دستگاه تولید مثل زنان شامل دو تخمدان است که در دو طرف رحم قرار گرفته اند و از طریق لوله های فالوپ به رحم متصل شده اند. تخمدان ها وظیفه ی تولید تخمک را دارند. تخمک درصورتی که با اسپرم مردانه لقاح کند به تخم و سپس جنین تبدیل می شود. تخمدان ها همچنین تولید کننده ی هورمون های جنسی زنانه، استروژن و پروژسترون هستند. سرطان تخمدان زمانی اتفاق می افتد که سلول های تخمدان جهش پیدا کنند و بیش از حالت عادی تقسیم شوند. متأسفانه علائم سرطان تخمدان در مراحل اولیه چندان بارز و قابل توجه نیستند، به همین خاطر اکثر افراد در مراحل پیشرفته متوجه بیماری خود می شوند.

با سونوگرافی لگن می توان تخمدان و رحم را از لحاظ سایز، شکل و استحکام بررسی نمود. سونوگرافی می تواند سرطان تخمدان را در مراحل اولیه تشخیص دهد. سونوگرافی به شناسایی تومورهای احتمالی و تشخیص اینکه آیا تومور جامد هستند یا کیست که توده های غیر سرطانی حاوی مایع هستند، کمک می کند. اگر پزشک تشخیص دهد که تومور وجود دارد، احتمالاً درخواست بیوپسی (نمونه برداری) برای تشخیص سرطانی یا خوش خیم بودن آن می کند. میزان نگران کنندگی سرطان بستگی به مرحله ای ست که سرطان در آن مرحله قرار داشته باشد. هرچقدر سرطان پیشرفته تر باشد و زمان بیشتری از بروز آن گذشته باشد به همان میزان خطرناک تر است.

علت سرطان تخمدان

درست مانند اغلب سرطان ها، دلیل اصلی ابتلا به سرطان تخمدان هنوز مشخص نیست. به طورکلی سرطان به معنی جهش یافتن سلول های بدن و تقسیم شدن زیاد و غیرعادی آنها است. عوامل متعددی مانند استعمال سیگار، کم تحرکی، تغذیه نامناسب و مصرف الکل می توانند چنین تغییری در سلول ها ایجاد کنند. سلول های سرطانی سریعاً تقسیم می شوند و تشکیل توده می دهند. سرطان ممکن است در همان محل اولیه باقی بماند یا بقیه بدن را نیز درگیر کند.

عوامل خطر در ایجاد سرطان تخمدان

عواملی که می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در خانم ها افزایش دهد به شرح زیر است:

• افزایش سن

با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان تخمدان افزایش پیدا می کند. در اغلب مواقع این بیماری در افراد مسن شناسایی می شود.

• تغییرات ژنتیکی

درصد کمی از سرطان های تخمدان به دلیل تغییرات ارثی است که از والدین به ارث برده می شود.

• سابقه خانوادگی

اگر از بستگان نزدیک خود فردی مبتلا به این بیماری را داشته اید، ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان در شما دو چندان شود.

• افزایش وزن و چاقی

چاقی می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در افزایش دهد.

• درمان جایگزینی هورمون پس از یائسگی

مصرف داروهای جایگزین هورمون جهت کنترل علائم یائسگی می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.

• اندومتریوز

یک اختلال دردناک است به این صورت که بافت داخلی رحم، خارج از رحم رشد می کند.

• سن شروع و پایان قاعدگی

اگر قاعدگی در سنین پایین شروع شود یا شروع یائسگی در سنین بالا باشد، یا هر دو این موارد وجود رخ دهد، خطر ابتلا به سرطان تخمدان افزایش پیدا خواهد کرد.

• عدم تجربه بارداری

اگر هرگز بارداری را تجربه نکرده باشید، احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در شما دو چندان خواهد شد.

علائم سرطان تخمدان

معمولاً اغلب کسانی که دچار بیماری سرطان تخمدان می شوند در مراحل اول هیچ علائم خاص و واضحی ندارند و ازاین جهت است که بیشتر مبتلایان زمانی متوجه ابتلا به بیماری می شوند که سرطان در مراحل پیشرفته است. خوب است بدانید که حتی در مراحل پیشرفته نیز این بیماری با علائمی اغلب عمومی و غیراختصاصی خود را نشان می دهد. بیشتر انواع سرطان های تخمدان غشای خارجی تخمدان را درگیر می کنند. در بیشتر موارد علائم سرطان تخمدان شباهت زیادی به سندرم قبل از قاعدگی، سندرم روده تحریک پذیر و اختلالات مثانه دارند؛ اما با پایداری و شدت یافتن علائم باید درمورد ابتلا به این بیماری مشکوک شویم.

علائم اولیه این بیماری عبارتند از:

1. سوءهاضمه یا سوزش سر دل
2. تکرر ادرار
3. مقاربت دردناک
4. احساس درد در کمر
5. نفخ و تورم شکمی
6. کم اشتهایی و احساس پر بودن معده
7. یبوست و دیگر اختلالات گوارشی

علائم هشداردهنده سرطان تخمدان

همان طور که گفتیم ممکن است علائم اولیه سرطان تخمدان چندان به نظر جدی نیایند و فرد آنها را مواردی بی اهمیت و زودگذر تلقی کند؛ اما اگر بیماری وارد مراحل پیشرفته شود علائم زیر بروز خواهند کرد:

• حالت تهوع و استفراغ
• احساس تنگی نفس و دشوار شدن دم و بازدم
• کاهش وزن شدید
• احساس کسالت و خستگی بدون علت
• کاهش شدید اشتها

انواع سرطان تخمدان

نوع سلولی که سرطان در آن ایجاد می شود، نوع سرطان را تعیین می کند. در نهایت به پزشک این امکان داده می شود تا تشخیص دهد که چه درمانی برای بیمار مناسب و مؤثر است. انواع سرطان تخمدان به شرح زیر است:

سرطان تخمدان اپیتلیال

این نوع از سرطان نسبت به انواع دیگر رایج تر است. سرطان تخمدان اپیتلیال انواع دیگری همچون سروز و کارسینوم دارد.

تومور استرومایی

این نوع نسبت به انواع دیگر در مراحل اولیه بیشتر قابل شناسایی است.

تومور سلول زایا

این سرطان نادر تخمدان معمولاً در سنین پایین رخ می دهد.

مراحل سرطان تخمدان

مرحله بندی سرطان معمولاً برحسب خوش خیم یا بدخیم بودن سرطان، میزان پخش شدن و شدت آن انجام می شود؛ ولی سازمان جهانی سرطان بر اساس داده های SEER که یک بانک اطلاعاتی جامع است، مرحله بندی دیگری برای سرطان تخمدان ارائه داده است:

• سرطان ناحیه ای: سرطان در نقطه ی شروع باقی مانده و هیچ بافت دیگری را درگیر نکرده است.
• سرطان منطقه ای: سرطان به اندام های مجاور مثل رحم گسترش پیدا کرده است.
• سرطان دوردست: سرطان به دیگر اعضای بدن مثل ریه یا کبد گسترش پیدا کرده و این اندام ها را سرطانی کرده است.

روشهای تشخیص سرطان تخمدان

زمانی که پزشک سرطان تخمدان را در مراحل اولیه تشخیص می دهد، روند درمان آن بسیار ساده تر می شود. با این حال، تشخیص سریع آن خیلی هم ساده نیست؛ زیرا تخمدان های شما در عمق حفره شکمی قرار دارند و بعید است که با لمس کردن جایگاه تومور را احساس کنید. از طرفی، هیچ غربالگری تشخیصی معمولی برای سرطان تخمدان وجود ندارد. به همین دلیل بسیار مهم است که علائم غیر معمول یا مداوم را به پزشک خود گزارش دهید. در این شرایط اگر پزشک شما نگران سرطان تخمدان باشد، احتمالاً انجام معاینه لگن را توصیه می کند. در طی آن پزشک انگشتان خود را وارد واژن می کند و همزمان دست دیگر را روی شکم شما فشار می دهد تا اندام های لگنی شما را حس کند. تومور با رشد خود به مثانه و راست روده فشار می آورد. پزشک در این مرحله می تواند تومور را در طول معاینه لگنی رکتوواژینال تشخیص دهد. از سایر آزمایش های مؤثر در تشخیص سرطان تخمدان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تست های تصویربرداری: آزمایشاتی مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن شکم و لگن ممکن است به تعیین اندازه، شکل و ساختار تخمدان کمک کنند. برای تشخیص سرطان تخمدان با سونوگرافی معمولاً علاوه بر سونوگرافی معمولی از سونوگرافی ترانس واژینال نیز استفاده می شود. روشی که پروب دستگاه سونوگرافی را از طریق واژن مستقیماً در معرض بافت تخمدان قرار می دهد.
• آزمایش خون: ممکن است شامل چکاب کامل باشد که می تواند به تعیین وضعیت سلامت شما کمک کند. پزشک شما همچنین ممکن است با آزمایش خون به دنبال شناسایی میزان نشانگرهای تومور سرطان تخمدان باشد. به عنوان مثال، آزمایش آنتی ژن سرطانی CA-125 می تواند پروتئینی را که اغلب در سطح سلول های سرطانی تخمدان یافت می شود، شناسایی کند. آزمایش خون نمی تواند به پزشک شما بگوید که آیا سرطان دارید یا خیر، اما ممکن است سرنخ هایی در مورد تشخیص و پیش آگهی ارائه دهد.
• آزمایش ژنتیک: پزشک ممکن است انجام آزمایش خون را برای بررسی تغییرات ژنی که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهند، توصیه کند. آگاهی از تغییر ارثی در DNA به پزشک کمک می کند تا در مورد برنامه درمانی شما بهتر تصمیم بگیرد. ممکن است بخواهید این اطلاعات را با خویشاوندان خونی خود، مانند خواهر و برادر و فرزندانتان به اشتراک بگذارید؛ زیرا آنها نیز ممکن است در معرض خطر تغییرات ژنی مشابه باشند.
• عمل جراحی: گاهی اوقات پزشک شما نمی تواند از روند تشخیص خود مطمئن شود تا زمانی که تحت عمل جراحی لاپاروسکوپی برای نمونه برداری قرار بگیرید. نمونه به دست آمده در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می گیرد تا درجه و نوع سرطان تخمدان را مشخص کند.

انواع روش سونوگرافی تخمدان

سونوگرافی از روی شکم

برای انجام این روش تشخیصی لازم است بیمار بر روی تخت به پشت دراز کشیده تا پزشک یا تکنسین بتواند سونوگرافی را انجام دهد. پزشک یا تکنسین توسط مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا را ارسال و دریافت می کند تا تصویر از تخمدان های بیمار بر روی صفحه نمایش رایانه ایجاد شود.

سونوگرافی ترانس واژینال

روی تخت سونوگرافی دراز می کشید و پاهای خود را در موقعیت مناسب برای سونوگرافی قرار می دهید. یک روکش پلاستیکی یا لاتکس روی مبدل صوتی کشیده می شود و مبدل به آرامی وارد واژن می شود. متخصص سونوگرافی به آرامی مبدل را در زوایای مختلف درون واژن حرکت می دهد. تصویر اعضای درون لگن شامل تخمدان ها روی صفحه کامپیوتر به نمایش گذاشته می شود و این تصاویر ضبط می شوند.

اقدامات قبل از انجام سونوگرافی تخمدان

نیاز به انجام اقدام خاصی قبل از سونوگرافی رحم و تخمدان نیست؛ اما اگر قصد انجام سونوگرافی شکمی دارید سعی کنید لباس های گشاد و راحت بپوشید و حتماً مقدار زیاد آب بنوشید تا مثانه پر شود و احشای لگنی راحت تر دیده شوند.

عوارض جانبی سونوگرافی تخمدان

آزمایش سونوگرافی کمترین خطر را دارد. برخلاف دیگر روش های عکسبرداری پزشکی مثل رادیوگرافی یا سی تی اسکن، در سونوگرافی از اشعه استفاده نمی شود.

درمان سرطان تخمدان

روند درمان سرطان تخمدان معمولاً شامل ترکیبی از جراحی و شیمی درمانی است. درمان های دیگر آن ممکن است در شرایط خاص استفاده شوند. در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.

عمل جراحی

از انواع روش های جراحی برای درمان سرطان تخمدان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جراحی برای برداشتن یک تخمدان: معمولاً در مراحل اولیه سرطان که بیش از یک تخمدان درگیر نمی شود، جراحی ممکن است شامل برداشتن تخمدان آسیب دیده و لوله فالوپ آن باشد. این روش ممکن است توانایی شما برای بچه دار شدن را حفظ کند.
• جراحی برای برداشتن هر دو تخمدان: اگر سرطان هر دو تخمدان را درگیر کرده باشد و هیچ نشانه ای از گسترش سرطان به نواحی دیگر وجود نداشته باشد، جراح ممکن است هر دو تخمدان و هر دو لوله فالوپ را بردارد. این روش رحم شما را دست نخورده می گذارد، بنابراین ممکن است همچنان بتوانید با استفاده از جنین یا تخمک منجمد خود یا با تخمک های اهداکننده باردار شوید.
• جراحی برای برداشتن هر دو تخمدان و رحم. اگر سرطان شما گسترده تر شود یا برای شما مهم نیست که توانایی خود را برای بچه دار شدن حفظ کنید، جراح تخمدان ها، لوله های فالوپ، رحم و غدد لنفاوی مجاور را برمی دارد.
• جراحی برای درمان سرطان پیشرفته تخمدان. اگر سرطان شما بدخیم و پیشرفته شده باشد، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن همه بافت های سرطانی توصیه کند. گاهی اوقات شیمی درمانی قبل یا بعد از جراحی در این شرایط انجام می شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی نوعی درمان دارویی است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول هایی با قدرت رشد بالا از جمله سلول های سرطانی استفاده می کند. داروهای شیمی درمانی را می توان به داخل رگ تزریق کرد یا به صورت خوراکی مصرف کرد.

شیمی درمانی اغلب پس از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده استفاده می شود. قبل از جراحی نیز می توان از آن استفاده کرد. همچنین در صورت نیاز می توانید به متخصص انکولوژی زنان مراجعه کرده و راهنمایی های لازم را دریافت نمایید. در شرایط خاص، داروهای شیمی درمانی ممکن است گرم شوند و در حین به داخل شکم تزریق شوند جراحی (شیمی درمانی داخل صفاقی هیپرترمیک).

درمان هدفمند

اصولاً درمان های دارویی هدفمند بر نقاط ضعف سلول های سرطانی تمرکز دارند و با حمله به این نقاط می توانند باعث مرگ سلول های سرطانی شوند. اگر این نوع درمان برای شما قابل انجام باشد، پزشک ممکن است ابتدا سلول های سرطانی شما را آزمایش کند تا مشخص کند کدام درمان هدفمند بیشترین تأثیر را بر آنها دارد.

هورمون درمانی

هورمون درمانی از داروهایی برای جلوگیری از اثرات هورمون استروژن بر سلول های سرطان تخمدان استفاده می کند. برخی از سلول های سرطانی تخمدان از استروژن برای کمک به رشد خود استفاده می کنند، بنابراین مسدود کردن استروژن ممکن است به کنترل سرطان کمک کند. هورمون درمانی ممکن است یک گزینه درمانی برای برخی از انواع سرطان های تخمدان با رشد آهسته باشد. همچنین اگر سرطان پس از درمان های اولیه عود کند، ممکن است یک گزینه مطلوب باشد.

ایمونوتراپی

در واقع ایمونوتراپی از تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می کند. سیستم ایمنی بدن ممکن است به سلول های سرطانی حمله نکند؛ زیرا آ نها پروتئین هایی تولید می کنند که به آنها کمک می کند از تهاجم سلول های سیستم ایمنی پنهان شوند. ایمونوتراپی با تداخل در این فرآیند کمک می کند تا سیستم ایمنی بهتر عمل کند. ایمونوتراپی ممکن است گزینه ای برای درمان سرطان تخمدان در شرایط خاص باشد.

علائم عود سرطان تخمدان

سرطان تخمدان برای بسیاری از خانم ها، پس از درمان و یک دوره بهبودی برمی گردد. این موضوع به عنوان بازگشت بیماری (عود بیماری) شناخته می شود. علائم بسیار مشابه سرطان اول است مانند:

• درد مبهم شکمی
• نفخ
• تهوع
• استفراغ
• تغییر الگوی دفع

نسخه اصلی مطلب تشخیص سرطان تخمدان با سونوگرافی را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---