اسپاسم نوعی گرفتگی عضلات است و زمانی شروع می شود که عضله بیش از اندازه فعالیت داشته باشد و درنتیجه اکسیژن به آن عضله کم رسیده و در نهایت سوخت و ساز در آن عضله ناقص می شود که باعث ایجاد الکل می گردد. در اثر الکل تولید شده در عضله، گرفتگی رخ می دهد که به آن اسپاسم عضلات می گویند؛ ولی اسپاستیسیتی در بیمارانی به وجود می آید که دچار آسیب های نخاعی، فلج مغزی ، سکته مغزی و ضربه مغزی هستند. اسپاستیسیتی (Spasticity) به معنای افزایش مقاومت اندام در مقابل حرکت دادن است که به علت سفتی بیش از حد عضلات اندام مربوطه رخ میدهد. عوامل شایع بروز اسپاستیسیتی عبارتند از سکته مغزی (CVA)، ام اس (MS)، فلج مغزی کودکان یا سی پی (CP)، ضربه مغزی و آسیب نخاعی.

ثابت شده تزریق BTA که به آن تزریق بوتاکس نیز می گویند، اگر به مقدار بسیار کم باشد در فلج کردن عضلات اسپاستیک مؤثر خواهد بود. نواحی تزریق با دقت و بر اساس الگوی اسپاستیسیتی مشخص می شوند. وقتی بوتاکس به عضله یا عضلات تزریق می شود، ترشح استیل کولین مهار شده و در نتیجه عضلات بیش از اندازه فعال، شل و بی حرکت خواهند شد. این تزریق به طور کلی در عرض چند روز اثر خود را گذاشته و حدود ۱۲ تا ۱۶ هفته باقی خواهد ماند تا پایانه های عصبی جدید دوباره رشد کرده و عضلات مورد نظر ریکاوری شوند.

بوتاکس (سم بوتولینوم) یک داروی شل کننده عضلات است که از باکتری به نام «کلستریدیوم بوتولینوم» ساخته شده است. در بسیاری از موارد که درد ناشی از اسپاسم عضلانی است، مانند اسپاسم ناشی از ام اس، این تزریق ها می توانند اسپاسم را در منشأ آن متوقف کنند و به عضله آسیب دیده اجازه می دهند تا شل شود و به درد پایان می دهد.

علل اسپاستیسیتی

اسپاستیسیتی زمانی اتفاق می افتد که تکانه های عصبی که حرکت ماهیچه ای را کنترل می کنند قطع یا آسیب ببینند. شرایط مختلفی می تواند باعث این امر شود، از جمله:

• آسیب نخاعی
• آسیب مغزی
• بیماری هایی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و مولتیپل اسکلروزیس (MS)

علائم اسپاستیسیتی

شدت انقباض و گرفتگی عضلات در این بیماری در بیماران متفاوت می باشد. این انقباض ممکن است در حد یک گرفتگی ساده یا اسپاسم غیر قابل کنترل باشد که سبب درد شدید و سفتی دست ها، پاها و مفاصل می گردد و انجام فعالیت های روزانه و معمولی مانند راه رفتن و صحبت کردن در بیمار مختل می گردد. در این بیماری گرفتگی عضلات و اسپاسم های غیرقابل کنترل بیشتر در عضلات اطراف ران، روی ران، مچ دست، عضله دوسر بازو، عضلات انگشت و کتف بروز می کند. علائم اسپاستیسیتی عبارتند از:

• سفتی عضلات در حالی که حرکت دچار مشکل شود.
• حالت غیرطبیعی بدن
• درد عضلات و ماهیچه ها
• خستگی عضلات
• اسپاسم
• عفونت ادراری
• یبوست مزمن

انواع اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ

دو نوع اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ داریم:

1. ساکن:

انقباض عضلات یا سفتی توسط حرکتی خاص یا قرار گرفتن شکل و حالتی خاص از بدن به وجود می آید.

2. دینامیک:

انقباض عضلات یا سفتی مرتبط با این بیماری فقط در موقعیت های خاص یا در حالت های ویژه به وجود می آید.

تشخیص اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ

به منظور تشخیص این بیماری فرد باید آزمایشات گسترده ای انجام دهد و فاکتورهای متعددی مورد بررسی قرار بگیرند مانند:

1. طرز راه رفتن
2. نشانه های درد که در بیمار بروز می کند.
3. اسپاسم های عضلانی
4. کنترل حرکتی انتخابی که با مشاهده توانایی فرد جهت انجام حرکات مختلف ارزیابی می شود.
5. تعادل مفصل
6. تون عضلانی که از طریق مقیاس آشورس انقباضات و کشش ها بررسی می شوند.
7. تاریخچه خانوادگی و پزشکی بیمار

عوارض اسپاستیسیتی

• اسپاستیسیتی می تواند دردناک باشد.
• اسپاستیسیتی می تواند باعث کاهش دامنه حرکتی در مفاصل شود (انقباضات).
• اسپاسم شدید می تواند رانندگی یا انتقال ایمن یا نشستن صحیح در صندلی چرخدار را دشوار کند.
• اسپاستیسیتی در عضلات قفسه سینه ممکن است نفس کشیدن عمیق را دشوار کند.
• اسپاسم شدید در عضلات کمر یا پاها باعث می شود هنگام تغییر موقعیت و انتقال از صندلی چرخدار خود بیرون بیافتید.
• اسپاسم عضلانی مکرر در شب می تواند باعث کم خوابیدن و خستگی روز شود.
• اسپاستیسیتی می تواند کنترل حرکت را دشوارتر کند، بنابراین ممکن است فعالیت هایی مانند راه رفتن، لباس پوشیدن و … را با اختلال مواجه کند.

فواید تزریق بوتاکس در بیماری ام اس

ام اس بر سلول های عصبی مغز و نخاع اثر می گذارد و بیماران طیف وسیعی از علائم را تجربه می کنند. به طور معمول، اعصاب شما پیام های الکتریکی به ماهیچه های شما می فرستند تا بتوانید آنها را حرکت دهید. این پیام ها از طریق یک ماده شیمیایی به نام استیل کولین از اعصاب به ماهیچه ها می رسد؛ اما اگر مبتلا به ام اس هستید، این بیماری به اعصاب آسیب می زند و این سیگنال ها را از همگام سازی خارج می کند. باعث می شود ماهیچه های شما منقبض شوند و زمانی که شما نمی خواهید، حرکت کنند. به خوبی ثابت شده است که بوتاکس برای درمان اسپاسم عضلانی با مهار آزادسازی استیل کولین در پایانه عصبی درون عضله عمل می کند. این مهار، بیش فعالی عضلانی را کاهش می دهد و در اصل عضله را شل می کند؛ بنابراین بوتاکس در شرایط دردناک عضلانی ناشی از اسپاسم عضلانی، انقباض یا فعالیت بیش از حد، مانند نقاط ماشه ای میوفاسیال و برخی موارد سندرم درد میوفاشیال مؤثر است.

مزایای تزریق بوتاکس برای درمان ام اس

• بوتاکس معمولاً در آرامش عضلات تزریق شده مؤثر است و اثر پایداری برای چندین ماه دارد.
• بوتاکس می تواند باعث تسکین درد و درمان اسپاستیسیتی در چند گروه عضلانی در یک زمان شود.
• بوتاکس معمولاً به خوبی برای بدن قابل تحمل است به این دلیل که فقط مقادیر بسیار کمی از دارو وارد جریان خون می شود.

آمادگی جهت تزریق بوتاکس

یک هفته قبل از قرار ملاقات خود الکل ننوشید. نوشیدن الکل و مصرف شراب قرمز به ویژه می تواند احتمال کبودی شما را پس از بوتاکس افزایش دهد. برای جلوگیری از این امر، بیماران باید برای هفت روز قبل از درمان، شراب را ترک کنند. علاوه براین، در طول هفته قبل از جلسه درمانی خود، از داروهای ضدالتهابی استفاده نکنید.

نحوه تزریق بوتاکس

به طور کلی، در طول درمان، پزشک اقدامات زیر را انجام می دهد:

• عضله های آسیب دیده را شناسایی می کند: وی ممکن است از دستگاه سونوگرافی یا نوار عصب و عضله برای شناسایی عضلات و یافتن بهترین مکان برای تزریق استفاده کند.
• تزریق بوتاکس به عضله: ممکن است بوتاکس را با استفاده از یک سوزن کوچک و ظریف به عضله تزریق کنند.
• چندین تزریق کوچک در اطراف عضله انجام می شود: دلیل چندین تزریق کوچک این است که بوتاکس معمولاً فراتر از جایی که پزشک آن را تزریق می کند گسترش نمی یابد.
• باید انجام برخی از فعالیت ها را محدود کنید: دلیل این دستورالعمل این است که فعالیت های خاصی می توانند اثربخشی تزریق را کاهش دهند.

بهبود بیماران سکته مغزی با تزریق بوتاکس

برخی اندام ها بعد از سکته مغزی دچار حالت انقباضی می شوند؛ زیرا در اثر سکته برخی سلول های مغزی آسیب بیشتر و برخی آسیب کمتری می بینند. عضلات مربوط به سلول هایی که آسیب بیشتری دیده اند، ضعیف می ماند و قسمتی که آسیب کمتری دیده عضله اش قوی می شود و وارد حالت انقباضی می شود که با استفاده از بوتولینوم توکسین عضلاتی که قوی شده اند به طور موقت ضعیف شده و با انجام اقدامات توانبخشی مانند فیزیوتراپی تلاش می شود تا هر دو عضله با هم قوی شوند. تزریق بوتاکس همراه با اقدامات توانبخشی در حدود 30 درصد منجر به بهبودی بیماران می شود. استفاده از بوتاکس در همه بیماران سکته مغزی و در هر سنی کاربرد دارد. بیمارانی که سه ماه از بروز سکته مغزی در آنها گذشته باشد بهترین کاندید تزریق بوتاکس هستند . بوتاکس به عنوان یک روش درمانی مؤثر می تواند به بیماران سکته مغزی کمک قابل توجهی کند.

اثرات تزریق بوتاكس در ضایعات مغزی و نخاعی

بوتاکس با اثر بر محل اتصال عصب به عضله (سیناپس) و جلوگیری از عبور پیام عصبی به عضله باعث فلج عضله میشود. این ویژگی سبب شده که در درمان بسیاری از بیماری هایی که عضلات بیش از حد فعالیت می کنند به کار رود. بوتاکس در درمان اسپاستیسیتی یا انقباض مداوم عضلات پس از سکته مغزی، ضایعات نخاعی، فلج مغزی و ... کاربرد دارد. البته از این دارو برای درمان دیستونی که یک نوع اختلال عضلانی می باشد نیز استفاده می شود.

عوارض بوتاکس درمانی

عوارض جانبی رایج بوتاکس عبارتند از:

• درد
• خستگی
• حالت تهوع
• ضعف عضلانی
• سردرد
• کبودی
• درد مفاصل

در حالی که درد عمومی و کبودی در نزدیکی محل تزریق طبیعی است، عوارض جدی تری مانند ضعف عضلانی، مشکلات تنفسی، مشکلات بینایی و از دست دادن کنترل مثانه نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگر بعد از تزریق بوتاکس برای بیمار مغزی با این عوارض مواجه شدید با پزشک خود تماس بگیرید.

هزینه بوتاکس درمانی

هزینه تزریق بوتاکس به قیمت مواد بستگی دارد. علاوه براین، عوامل دیگری مانند دستمزد پزشک، میزان جلسات درمانی، تعداد تزریقات، محل کلینیک و غیره می توانند بر قیمت نهایی درمان تأثیر بگذارند.

نسخه اصلی مطلب تزریق بوتولینیوم توکسین (بوتاکس) در درمان اسپاسم و اسپاستیسیتی عضلات را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---