پارکینسون، نوعی اختلال پیشرفته عصبی است که بر حرکت فرد تأثیر می گذارد. بیماری پارکینسون دومین اختلال عصبی شایع و اولین اختلال حرکتی شایع است. ویژگی بارز پارکینسون، شروع تدریجی لرزش در اندام ها و سر در زمان استراحت، خشکی عضلات ، کاهش سرعت حرکت و از دست دادن تعادل است که این علائم به طور پیشرونده ای رو به وخامت می گذارند و می توانند در صحبت کردن و راه رفتن فرد اختلال ایجاد کنند به طوری که فرد توانایی انجام کارهای ساده روزانه را از دست خواهد داد. بیماری پارکینسون بر سلول های مغز که تولید کننده ی دوپامین هستند تأثیر می گذارد و باعث مرگ آنها می شود و به همین دلیل سطح دوپامین در مغز کاهش می یابد. علت این بیماری تاکنون مشخص نشده است؛ اما محققین بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیط در ابتلا به این بیماری نقش دارند. اگرچه با شروع علائم، درمان های کمکی در بهبود محدودیت های فعالیتی مفید هستند؛ اما برای این بیماری درمان قطعی وجود ندارد و گاهی به زوال عقل نیز می انجامد.

علت بیماری پارکینسون

در بیماری پارکینسون سلول های عصبی خاصی (نورون ها) در مغز به تدریج تخریب می شوند و از بین می روند. بسیاری از این علائم به دلیل از بین رفتن نورون هایی است که یک پیام رسان شیمیایی در مغز شما به نام دوپامین تولید می کنند. هنگامی که سطح دوپامین کاهش می یابد باعث فعالیت غیرطبیعی مغز می شود و علائم بیماری پارکینسون پدیدار می شود. علت بیماری پارکینسون ناشناخته است؛ اما به نظر می رسد عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند، از جمله:

• ژنتیک. محققان جهش های ژنتیکی خاصی را شناسایی کرده اند که می تواند باعث بیماری پارکینسون شود؛ اما این موارد شایع نیستند به جز در موارد نادری که بسیاری از اعضای خانواده مبتلا به بیماری پارکینسون هستند.
• اگرچه به نظر می رسد واریاسیون های خاص ژنی خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش می دهد؛ اما این خطر برای هر یک از این نشانگرهای ژنی بسیار کم است.
• محرک های محیطی. قرار گرفتن در معرض یکسری سموم خاص یا برخی عوامل محیطی ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را در آینده افزایش دهد؛ اما خطر آن نسبتاً کم است.

محققان همچنین خاطر نشان كردند كه در مغز مبتلایان به پارکینسون تغییرات بسیاری رخ می دهد، اگرچه هنوز مشخص نیست كه چرا این تغییرات رخ می دهد. این تغییرات شامل موارد زیر است:

1. وجود اجسام لویی. مجموعه ای از مواد خاص درون سلول های مغزی نشانگرهای میکروسکوپی بیماری پارکینسون هستند که اجسام لویی نامیده می شوند و محققان معتقدند که این اجسام لویی سرنخ مهمی را برای کشف علت بیماری پارکینسون در اختیار دارند.
2. آلفا سینوکلین در اجسام لویی یافت می شود. اگرچه بسیاری از مواد در اجسام لویی وجود دارند، دانشمندان معتقدند که مهمترین آن پروتئین طبیعی و گسترده ای است به نام آلفا سینوکلین (a-synuclein) که در تمام اجسام لویی به صورت انبوه یافت می شود وسلول ها نمی توانند آن را تجزیه کنند. این ماده در حال حاضر یک موضوع مهم و مورد توجه محققان بیماری پارکینسون است.

عوامل خطر پارکینسون

عوامل خطر بیماری پارکینسون شامل موارد زیر است:

1. سن. بزرگسالان جوان به ندرت به بیماری پارکینسون مبتلا می شوند. این بیماری معمولاً از میانسالی یا پیری شروع می شود و خطر آن با افزایش سن افزایش می یابد. معمولاً افراد در حدود 60 سال یا بالاتر به این بیماری مبتلا می شوند.
2. وراثت. اگر یکی از بستگان نزدیک فرد به بیماری پارکینسون مبتلا باشد احتمال ابتلا به این بیماری در او افزایش می یابد. با این حال اگر در خانواده خود بستگان زیادی با بیماری پارکینسون نداشته باشید خطر ابتلای شما اندک است.
3. جنسیت. مردان بیشتر از زنان در معرض بیماری پارکینسون هستند.
4. قرار گرفتن در معرض سموم. قرار گرفتن در معرض علف کش ها و سموم دفع آفات ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را کمی افزایش دهد.

علائم پارکینسون

• کند شدن حرکت (Bradykinesia): برای مثال، راه رفتن و یا بلند شدن از روی یک صندلی می توانند دشوار تر شوند. تشخیص بیماری پارکینسون بدون ظهور علائم دیگر آن ممکن نیست. با مرور زمان، فرد دچار یک الگوی حرکتی می شود که در آن با حالت موج گونه و بی قرار راه رفته و شروع، پایان و یا تغییر جهت در طول راه رفتن برای او دشوار خواهد شد.
• خشکی و سفتی اندامها (سفت شدن عضلات دستها و پاها limb rigidity): عضلات فرد ممکن است بی قرار شوند. همچنین به هنگام راه رفتن، دست های شما به مقدار طبیعی جلو و عقب نخواهند رفت.
• لرزیدن (رعشه Tremor): این علامت بسیار شایع است؛ ولی در همه ی موارد رخ نخواهد داد. این عامل معمولاً انگشتان و کل دست را تحت تأثیر قرار می دهد؛ ولی می تواند در دیگر نقاط بدن نیز ظاهر شود و به هنگام استراحت فرد، راحت تر می توان آن را تشخیص داد. این علامت بیماری می تواند به هنگام احساساتی یا مضطرب شدن فرد، تشدید شده و به هنگام انجام برخی از کارها مانند برداشتن یک جسم، کاهش یابد.
• اختلال در راه رفتن و تعادل وضعیتی (Gait and Balance problems): تعادل وضعیتی ممکن است در پارکینسون باشد یا نباشد و جزئی علائم اصلی نیست.

علائم دیگری نیز ممکن است در اثر مشکلاتی که سلول ها ی مغزی و اعصاب با کنترل عضلات دارند، ایجاد شوند. این علائم عبارت اند از:

• کاهش حالات در چهره از جمله لبخند یا اخم. کاهش پلک زدن
• دشواری در انجام حرکات ظریف مانند بستن بند کفش و یا بستن دکمه های پیراهن
• دشواری در نوشتن با دست
• دشواری در ایجاد تعادل و حفظ حالت مناسب بدن و همچنین افزایش احتمال زمین خوردن
• حرف زدن فرد ممکن است کند و خسته کننده و یکنواخت شود
• بلعیدن می تواند برای فرد دشوار شده و بزاق در دهان تجمع یابد
• خستگی و احساس درد
• درد کف پا

تعداد زیادی از علائم دیگر نیز در برخی از موارد و معمولاً با تشدید بیماری به وجود می آیند. این علائم شامل موارد زیر می باشند:

• یبوست
• مشکلات مربوط به مثانه و بعضاً بی اختیاری
• توهم (دیدن، شنیدن و یا بوییدن چیزهایی که واقعاً وجود ندارند)
• عرق کردن
• دشواری های جنسیتی
• مشکلات مربوط به حس بویایی
• مشکلات مربوط به خواب
• کاهش وزن
• درد
• افسردگی
• اضطراب

عوارض بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون اغلب مشکلاتی به همراه دارد که قابل درمان هستند، از جمله:

1. مشکلات تفکر. ممکن است فرد مشکلات شناختی (دمانس یا زوال عقل) و مشکلات تفکر را تجربه کند. این موارد معمولاً در مراحل بعدی بیماری پارکینسون اتفاق می افتد. این مشکلات شناختی چندان به داروها پاسخگو نیستند.
2. افسردگی و تغییرات عاطفی. ممکن است گاهی اوقات فرد در مراحل اولیه دچار افسردگی شود. درمان افسردگی می تواند توانایی مقابله با سایر چالش های بیماری پارکینسون را آسان تر کند. همچنین ممکن است تغییرات عاطفی دیگری مانند ترس، اضطراب یا از بین رفتن انگیزه را تجربه کند. پزشکان ممکن است برای درمان این علائم داروهایی را تجویز کنند.
3. مشکلات بلع. با پیشرفت بیماری ممکن است بلع بیمار دچار مشکل شود. بزاق به دلیل کند شدن بلع در دهان جمع می شود و منجر به سرازیری آب دهان می شود.
4. مشکلات جویدن و خوردن. آخرین مرحله بیماری پارکینسون بر عضلات دهان تأثیر می گذارد و جویدن را مشکل می کند. این مسئله می تواند منجر به خفگی و سوء تغذیه شود.
5. اختلالات خواب. مبتلایان به پارکینسون اغلب دارای مشکلات خواب هستند، از جمله بیدار شدن مکرر در طول شب، بیدار شدن زود هنگام یا خوابیدن در طول روز.

سطح های مختلف بیماری پارکینسون

در مراحل اولیه ی بیماری تحت درمان قرار گرفتن فرد، به کنترل علائم او کمک می کند؛ اما در اغلب اوقات با پیشرفت بیماری شاهد کاهش تأثیر داروها بر روند پیشرفت هستیم. نشانه هایی که در مراحل ابتدایی بیماری فرد را درگیر می کند، به طور معمول با ناتوانی شخص برای انجام فعالیت های روزانه شخص همراه می باشد.
روند این بیماری را می توان به سه مرحله ی:

1. ابتدایی
2. میانی
3. پیشرفته تقسیم کرد.

در مرحله ی اولیه فرد با لرزش در یک سمت بدن یا یک دست یا پای خود مواجه می شود. با پیشرفت بیماری در اغلب اوقات و نه به صورت دائم و همیشگی ممکن است لرزش به سمت دیگر بدن هم منتقل گردد. در این حالت فرد دچار ضعف، درد مفاصل و همچنین خستگی می شود.
در مرحله ی میانی ممکن است با پیشرفت بیماری علائم حرکتی نیز شدت یابند. در این مرحله فرد دچار سفتی، کندی، ضعف و عدم هماهنگی در عضلات می شود. با این تفاسیر فرد دچار مشکل شده و نمی تواند کارهایی مانند نوشتن، مسواک زدن و اصلاح صورت خود را انجام دهد.
بروز تغییر در دست خط فرد نیز از تغییرات رایج در این مرحله از بیماری می باشد. فرد در این مقطع با مشکل عدم تعادل نیز مواجه است و همان گونه که اشاره کردیم در مواقع راه رفتن به جلو خم شده و قوز می کند و در برخی موارد، پای خود را روی زمین می کشد.
آخرین مرحله، مرحله ی پیشرفته ی پارکینسون می باشد که این مرحله پس از چندین سال خود را نشان می دهد. بعد از سال ها که فرد دارای علائمی مانند افزایش لرزش بدن و انقباضات عضلات است، مخصوصاً اگر روند درمان را به طور دقیق طی نکند، مجبور به استفاده از ویلچر می شود و حتی در مواردی مجبور به بستری خواهد شد.
افرادی که به طور منظم داروهای خود را استفاده میکنند، امکان دارد که علائم مراحل پیشرفته را هیچگاه تجربه نکنند؛ اما این امکان وجود دارد که علائم حرکتی دیگری به سراغ آنها برود. همچنین در برخی مراحل این نوسانات حرکتی نشان از این مسئله است که فرد باید در روند درمان تغییرات دارویی داشته باشد. استفاده از دارو اگر بدون توجه و کنترل دقیق باشد، می تواند روند درمان بیماری را بسیار پیچیده کند. از دیگر مشکلاتی که فرد ممکن است در مرحله پیشرفته تجربه کند، زوال عقلی است. در این حالت فرد با سردرگمی شبانه و گیجی مواجه می شود. همچنین ممکن است شخص بیمار حافظه ی خود را از دست دهد. لازم به ذکر است که متأسفانه درمان های موجود برای پارکینسون می تواند به بروز این مشکلات در فرد دامن بزند.

تشخیص پارکینسون

هیچ آزمایشی برای اطمینان از وجود بیماری پارکینسون در فرد وجود ندارد. تشخیص این بیماری، بر اساس علائم پارکینسون که در بالا به آنها اشاره شد انجام می شود. در مراحل اولیه ی بیماری که علائم آن هنوز خفیف بوده و به درستی مشخص نیستند، ممکن است برای پزشک تشخیص پارکینسون دشوار باشد. بیماری پارکینسون در برخی مواقع با بعضی از عارضه های دیگر اشتباه گرفته می شود. همچنین برخی از بیماری ها حتی می توانند علائمی دقیقاً مشابه بیماری پارکینسون داشته باشند که البته به دلایل دیگری ایجاد شده اند. بنابراین به منظور تشخیص صحیح بیماری پارکینسون، نیاز است که فرد به متخصص مراجعه کند. در صورتی که همچنان در تشخیص بیماری شک و تردید وجود داشته باشد، می توان نوعی اسکن مخصوص را انجام داد. این اسکن می تواند بین بیماری پارکینسون و برخی دیگر از اختلالات با علائم مشابه تفاوت هایی را نشان دهد.

زمان مراجعه به پزشک

چهار مورد از علائم پارکینسون که در مراحل اولیه بیماری رایج است عبارتند از:

1. ارتعاش دست و پا در حالت استراحت (لرزش بیمار همزمان با ارتعاش دست و پا در حالت استراحت)
2. آرام شدن حرکت (برادیکینسیا Bradykinesia)
3. سختی حرکت و خشک شدن دست و پا یا بدن
4. تعادل ضعیف

در حالتی که دو یا تعداد بیشتری از این علائم را در خود یا اطرافیان می بینید، به خصوص وقتی که نشانه ها در یک سمت بدن بیشتر از سمت دیگر پدیدار شود، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

درمان بیماری پارکینسون

در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد؛ اما برخی درمان ها به طور چشمگیری باعث تأخیر در شروع و بهبود علائم حرکتی می شوند. در زیر به بررسی گزینه های درمانی بیماری پارکینسون می پردازیم:

• داروها: همه ی این داروها به گونه ای طراحی شده اند که با مکانیسم هایی مانند جایگزینی دوپامین، تقلید اثر دوپامین یا طولانی کردن ماندگاری اثر دوپامین با مهار تجزیه آن، مقدار دوپامین در مغز را افزایش دهند. مطالعات نشان می دهند که درمان اولیه در مرحله ی بروز علائم غیر حرکتی می تواند شروع نشانه های حرکتی را به تأخیر بیندازد و در نتیجه کیفیت زندگی فرد را افزایش دهد. داروها در رفع مشکلات حرکتی مانند راه رفتن و لرزش نیز کمک کننده هستند.
• لوودوپا: مؤثرترین داروی مورد استفاده در درمان بیماری پارکینسون، لوودوپا (Sinemet) است که در مغز به دوپامین تبدیل می شود. لوودوپا ممکن است منجر به عوارض جانبی ناخوشایندی مانند پاسخ کوتاه به دوز مصرفی، گرفتگی دردناک عضلات و حرکات غیر ارادی شود، به همین دلیل درمان طولانی مدت با این دارو توصیه نمی شود و استفاده از آن تا تشدید اختلالات حرکتی به تأخیر خواهد افتاد. لوودوپا اغلب همراه با کربی دوپا تجویز می شود. کربی دوپا مانع از تجزیه ی لوودوپا قبل از رسیدن به سلول های مغز می شود، همچنین دوز مورد نیاز لوودوپا را کاهش می دهد و از عوارض جانبی آن می کاهد.
• آگونیست های دوپامین: موادی هستند که عملکرد دوپامین را تقلید می کنند. نمونه هایی از آگونیست های دوپامین شامل پرامیپکسول (Mirapex)، روپینیرول (Requip) و روتیگوتین (Apokyn) هستند. آپومورفین یک آگونیست دوپامین تزریقی کوتاه اثر است که برای بهبود سریع علائم استفاده می شود. عوارض جانبی آگونیست های دوپامین مشابه عوارض جانبی کربی دوپا و لوودوپا است.
• مهار کننده های مونوآمین اکسیداز نوع B یا MAO-B inhibitor: موادی که موجب کاهش تجزیه ی دوپامین می شوند (مهار کننده های مونوآمین اکسیداز نوع B یا MAO-B) می توانند در کاهش علائم حرکتی بسیار مفید باشند. این داروها شامل سلژیلین (Eldepryl, Zelapar)، راساژلین (Azilect) و سافینامید (Xadago) هستند. از عوارض جانبی این داروها می توان به تورم ناشی از تجمع مایع در بافت های بدن، خواب آلودگی، یبوست، سرگیجه، توهم و حالت تهوع اشاره کرد.
• آنتی کولینرژیک: این داروها سال های زیادی به منظور کنترل لرزش در بیماران پارکینسونی استفاده شده است. داروهای ضد کولینرژیکی در دسترس شامل بنزوتروپین (Cogentin) یا تری هگزی فنیدیل هستند. عوارض جانبی این دسته از داروها عبارتند از اختلال در حافظه، سردرگمی، توهم، یبوست، خشکی دهان و اختلال در ادرار.
• مهار کننده های COMT: این دسته از داروها آنزیمی که لوودوپا را تجزیه می کند، مسدود می کنند و همراه با لوودوپا مصرف می شوند. مثال هایی از این دارو عبارتند از تولکاپون (Tasmar) و انتاکاپون (Comtan). تولکاپون به ندرت توسط پزشکان تجویز می شود؛ زیرا می تواند باعث آسیب کبدی شود. استالوو (Stalevo) قرص ترکیبی حاوی کربی دوپا لوودوپا و انتاکاپون است. کربی دوپا عوارض جانبی لوودوپا را کاهش می دهد و انتاکاپون زمان ماندگاری و فعال بودن لوودوپا در مغز را افزایش می دهد.
• آمانتادین داروی دیگری است که برای کنترل کوتاه مدت علائم پارکینسون استفاده می شود و عوارض جانبی دیده شده به علت مصرف این دارو، شامل لکه های پوستی بنفش رنگ، تورم مچ پا و توهم است.
• جراحی: در برخی افراد مبتلا به علائم حرکتی پیشرفته و غیر قابل کنترل، جراحی گزینه ی مناسبی است. تحریک عمقی مغز (DBS) نوعی روش جراحی است که طی آن جراح الکترودهایی را در ناحیه ای از مغز که در بروز علائم پارکینسون نقش دارند قرار می دهد. دستگاه مولد ایمپالس های الکتریکی نیز در قفسه ی سینه کار گذاشته می شود. به این وسیله قسمت هایی از مغز که مسئول حرکت هستند تحریک می شوند. تحریک عمقی مغز در افرادی استفاده می شود که داروهای پارکینسون در بهبود علائم آنها مؤثر نیست. خطرات این روش جراحی شامل عفونت، سکته ی مغزی و خونریزی مغزی است.
• DBS می تواند نوسانات دارویی را تثبیت کند و همچنین ترمور، خشکی عضلات، حرکات غیر ارادی و دیسکینزی را کاهش دهد و کندی سرعت حرکت را بهبود بخشد. در نوع دیگری از جراحی، مناطق خاصی از مغز که باعث علائم پارکینسون می شوند، تخریب می شوند.
• سلول های بنیادی و سلول های مولد دوپامین: رویکرد درمانی جدیدی که به تازگی مورد بررسی قرار گرفته است، استفاده از سلول های تولید کننده ی دوپامین است که از سلول های بنیادی استخراج می شوند. استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری پارکینسون نیازمند تحقیقات بیش تری است.
• تغییر شیوه ی زندگی: علاوه بر دارو و جراحی، تغییر شیوه ی زندگی شامل استراحت کافی، ورزش هوازی، فیزیوتراپی جهت تمرکز بر حفظ تعادل و کشش عضلات، گفتار درمانی جهت بهبود مشکلات کلامی و کار درمانی در بهبود علائم بیمار بسیار سودمند هستند.

طب سوزنی برای پارکینسون

طب سوزنی یک طب سنتی چینی است که مطالعات نشان داده اند ممکن است در درمان پارکینسون و مدیریت علائم غیر حرکتی آن مؤثر باشد. طب سوزنی شامل قرار دادن سوزن ضد عفونی شده یکبار مصرف در نقاط خاص بدن است. این نقاط، یک پاسخ عصبی خاص را به وجود می آورند که باعث آزاد شدن هورمون های اندوژن و انتقال دهنده های عصبی می شود. درمان با طب سوزنی اغلب بدون درد است و بیماران به علت آزاد شدن این هورمون های اندوژن، احساس آرامش تقریباً فوری را تجربه می کنند. اثرات بهبودی و آرامش ماندگارتر، معمولاً بعد از چند جلسه درمان با طب سوزنی دیده می شود. البته دوره درمان با طب سوزنی را باید پزشک شما برنامه ریزی کند. وضعیت ذهنی یا ذهنیت بیمار نیز تأثیر زیادی در نتایج مثبت طب سوزنی برای بیماران مبتلا به بیماری مزمن و ناتوان کننده دارد. طب سوزنی راهی آرام و طبیعی برای ایجاد ارتباط ذهن و روح و کمک به بهبود وضعیت بیماران ارائه می دهد.

پیشگیری از پارکینسون

از آنجا که علت پارکینسون به درستی شناخته نشده است، راه های اثبات شده ی جلوگیری از این بیماری نیز ناشناخته مانده است. دانشمندان بر این باورند که پارکینسون در اثر ژنتیک و عوامل محیطی ایجاد می شود. به همین دلیل اجتناب از برخی عوامل مضر محیطی در پیشگیری از این بیماری می تواند مؤثر باشد.

1. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا و نوشیدن مایعات مناسب، می تواند به جلوگیری از یبوست که در بیماری پارکینسون رایج است کمک کند. استفاده از مواد مغذی دارای اسیدهای چرب امگا ۳ در افراد پارکینسونی مفید می باشد.
2. برخی تحقیقات نشان داده اند که تمرینات هوازی منظم می تواند خطر بیماری پارکینسون را کاهش دهد. ورزش، قدرت عضلانی و انعطاف پذیری را افزایش می دهد و در حفظ تعادل و کاهش افسردگی و اضطراب مؤثر است. شما می توانید با پیاده روی، شنا، باغبانی، رقص، ایروبیک و ورزش های کششی در افزایش فعالیت های بدنی خود نقش مؤثری داشته باشید. یوگا و ماساژ درمانی نیز می توانند تنش عضلانی را کاهش دهند و باعث آرامش بیش تر شوند.
3. برخی تحقیقات نشان داده اند که ابتلا به بیماری پارکینسون در افرادی که کافئین مصرف می کنند، کمتر است. تأثیرگذاری این موضوع نیازمند تحقیقات بیشتری است.
4. استفاده از نوعی آنتی اکسیدان به نام فلاونوئید ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را کاهش دهد. فلاونوئید در انواع توت، سیب، سبزیجات، چای سبز و انگور قرمز یافت می شود.
5. زردچوبه حاوی آنتی اکسیدانی به نام کورکومین است. برخی آزمایشگاه ها حاکی از آن است که کورکومین مانع از چسبیدن پروتئین هایی که در بیماری پارکینسون نقش دارند، می شود.
6. گرم کردن چندین باره ی روغن های سرخ کردنی مانند روغن آفتابگردان باعث آزاد شدن مواد شیمیایی سمی، به نام آلدئیدها در آنها می شود. دانشمندان معتقدند که آلدئیدها با بیماری های پارکینسون، آلزایمر و برخی از سرطان ها مرتبط هستند.
7. قرار گرفتن در معرض علف کش ها، آفت کش ها و سایر سموم، خطر بیماری های عصبی مانند بیماری پارکینسون را افزایش می دهد. به همین دلیل توصیه می شود برای مراقبت از خودتان، در هنگام استفاده از این نوع محصولات از لباس محافظ استفاده کنید.

نسخه اصلی مطلب درباره بیماری پارکینسون،بیماری پارکینسون چیست؟ را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---