هفته می توانید تمام فعالیت ها را ضمن رعایت احتیاط ادامه بدهید.
2. بالا رفتن از پله ها ورزش مناسبی بعد از عمل پروستات نیست، پس حتی الامکان از پله ها بالا و پایین نروید.
3. بعد از عمل پروستات مدت طولانی (بیش از 45 دقیقه) در یک وضعیت ننشینید.
4. استفاده از وان، استخر یا هر وسیله و مکان دیگری که با غوطه ور شدن بدن در آب همراه باشد، مادامی که سوند دارید، مجاز نیست. دوش گرفتن پس از برگشت به خانه ایرادی ندارد.

• درمان دارویی

1. اکثر بیماران بعد از عمل پروستات فقط دچار ناراحتی خفیفی می شوند و معمولاً مصرف ایبوپروفن یا تایلنول (استامینوفن) برای تسکین این ناراحتی کافی است. مسکن های تجویزی قوی تر معمولاً به شدت باعث یبوست می شود، بنابراین بهتر است حتی الامکان از مصرف آنها خودداری کنید. در هر حال اگر پس از مصرف تایلنول یا مورتین همچنان درد شدیدی داشتید، از پزشک خود بخواهید که مسکن قوی تری را برایتان تجویز کنند. معمولاً هیدروکودون یا کدئین تجویز می شود.
2. در زمان مرخص شدن از بیمارستان برایتان آنتی بیوتیک خوراکی تجویز می شود.
3. می توانید داروهایی را که قبل از عمل پروستات روزانه برای درمان عارضه های دیگر مصرف می کردید، پس از ترخیص از بیمارستان دوباره مصرف کنید.
4. هنگام ترخیص از بیمارستان به شما ملین داده می شود تا دچار یبوست نشوید. علاوه بر مصرف ملین لازم است که شیر منزیم یا آب آلو بنوشید تا اولین اجابت مزاج بعد از عمل را انجام بدهید. پس از آن هم می توانید مصرف ملین را برای مقابله با یبوست ادامه بدهید.
5. همچنین ممکن است مقدار کمی دیتروپان (اکسی بوتینین) به شما داده شود تا اگر در زمان وجود سوند دچار اسپاسم مثانه شدید، مصرف کنید. اسپاسم مثانه معمولاً با احساس درد ناگهانی در پایین شکم، فوریت ادراری یا نشت ناگهانی ادرار از دور سوند همراه است.

• رژیم غذایی بعد از عمل پروستات

1. بهتر است ابتدا رژیم غذایی ملایمی را رعایت کنید. برخی بیماران رژیمی را ترجیح می دهند که عمدتاً مایع باشد. مصرف نوشیدنی های گازدار بعد از عمل پروستات ممنوع است.
2. بعد از آن که شکمتان کار کرد، می توانید مواد غذایی نرمی مانند سوپ، خاگینه، نان تست و پوره جو دوسر میل کنید و هر وقت احساس کردید حالتان بهتر شده و اشتها دارید، رژیم غذایی همیشگی را از سر بگیرید.
3. از خوردن خوراکی های نفاخ مانند لوبیا، آرد و بروکلی پرهیز کنید.
4. بهتر است به جای چند وعده غذای سنگین و حجیم، وعده های بیشتر و کم حجم تر را در طول روز میل کنید.

• لباس مناسب بعد از عمل پروستات

برای این که راحت تر باشید، لباس های گشادی مانند پیژامه با کمر کشی و بدون دکمه بپوشید. در هر حال با توجه به این که تا مدتی سوند دارید، نمی توانید لباس های تنگ و دکمه دار به تن کنید.

• مراقبت از زخم

1. روزی که از بیمارستان مرخص می شوید، می توانید دوش بگیرید. کیسه سوند را هنگام دوش گرفتن می توانید دربیاورید. سوند رنگی را به آرامی از لوله کیسه پلاستیکی بیرون بکشید تا ادرار مستقیماً وارد فاضلاب حمام شود. محل بخیه ها را پس از استحمام با احتیاط با زدن ضربات آرام حوله خشک کنید، حوله را روی زخم نکشید تا زخم تحریک نشود.
2. استفاده از پمادهایی مانند نئوسپورین روی زخم جراحی توصیه نمی شود.

• مراقبت از سوند

1. همان طور که گفته شد با سوند فولی از بیمارستان مرخص می شوید تا ادرار مستقیماً و به طور مداوم از مثانه وارد سوند شود. سوند تا زمان انجام شدن بازپیوندی و بهبود آناستاموز باید در جای خود باقی بماند و به هیچ وجه سوند را خودتان خارج نکنید. اگر سوند تصادفاً درآمد، باید برای تعویض سوند به سرعت به متخصص اورولوژی مراجعه کنید. جراح متخصص اورولوژی سوند را با دقت و احتیاط و با توجه به عملی که انجام داده، جایگذاری کرده است و هیچ فرد دیگری به جز خودش نمی تواند سوند را عوض کند.
2. پماد آنتی بیوتیک برای لغزنده کردن بیرون سوند و بخش ورودی آن به نوک آلت تناسلی (مجرای خروج ادرار) به شما داده می شود. پماد ناراحتی و التهاب مجرای خروج ادرار را کاهش می دهد. در صورت لزوم از پماد استفاده کنید.

• بازیابی کنترل ادرار بعد از عمل پروستات

اکثر آقایان پس از برداشتن سوند برای کنترل کردن ادرار دچار مشکل می شوند؛ بنابراین لازم است روزی که برای خارج کردن سوند به کلینیک مراجعه می کنید، پد بهداشتی بی اختیاری ادرار همراه داشته باشید. ممکن است لازم باشد که مدتی از پد بی اختیاری استفاده کنید، چون بازیابی کنترل ادرار گاهی تا دو ماه پس از عمل پروستات طول می کشد. البته مورد هر بیماری با دیگری متفاوت است. برخی آقایان کنترل ادرار را ظرف یک هفته به دست می آورند و برخی تا شش ماه با مشکل بی اختیاری دست به گریبانند. ناراحت و ناامید نشوید. همچنین لازم است بدانید که نشت ادرار هنگام ایستادن، حرکت کردن و زور زدن بیشتر و هنگام خوابیدن و دراز کشیدن کمتر می شود.
تمرین های کگل را به طور مرتب انجام بدهید. غده پروستات حین عمل برداشته شده و مکانیسم های ثانویه کنترل ادرار مختل شده است. حال مسئولیت کنترل ادرار کاملاً به عهده عضله اسفنکتر خارجی است. تقویت این مکانیسم به زمان و تلاش نیاز دارد.
برخی آقایان حتی تا چند سال پس از عمل پروستات همچنان دچار مشکل بی اختیاری خفیف هستند. برای این که بی اختیاری برایتان دردسر درست نکند، می توانید از پد کوچکی استفاده کنید. تعداد انگشت شماری از بیماران حتی تا یک سال پس از عمل پروستات نیز نمی توانند ادرار را به خوبی کنترل کنند. در این صورت باید اقدامی صورت بگیرد. تکنیک های بازیابی کنترل مانند جایگذاری اسفنکتر مصنوعی ادراری به ندرت ضرورت می یابد.

نقاهت و بهبودی جراحی پروستات

مدت زمان بستری شدن برای اکثر جراحی های پروستات یک یا دو روز است و پس از آن بیماران باید چهار تا شش هفته در خانه استراحت کنند. برای آن که دوران نقاهت بعد از عمل پروستات را به راحتی و بدون مشکل پشت سر بگذارید، نباید برای از سرگیری فعالیت های روزانه به خودتان فشار بیاورید. همچنین باید اقدامات لازم را برای مراقبت از خود و حفظ سلامتیتان انجام بدهید تا این دوران در کمال ایمنی طی شود.

عوارض جراحی پروستات

• عفونت: خیلی نادر است و در صورت نیاز با آنتی بیوتیک درمان می شود.
• خونریزی بیش از حد: که نیازمند تزریق خون می باشد.
• جراحی پروستات در توانایی جنسی شما تأثیر ندارد؛ ولی در بیش از ٨٠ درصد مواقع هنگام نزدیکی پس از انزال، حجم مایع منی خیلی کم می شود یا اصلاً خارج می شود. علت آن نیز این است که منی عوض اینکه از راه مجرا خارج شود، به طرف عقب رفته و وارد مثانه می شود. به این اتفاق اصطلاحاً انزال پس گرد میگویند که بر روی عمل جنسی شما هیچ تأثیر ندارد و نباید نگران نشوید.
• عدم کنترل ادرار به طور دائم: این مورد بسیار نادر است که در راستای درمان آن از تجویز دارو و یا جراحی دیگری استفاده می شود.
• گاهی به علت ترمیم بافت های بریده شده ممکن است در مجرا یا گردن مثانه شما تنگی ایجاد شود که آن نیز پس از ارزیابی های لازم قابل درمان است.

نسخه اصلی مطلب توصیه های بعد از عمل پروستات را در سایت دکتر امیر بهنام فر بخوانید.

---