پیشرفت فناوری در کنار همه مزیت هایش بیشتر از هر چیز به این دلیل ارزشمند است که به تشخیص و درمان بیماری ها کمک می کند. ابزارهایی که در عصر جدید برای تشخیص و درمان بیماری های مختلف ساخته شده اند تا حدود زیادی باعث شده اند تا پزشکان دست بازتری در شناسایی بیماری ها داشته باشند و راحت تر آنها را درمان کنند. یکی از مهم ترین و پرکاربردترین ابزارهای تشخیص علم پزشکی، فناوری مدرنی به نام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی (MRI) است.

ام آر ای از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید یک تصویر با جزئیات از اندام ها و بافت های بدن استفاده می کند. ام آر ای روشی برای بررسی اندام های داخلی بدن است که از امواج مغناطیسی، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای تولید تصویر اندام های بدن استفاده می کند. پزشک با استفاده از تصویربرداری ام آر ای می تواند به بافت درونی بدن نفوذ پیدا کند و با مشاهده و تهیه این عکس علت درد بیمار را تشخیص دهد. تفاوت ام آر آی با کنتراست و بدون کنتراست همان تزریق ماده حاجب در طول تصویر برداری در روش با کنتراست است که در روش بدون کنتراست انجام نمی شود.

در ام آر آی با کنتراست در طی تصویربرداری یک ماده حاجب به جریان خون تزریق می شود تا تجسم بیشتری را در طول تصویربرداری از بافت ها و اندام ها ارائه دهد. متداول ترین فرآورده های مورد استفاده بر اساس نمک های گادولینیوم هستند. تصویر اندام ها و عروق در هنگام تضاد واضح تر است؛ یعنی ویژگی و حساسیت تشخیصی افزایش می یابد.

علت انجام ام آر آی با کنتراست

• سردردهای مداوم که دلایل آن نیاز به توضیح دارد.
• غش کردن
• تشنج
• اختلالات بینایی- اگزوفتالموس (برآمدگی کره چشم)
• آسیب به عصب صورت (عدم تقارن صورت)
• از دست دادن شنوایی
• توده تومور قابل لمس در گردن
• اسکلروز چندگانه
• فتق و بیرون زدگی دیسک، آرتروز مفاصل بین مهره ای
• تومور
• فلج نامشخص اندام ها، آتروفی عضلانی
• تومورهای ستون فقرات
• ارزیابی وضعیت فضاهای مایع مغزی نخاعی
• عفونت ویروسی (مننگوکوک، تبخال، سیفلیس) مغز یا نخاع
• سندرم درد در قفسه سینه، نئوپلاسم های اندام ها و بافت های نرم این ناحیه (در صورت وجود موارد منع مصرف برای CT قلب و ریه)
• تومورهای کبد، لوزالمعده، معده، روده، فضای خلفی صفاقی، کلیه ها و متاستازهای آنها، ناهنجاری در ساختار این اندام ها، آسیت (مایع در حفره شکم)، بیماری های سیستم کبدی صفراوی، زردی و غیره
• آسیب شناسی عروقی (ترومبوز، آنوریسم، پارگی، تغییر شکل)، در صورت وجود موارد منع مصرف برای CT با کنتراست
• سرطان پروستات، اندام های تناسلی زنانه، مثانه، رکتوم
• نئوپلاسم های خوش خیم ناحیه لگن (BPH فیبروم رحم ، کیست و غیره)
• اختلال نعوظ با علت ناشناخته
• بی نظمی قاعدگی
• ناباروری زنان و مردان
• سابقه سرطان پستان ، آسیب شناسی در ماموگرافی و سونوگرافی که نیاز به روشن شدن دارد، نئوپلاسم قابل لمس، ترشح خونی از نوک پستان، ارزیابی اثربخشی شیمی درمانی، گالاکتوره (ترشح آغوز از نوک سینه ها در خارج از بارداری و شیردهی)
• تغییرات در پارامترهای بالینی و آزمایشگاهی (به عنوان مثال، افزایش سطح پرولاکتین در خون)
• آسیب به سیستم اسکلتی عضلانی (عمدتاً آسیب شناسی رباط ها، غضروف ها، عضلات، تومورهای بافت نرم)

مزایای ام آر آی با کنتراست

استفاده از این شیوه تصویربرداری مزایای بسیاری را در بر دارد. در ادامه به برخی از مزایای این روش اشاره می کنیم:

1. اگر تصویربردار با استفاده از ماده حاجب تصاویری را از بافت های داخلی بدن شما ثبت کند، پزشک دیگر نیازی به استفاده از دیگر شیوه های تصویربرداری نخواهد داشت. اطلاعاتی را که در این تصویربرداری درج می شود، در اختیار پزشک خود قرار دهید و منتظر تشخیص های او باشید.
2. این شیوه تصویربردار برای تشخیص سلول های تومورهای سرطانی بسیار مناسب است. در این شیوه تصویربرداری کوچک ترین تومور های موجود در بدن نیز شناسایی می شوند. از این گذشته موقعیت مکانی دقیق آنها نیز شناسایی می شود. این شیوه برداشتن این تومور ها به سادگی امکان پذیر می کند.
3. تصویربردار درک بهتری از وضعیت جسمانی شما خواهد داشت و تفسیر ها و توضیحات دقیق تری را در جواب تصویربرداری درج می کند.
4. تصاویر ام آر آی از نواحی سیاه و سفید تشکیل شده اند. زمانی که تصویر گلادینیوم را به بافت های بدن تزریق می کند، نواحی تیره در تصویربرداری با وضوح بیشتر مشاهده می شوند. پزشک با مقایسه این تصاویر با تصویر بافت ها و اندام های داخلی انسان درک درستی از وضعیت بیمار به دست می آورد.

نحوه عملکرد ام آر آی

دستگاه ام آر آی یک محفظه استوانه ای مانند و بزرگ است که توسط آهن ربا احاطه شده است. در تمامی آزمون های ام آر آی فرد به صورت عادی بر روی تخت قرار می گیرد. در این آزمایش بیمار در برابر یک میدان مغناطیسی قوی قرار می گیرد و این امواج به تمام قسمت های بدن فرد تابانده می شود. در نهایت امواج دریافت شده توسط کامپیوتر به سرعت تحلیل می شود و سپس پزشک می تواند تصاویر به دست آمده را با کیفیت بالاتر بر روی مانیتور ببیند.

در این کامپیوتر مشخص می شود که چه قسمت هایی از بدن امواج رادیویی بیشتری را از خود ساطع کرده اند. اگر این آزمایش با تزریق باشد قبل از خوابیدن روی تخت، آنژیوکت در دست بیمار قرار می گیرد و حین اسکن دارو به بیمار تزریق می شود. به طور معمول جهت انجام ام آر آی بیمار درون یک محفظه تونل مانند قرار می گیرد.

نحوه آماده شدن برای ام آر آی

آماده سازی تا حد زیادی به این بستگی دارد که کدام اندام ها و سیستم ها مورد بررسی قرار می گیرند. مثانه در حالت پر بهتر دیده می شود؛ بنابراین یک ساعت قبل از تصویر برداری باید از ادرار کردن خودداری شود و 20 دقیقه قبل از تشخیص 2 لیوان آب مصرف شود. اگر ام آر ای مربوط به دستگاه گوارش است، توصیه می شود برای چند روز از یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات پیروی شود و غذاهایی را که در تشکیل بیش از حد گاز نقش دارند مانند نان قهوه ای، حبوبات، شیر، سبزیجات خام و میوه ها حذف شوند. آخرین وعده غذایی کامل باید 6-8 ساعت قبل از ام آر ای باشد. استفاده از لباس آزاد و بدون قطعات فلزی در طول انجام تصویربرداری ترجیح داده می شود. اشیای فلزی باید در آورده شوند.

مراقبت بعد از ام آر آی

بعد از انجام آزمایش، می توانید لباس های خود را بپوشید و مرکز تصویربرداری را ترک کنید. پس از اطمینان از نرمال بودن علائم حیاتی می توانید بلافاصله به فعالیت های روزانه بازگردید. درصورتی که تزریق ماده حاجب برای شما انجام شده باشد، ممکن است کمی احساس حالت تهوع، سردرد یا گرفتگی عضلات کنید. این علائم طبیعی هستند و بعد از گذشت چند ساعت خود به خود برطرف می شوند. البته مصرف مایعات زیاد نیز بسیار کمک کننده است.

موارد منع استفاده از ام آر آی با کنتراست

• بیماری های شدید کلیه
• کبد در مرحله پیوند (در انتظار پیوند)
• بارداری (یک تا سه ماهه) یا مشکوک به بارداری بودن
• دارا بودن ایمپلنت فلزی، ضربان ساز، پمپ و غیره، به استثنای پین های دندانی
• وزن بیمار بالای 120 کیلوگرم
• در دوران شیردهی امکان پذیر است؛ اما توصیه می شود تا 24 ساعت بعد از تصویربرداری از شیردهی خودداری شود.
• در دوران بارداری پس از سه ماهه اول، MRI با کنتراست فقط به دلایل خاصی انجام می شود. اگرچه اسکن بی خطر است؛ اما اثر طولانی مدت قرار گرفتن در معرض یک میدان مغناطیسی قوی بر روی جنین در حال رشد مشخص نیست.

عوارض ام آر آی با کنتراست

انجام ام ار ای با تزریق ممکن است عوارضی را نیز برای فرد در پی داشته باشد. برخی از این عوارض به شرح زیر هستند:

• مشکلات کلیوی

اگر کلیه های سالمی داشته باشید به احتمال زیاد چیزی در حدود ۹۸ درصد از ماده حاجب پس از تزریق از بدن شما دفع می شود؛ اما اگر کلیه های شما دچار مشکلاتی باشند و به خوبی عمل نکنند، ماده پیش از آنکه دفع شود تجزیه می شود. اگر چنین اتفاقی روی دهد بخشی از ماده حاجب در بدن شما باقی ماند و مشکلاتی را به همراه خواهد داشت. این مشکلات عبارت هستند از سفت شدن پوست محل تزریق و بافت هایی که در اطراف محل تزریق وجود دارد. اگر چه این اتفاق به ندرت روی می دهد؛ اما این طور به نظر می رسد که اگر فرد از مشکلاتی در سلامت کلیه های خود رنج ببرد، احتمال ابتلا به این عارضه در او بیشتر می شود.

1. انباشته شدن ماده
2. اگزمای پوستی
3. درد در ناحیه تزریق
4. گیجی یا احساس حرارت
5. حالت تهوع و استفراغ
6. سردرد

احتمال اینکه فرد دچار آلرژی های دارویی شود نیز بسیار پایین است؛ اما برخی از افراد اعلام کرده اند که خارش و سوزش شدیدی را تجربه کرده اند. برخی از افراد پس از انجام این تصویربرداری ها به مراقبت های پزشکی تخصصی نیاز پیدا کرده اند. در مواردی نیز اگر فرد بلافاصله پس از تزریق و انجام ام آر آی دراز بکشد، سردردهای شدیدی را تجربه می کند. این سردردها فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.

هزینه ام آر آی

هزینه ام آر ای به عوامل زیر بستگی دارد:

1. اندامی که باید تحت اسکن قرار بگیرد.
2. مجهز بودن مرکزی که مراجعه می کنید.
3. تخصص تکنسین ام آر ای
4. بیمه بودن بیمار

نسخه اصلی مطلب تفاوت ام آر آی با کنتراست و ام آر آی بدون کنتراست؟ را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---