بیماری سالک از طریق انگلی به نام لیمونشیاز ایجاد می شود. این انگل در داخل بدن پشه خاکی ماده زندگی می کنند. حشره مذکور بیشتر در محیط های مرطوب و در ماه های گرم سال از غروب تا طلوع آفتاب فعالیت می کند. حیوانات اهلی مانند سگ می توانند محیط مناسبی برای رشد و زندگی این نوع از انگل باشند. همچنین نوع انگل از طریق انسان به پشه خاکی و پشه خاکی به انسان منتقل می شود. این بیماری توسط برخی گونه های پشه خاکی ماده منتقل می شود. اصلی ترین نشانه ی این بیماری زخم های پوستی بدون درد هستند. علائم پوستی این بیماری ممکن است تنها یک یا دو هفته پس از گزیده شدن توسط پشه ی خاکی، بروز کنند؛ اما در مواردی ممکن است بروز علائم بیماری ماه ها یا سال ها طول بکشد.
سالک پوستی جای زخم های آتروفیک ناخوشایندی را ایجاد می کند که روش های محدودی برای درمان آن وجود دارد. کارآمدی لیزر در رفع جای زخم آتروفیک به اثبات رسیده است و این روش به تازگی برای درمان سالک پوستی نیز به کار برده می شود. اسکار لیشمانیوز جلدی یا سالک جای زخمی آتروفیک است که به دلیل آتروفی پوست و تخریب کلاژن پس از واکنش التهابی حاد تشکیل می شود. یکی از پرکاربردترین روش های درمان اسکارهای آتروفیک استفاده از لیزر پرتوان پالسی یا لیزر CO2 است که لایه اپیدرم پوست را در یک بار عبور، می ساید. لیزر فرکشنال CO2 حفره های میکروسکوپی کوچکی را در لایه های عمقی تر پوست ایجاد می کند. این فرایند باعث تولید کلاژن جدید و سالم می شود که صاف شدن اسکار را به دنبال دارد.

آنچه در این مطلب می خوانیم:

زخم سالک چیست؟

شایع ترین نوع بیماری لیشمانیوز، سالک یا لیشمانیوز جلدی می باشد که موجب ایجاد زخم های پوستی می گردد. این زخم ها ظرف چند هفته تا چند ماه بعد از نیش زدن پشه خاکی بروز می نمایند. زخم های ناشی از این بیماری با گذشت زمان از لحاظ اندازه و ظاهر تغییر می کنند. این زخم ها ابتدا به صورت کورک و یا جوش پوستی ظاهر می شوند و سپس به صورت زخم های به شکل آتشفشان (دارای لبه ودهانه ی مرکزی) در می آیند. احتمال دارد که این زخم های پوستی با لایه ای پوشانیده شوند. زخم ها به طور معمول بدون درد هستند؛ ولی گاهی اوقات دردناک می باشند. بعضی از بیماران دارای عفونت خاموش هستند و هیچ علامت و نشانه ای ندارند.

علت ابتلا به بیماری سالک

عفونت های سالک توسط بیش از ۲۰ نوع انگل لیشمانیا ایجاد می شوند. انگل ها موجودات میکروسکوپی هستند که در بدن یک جاندار زنده ی دیگر (به نام میزبان مانند انسان) زندگی می کنند و برای زنده ماندن مواد غذایی موردنیاز خود را از بدن وی به دست می آورند. لیشمانیا توسط نیش پشه ی خاکی آلوده به انسان یا دیگر جانوران مخصوصاً سگ منتقل می شود. پشه های خاکی بسیار کوچک بوده و هیچ صدایی تولید نمی کنند. در برخی از مواقع ممکن است نیش آنها دردناک باشد؛ ولی در اکثر موارد نیش آ نها بدون درد بوده و شخص متوجه آن نمی شود. پشه های خاکی بیشترین فعالیت را از زمان غروب تا طلوع آفتاب دارند.

علائم بیماری سالک

• در اغلب موارد بیماری سالک موجب تشکیل یک یا چند زخم پوستی می شود.
• زخم در مراحل اولیه به شکل یک جوش کوچک است که اطراف آن تا قطر دو سانتی متر قرمز است. بعد از چند هفته این جوش ها تیره رنگ می شوند و اطراف آنها زخم های تشکیل می شود که دارای مرز مشخص است و دهانه زخم در مرکز آن قرار دارد.
• زخم ها ممکن است مرطوب و عفونی باشند یا این که خشک باشند و روی آنها پوسته پوسته شود.
• این زخم ها معمولاً در نواحی از بدن ایجاد می شوند که شخص آن را با لباس نمی پوشاند (و در معرض نیش حشره است)، خصوصاً در صورت و دست و پا.
• بعد از گزیده شدن توسط حشره ممکن است بلافاصله این زخم ها ایجاد شوند و در مواردی نیز ممکن است، بیماری هفته یا ماه ها در مرحله کمون باشد و سپس زخم ها ایجاد شوند.
• در برخی موارد ممکن است عفونت اسپوروترکوئید در اندام های دیگر از جمله غدد لنفاوی جلدی نیز گسترش پیدا کند.

افراد در معرض خطر ابتلا به سالک

• این بیماری در کودکان و نوجوانان بیشتر شایع است.
• این بیماری در بزرگسالان، بیشتر در میان زنان شایع است.
• سوءتغذیه و سطح پایین سلامتی فرد نمی تواند تأثیری در بروز بیماری سالک و شکل گیری زخم ها داشته باشد؛ اما این عوامل در چگونگی پیشروی بیماری تأثیر بسیار مهمی دارند.
• افرادی که زخم های کوچکی در پاهایشان دارند و با وجود این زخم ها، پایشان با آب یا گل آلوده در تماس است.

انواع سالک

این بیماری در سه نوع طبقه بندی می شود:

1. سالک پوستی: این عارضه شایع ترین نوع این بیماری بوده و پوست بدن انسان را درگیر می کند.
2. سالک پوستی مخاطی: این نوع، بینی و دهان و دیگر سطوح مخاطی را به همراه پوست بدن درگیر می کند.
3. سالک احشایی: این نوع، شکل شدیدی از بیماری است. در این نوع، اندام و احشای داخلی بدن به همراه پوست درگیر می شوند. به این نوع از بیماری، کالا آزار نیز گفته می شود.

تشخیص سالک

تشخیص سالک بر اساس سوابق پزشکی فرد و معاینات وی همراه با آزمایش های مخصوص انجام می شود. بیمار در معاینه ی فیزیکی علائمی از ابتلا به سالک را نشان می دهد. ازجمله این علائم می توان به بزرگ شدن کبد و طحال اشاره کرد. غده های لنفی نیز ممکن است بزرگ شده باشند. وجود زخم های پوستی در محل گزش پشه ی خاکی و یا مناطق دیگر بدن ممکن است در همه ی انواع بیماری به چشم بخورد. بااین حال در سالک احشایی بیمار به کم خونی، تب، کاهش وزن، کم پشت شدن مو و ناراحتی در ناحیه ی شکم و غیره نیز مبتلا خواهد بود.

عوارض سالک

عوارض جدی آن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی
• مبتلا شدن به سایر عفونت ها به دلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی
• عوض شدن شکل پوست
• به دلیل آنکه سالک احشایی بر روی سیستم ایمنی بدن و اندام های داخلی تأثیر می گذارد، می تواند کشنده باشد. اگر بیمار به ایدز و یا HIV مبتلا باشد بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار خواهد گرفت و روند درمان دشوارتری پیش رو خواهد داشت.

روش های درمان اسکار سالک

روش های مؤثر درمان این دو عارضه ی پوستی با توجه به شدت، عمق و وسعت ناحیه ی عارضه دیده ی پوست توسط پزشک متخصص پوست با بررسی و معاینه پوست تجویز خواهد شد، این روش های درمانی عبارتند از:

• درمان های موضعی: جهت درمان جای سالک و آثار سوختگی بر روی پوست با درمان موضعی از رتینوئیدهای موضعی جهت تحریک احیای سلول ها در سطح پوست و رشد بافت های جدید و کلاژن در غشای میانی پوست استفاده می شود و سطح پوست به آرامی ترمیم خواهد یافت.
• لایه برداری شیمیایی: در این روش جهت کاهش جای سالک کم عمق و سوختگی های خفیف، با مالیدن داروی شیمیایی، لایه ی خارجی پوست برداشته می شود و پوست ظاهری نرم تر و جوان تر خواهد یافت.
• لیزر درمانی پوست: در این روش به کمک لیزر فرکشنال با هدف قرار دادن لایه های عمیق پوست، تولید کلاژن جدید تحریک شده و با پر شدن تورفتگی های حاصل از سالک و سوختگی و همچنین لایه برداری سطحی پوست ، شاهد ترمیم مؤثر پوست خواهیم بود.
• درم ابریژن: در این روش از یک برس سیم دار یا یک چرخ سمباده الماس با لبه های ناهموار جهت از بین بردن لایه خارجی پوست استفاده می شود.

سایر روش های درمانی رفع جای سالک

• میکرودرم : در این روش از اسپری کریستال های بسیار ریزی استفاده می گردد که با ایجاد زخم بر روی پوست و شروع به ترمیم شدن آن، لایه ای جدید جایگزین لایه ی آسیب دیده خواهد شد.
• میکرونیدلینگ : در این روش به کمک سوزن های پزشکی بسیار ریز و دقیق، تولید کلاژن مستقیماً تحریک شده و لایه ای جدید جایگزین لایه ی قدیمی و آسیب دیده می شود.
• تزریق ژل ، چربی: در این روش با تزریق ژل هایی نظیر، کلاژن هیالورونیک اسید و چربی می توان تورفتگی حاصل از سوختگی یا اسکار سالک را تا حدودی کاهش داد، این روش به دلیل جذب چربی و ژل ها توسط بدن، نیاز به تکرار دارد.
• درمان با روش های مختلف عمل جراحی نظیر سابسیژن . در این روش اثر اسکار سالک و سوختگی به طور جداگانه یا چندتایی برداشته خواهد شد و شکاف های پوستی به کمک بخیه یا پیوند پوست ترمیم می یابند.
• پیوند پوست: در روش پیوند پوست، قسمتی از پوست سالم پشت گوش جایگزین پوست معیوب می گردد.

درمان سالک با لیزر

در لیزر درمانی پرتوهای کوتاه و متمرکز پالسی نور به پوست درگیر تابانده می شود تا با برداشته شدن لایه به لایه پوست کلاژن جدید تولید شود و پوست آسیب دیده ترمیم شود. با هر بار عبور لیزر سلول های بیشتری برداشته می شود. به کمک طول موج های مختلف لیزر پرتوان می توان لایه های مختلف پوست را برداشت تا به درمان اسکارهای ناشی از سالک کمک شود و شکل و رنگ آ نها تغییر یابد.

لیزر فرکشنال

لیشمانیوز پوستی می تواند منجر به زخم های آتروفیک ناخوشایند شود که گزینه های درمان سالک محدودی برای آن وجود دارد. منابع کمی درباره ی روش های درمان این زخم ها یافت می شود. لیزرهای فرکشنال به طور موفقیت آمیزی در درمان مشکلات پوستی مختلف و با کمترین زمان استراحت و عوارض جانبی مورد استفاده قرار گرفته اند. ده جلسه ی درمانی انجام می گیرد و بعد از سه جلسه بیمار حدود 40 درصد بهبود پیدا می کند. بیشتر از 90 درصد بهبودی بعد از دهمین جلسه قابل مشاهده است. عوارض جانبی قابل توجهی وجود ندارد.

لیزر دی اکسید کربن (CO2)

دی اکسید کربن تجزیه شده می تواند زخم های با تغییر بیش از حد رنگدانه ها را درمان کند. این درمان روشی بی خطر و مؤثر برای زخم های سالک است. سه تا پنج جلسه ی درمانی با لیزر فرکشنال CO2 در فواصل دو ماهه و تحت بیحسی موضعی نیاز است. رضایت کلی از ظاهر در حدود یک ماه بعد از دومین جلسه (تا 25 درصد) و سه ماه پس آخرین جلسه به دست خواهد آمد. در جلسه پیگیری سه ماه بعد از درمان تمام موارد باید به صورتی باشد که 50 درصد بهبود در بافت، آتروفی، حاشیه و ظاهر کلی زخم مشاهده شود. لیزر فرکشنال CO2 از جنبه های مختلف در درمان زخم سالک بهتر از روش لیزر کاهنده ی CO2 است.

پیشگیری از سالک

پیشگیری از سالک با پیشگیری از نیش حشره شروع می شود. برای افرادی که قصد مسافرت به مناطقی دارند که عفونت سالک در آنها فعال است یا افرادی که در این مناطق زندگی می کنند، توجه به نکات زیر می تواند در پیشگیری از ابتلا به سالک مفید باشد:

1. استفاده از دور کننده حشرات حاوی DEET (دی اتیل تلوآمید)
2. استفاده از محافظ حشرات، پشه بند و لباس هایی که دارای ماده های محافظ همچون پرمترین یا پیرتروم باشند.
3. پوشیدن لباس های آستین بلند، شلوار و جوراب بلند و قرار دادن لباس در شلوار
4. اجتناب از انجام فعالیت های خارج از خانه از زمان غروب آفتاب تا طلوع خورشید، زیرا در این زمان فعالیت حشره در بیشترین سطح قرار دارد.

نسخه اصلی مطلب روشهای درمان اسکار سالک را در سایت دکتر محسن سلیمانی بخوانید.

---