طناب نخاعی (Medulla spinalis)، بخشی از دستگاه عصبی مرکزی نخاع که حاوی مایع مغزی-نخاعی است را احاطه می کند. مغز و طناب نخاعی همراه با هم سیستم عصبی مرکزی (CNS) را تشکیل می دهند. در انسان، طناب نخاعی از «استخوان پس سری» (Occipital Bone) آغاز می شود، از «سوراخ پس سری» (Foramen Magnum) عبور می کند و در ابتدای «مهره های گردنی» (Cervical Vertebrae) وارد کانال نخاعی خواهد شد. طناب نخاعی تا بین مهره های شماره ۱ و ۲ کمر ادامه می یابد. ستون مهره ها از طناب نخاعی که کوتاه تر است، محافظت می کنند. تحریک طناب نخاعی (Spinal Cord Stimulation-SCS) به صورت استفاده از انرژی الکتریکی پالسی در مجاورت طناب نخاعی برای کنترل درد توصیف می شود.

این روش اولین بار در فضای اینتراتکال و سپس در فضای اپیدورال به کار گرفته شد. در حال حاضر معمولاً انتقال انرژی پالسی در طول طناب عصبی و یا مجاورت ریشه های عصبی مورد نظر، در فضای اپیدورال صورت می گیرد. این روش باعث تسکین درد ناشی از نوروپاتی دردناک، درد قفسه سینه و درد محیطی ایسکمیک می شود. تکنولوژی مشابه ای را می توان برای تحریک عمیق مغزی، تحریک قشر مغزی و تحریک اعصاب محیطی (PNS) بکار برد.

کاربردهای تحریک طناب نخاعی

دردهای قابل درمان با تحریک کننده الکتریکی طناب نخاعی SCS:

• درد مزمن کمر
• درد مزمن گردن
• درد مزمن پا ( درد سیاتیک )
• درد مزمن دست
• سندروم درد منطقه ای پیچیده
• التهاب دردناک و زخم شدن پوشش محافظ اعصاب نخاعی
• دردهای ناشی از قطع عضو

مزایای به کارگیری دستگاه تحریک طناب نخاعی

در تحریک طناب نخاعی برخلاف سایر روش های جراحی امکان قطع برنامه درمان وجود دارد و در صورتی که بیمار قصد ادامه درمان را نداشته باشد پزشک می تواند سیم دستگاه و الکترودها را خارج کند و هیچ گونه تغییر دائمی در ستون فقرات به وجود نخواهد آمد. سایر مزایای تحریک طناب نخاعی به شرح زیر می باشند:

• همه بیماران درد را به طور یکسان احساس نمی کنند و حتی برخی از آنها گاهی اوقات با درد شدید مواجه می شوند. امروزه روش هایی که برای کنترل درد معرفی می شوند در حال افزایش است به علاوه برخی از مدل ها به طور خودکار با حرکات بیمار تنظیم می شوند. کنترل داشتن در درد می تواند به یک موفقیت بزرگ برای بهبود برخی از بیماری های مزمن تبدیل شود.
• تحریک طناب نخاعی یک روش کم تهاجمی است و پزشک فقط یک برش را روی پوست بیمار به وجود می آورد تا بتواند به کاشت دستگاه و الکترود بپردازد و نیازی به ایجاد چندین برش بزرگ نیست. قرار دادن الکترودها در موضع مورد نظر به کمک یک سوزن مخصوص و از طریق روش ایجاد شده انجام می شود. تحریک طناب نخاعی عوارض جانبی کمی دارد و بیماران را دچار هیچ مشکلی نمی کند و در صورتی که دستگاه کارایی لازم را نداشته باشد یا آن که بیمار دیگر نیازی به آن نداشته باشد امکان خارج کردن آن از بدن وجود دارد.
• دستگاه تحریک طناب نخاعی می تواند به کنترل موضعی درد پردازد. مصرف قرص مسکن بر همه اعضای بدن تأثیر می گذارد و باعث خواب آلودگی، یبوست و بروز سایر مشکلات غیر مرتبط با درد می شود؛ اما تحریک طناب نخاعی فقط در موضع مورد نظر باعث تسکین درد می شود.
• تحریک طناب نخاعی فاقد عوارض جانبی است یا آنکه با عوارض معدودی همراه است. در این روش عوارضی که در پی مصرف تعداد زیادی از داروها به وجود می آید ایجاد نخواهد شد.
• یک روش مقرون به صرفه برای تسکین درد است. محققان متوجه شدند که هزینه حاصل از تحریک طناب نخاعی در مقایسه با سایر روش های غیر جراحی موجود هزینه کمتری را به بیمار تحمیل می کند.
• تحریک طناب نخاعی جایگزینی برای مصرف داروهای خوراکی است. برخی از افراد به دلایل مختلف نمی توانند قرص بخورند و در این شرایط تحریک طناب نخاعی می تواند به یک روش جایگزین برای آنها تبدیل شود.
• تحریک طناب نخاعی می تواند تا سالیان طولانی به تسکین درد کمک کند و بیمار نیازی به مصرف قرص یا مراجعه مکرر به مطب پزشک نداشته باشد.

انواع دستگاه های محرک های نخاعی

سه نوع دستگاه تحریک نخاعی وجود دارد:

1. سیستم های سنتی به تلاشی اندک از سوی بیمار برای نگهداری نیاز دارد. با این حال در صورت تمام شدن منبع انرژی، به جراحی کوچکی برای جایگزینی نیاز پیدا خواهد شد.
2. سیستم های امواج رادیویی برای اجرای درمان در دوره های طولانی و با بالاترین سطح نتایج طراحی شده اند. به دلیل ظرفیت انرژی بالا از سیستم های RF در چالش برانگیزترین مواردی که دردهای شدید در چند نقطه وجود داشته باشد، استفاده خواهد شد. با استفاده از این سیستم، لازم است تا بیمار از یک منبع انرژی خارجی به منظور فعالسازی تحریک استفاده نماید.
3. سیستم های قابل شارژ جدیدترین انواع دستگاههای تحریک نخاعی به شمار می روند. بیماران مسئول شارژ منبع تغذیه در صورت ضعیف شدن هستند. انرژی یک سیستم قابل شارژ معمولاً بیش از سیستم های سنتی بیشتر باقی خواهند ماند.
4. اگر زمان بین شارژها غیرعملی شوند، نهایتاً به یک فرایند جراحی کوچک در جایگزینی منبع تغذیه نیاز خواهد بود.

عملکرد دستگاه تحریک طناب نخاعی

در روش محرک های داخل نخاعی انتقال انرژی پالسی در طول طناب عصبی و یا در مجاورت ریشه های عصبی مورد نظر، در فضای اپیدورال صورت می گیرد. این روش باعث بلوک انتقال پیام درد و مسیردرد به مغز شده و موجب تسکین درد می گردد. اجزای دستگاه تحریک طناب نخاعی شامل دو بخش است:

یک قسمت کلید فلزی است که در فضای اپیدورال نخاعی قرار می گیرد و از طریق زیر جلدی به قسمت دوم که یک باطری کوچکی است متصل می گردد.

محرک های داخل نخاعی در ۶ مرحله انجام می شود:

1. مرحله اول: آزمایشی

ابتدا محل تزریق بی حس می شود. یک یا چند کابل هادی عایق شده توسط سوزن اپیدورال یا از طریق برش کوچکی در فضای پیرامون طناب نخاعی (فضای اپیدورال) وارد بدن بیمار می شوند.

2. مرحله دوم: پیدا کردن موقعیت مناسب

الکترودهای انتهای کابل، امواج الکتریکی تولید می کنند تا عصب ها تحریک شده و سیگنال های درد متوقف شود. بازخورد بیمار به پزشک کمک می کند دقیقاً مشخص کند کدام ناحیه برای تحریک و متوقف کردن درد مناسب تر است. سیم به یک تحریک کننده (استیمولاتور) خارجی آزمایشی متصل می شود که تقریباً یک تا دو هفته مورد استفاده قرار می گیرد تا مشخص شود آیا تحریک طناب نخاعی به بیمار کمک می کند یا خیر.

3. مرحله سوم: مشخص کردن کارایی

در صورتی که بیمار و پزشک میزان کاهش درد را قابل قبول بدانند، ممکن است این سیستم برای همیشه کار گذاشته شود. در پایان مرحله آزمایشی، کابل های آزمایشی خارج می شوند.

4. مرحله چهارم: کاشت دائمی

عمل کاشت دائمی این سیستم ممکن است تحت بی حسی یا بیهوشی عمومی انجام شود. ابتدا یک یا چند کابل دائمی از طریق سوزن اپیدورال یا برش کوچکی در محل از پیش تعیین شده در فضای اپیدورال وارد می شود.

5. مرحله پنجم: کاشت ژنراتور

سپس برش کوچکی ایجاد شده و باتری ژنراتور قابل کاشت (IPG) در زیر پوست جایگذاری می شود. اغلب دستگاه در ناحیه باسن یا شکم قرار داده می شود. سپس کابل ها به باتری (IPG) متصل می شوند.

6. مرحله ششم: پایان عمل

پالس های الکتریکی سیستم کاشته شده با دستگاه برنامه ریز بی سیم خارجی، برنامه ریزی می شود. بیمار میتواند از دستگاه برنامه ریز برای روشن کردن سیستم یا خاموش کردن آن استفاده کند، قدرت تحریک را تنظیم نماید و برنامه از پیش تعیین شده مناسب را انتخاب نماید.

موارد منع استفاده محرک های داخل نخاعی

SCS ممکن است در افرادی که دارای انعقاد اختلالات مرتبط، یا تحت درمان ضد انعقاد هستند. سایر موارد منع مصرف شامل عفونت موضعی و سیستمیک، ضربان سازها یا افرادی که مطالعات تصویربرداری قبل از جراحی برای آنها نشان داده است، آناتومی دارند که جایگذاری آنها را دشوار می کند یا اگر در هنگام ارزیابی روانشناختی، نگرانی ایجاد شود.

کاندید مناسب دستگاه تحریک طناب نخاعی

بیمارانی که برای SCS انتخاب می شوند، معمولاً بیش از ۳ ماه درد مزمن ناتوان کننده در ناحیه کمر، ساق پا (سیاتیک) یا بازو داشته اند. درد این بیماران اغلب به سایر روش های درمانی، پاسخ مناسبی نشان نمی دهد. شما ممکن است کاندید مناسب باشید اگر:

• درمان های محافظه کارانه و غیر جراحی در بهبود وضعیت شما شکست خورده اند.
• درد ناشی از یک مشکل قابل اصلاح است.
• به دلیل خطرات یا بهبودی طولانی، کاندید مناسبی برای سایر روش های جراحی نیستید. گاهی اوقات SCS ممکن است به جای یک جراحی بزرگ و پیچیده ستون فقرات انتخاب شود.
• عدم ابتلا به افسردگی درمان نشده و اعتیاد به مواد مخدر
• عدم ابتلا به بیماری هایی که شما را از جراحی بازدارد.
• آزمایش مثبت محرک های نخاعی
• محرک های نخاعی، در مراحل اولیه یک بیماری مزمن، بهتر عمل می کنند.

عوارض محرک های داخل نخاعی

عوارض ناشی از SCS از مشکلات ساده قابل اصلاح تا فلج ویرانگر، آسیب عصبی و مرگ متغیر است. در یک پیگیری 7 ساله، میزان عوارض کلی 5-18٪ بود. شایعترین عوارض شامل مهاجرت سرب، شکستن سرب و عفونت است. عوارض دیگر شامل چرخش مولد نبض، هماتوم (زیرپوستی یا اپیدورال)، نشت مایع مغزی نخاعی (CSF)، سردرد ، ناراحتی در مولد پالس است. برخی افراد احساس سوزن سوزن شدن ناشی از SCS را ناخوشایند می دانند. شایعترین عارضه مربوط به سخت افزار مهاجرت سرب است که در آن الکترودهای کاشته شده از محل اصلی خود حرکت می کنند. با این عارضه، می توان با برنامه ریزی مجدد، مجدداً تحت پوشش بیهوشی قرار گرفت. در شرایط مربوط به مهاجرت عمده سرب، ممکن است برای تنظیم مجدد محل قرارگیری سرب، نیاز به یک عمل مجدد باشد. مطالعات در گزارش دادند درصد افرادی که مهاجرت سرب دارند بسیار متفاوت است؛ اما اکثر مطالعات در دامنه 10-25٪ مهاجرت سرب برای تحریک نخاع گزارش می دهند.

نسخه اصلی مطلب مزایای به کارگیری دستگاه تحریک طناب نخاعی را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---