ماموگرافی بهتر است یا سونوگرافی پستان؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

در حال حاضر سرطان سینه یکی از بیماری های شایع در ایران می باشد. ممکن است توده ای در سینه تشکیل شده باشد که خود فرد متوجه آن نشود و پزشک هم نتواند آن را تشخیص دهد، در این موارد ماموگرافی موجب تشخیص زودهنگام توده می شود که دقت آن در حدود 75-80 درصد است. توصیه می شود سالانه ماموگرافی انجام شود تا اگر توده ای تشکیل شد به سرعت تشخیص داده شود. از سونوگرافی به عنوان تشخیص کمکی برای ماموگرافی استفاده می شود. سونوگرافی به عنوان یک ابزار غربالگری مورد تأیید قرار نگرفته است؛ زیرا توده ها و کیست هایی که از آنها گرفته می شود از نظر فیزیولوژیکی طبیعی تلقی می شوند و بنابراین الگوهای سونوگرافی بسته به چرخه قاعدگی می توانند به سرعت تغییر کنند. تنها در صورت وجود توده بزرگ و در نتیجه احساس آن سونوگرافی مفید خواهد بود.

سونوگرافی به تشخیص توده های سینه کمک می کند؛ ولی باید گفت که این روش را نمی توان جایگزین ماموگرافی دانست، در واقع سونوگرافی به کمک می آید. در سنین پایین به دلیل تراکم بافت سینه، ماموگرافی تصویر خوبی ارائه نمی دهد و تصویر توده پستان غیر ممکن می شود که برای تشخیص کیست در بیماران جوان سونوگرافی نیاز است. اگر مورد غیرطبیعی و توده در ماموگرافی دیده شود و یا لمس گردد، سونوگرافی بهترین روش برای تشخیص می باشد که آیا توده سفت است (مثل فیبروآدنوم خوش خیم یا توده سرطانی) و یا حاوی مایع (مثل کیست خوش خیم)؛اما با سونوگرافی تنها نمی توان به طور قطع تشخیص داد که توده سرطانی است وکلسیفیکاسیون ها هم در سونوگرافی دیده نمی شوند. در خانم هایی که زیر 30 سال می باشند معمولاً پزشکان به منظور ارزیابی توده قابل لمس پستان انجام سونوگرافی را به ماموگرافی ترجیح می دهند. از سونوگرافی برای انجام نمونه برداری سوزنی از توده های پستانی مشکوک نیز استفاده می شود.

به طور حتم نمیتوان این دو روش را با هم مقایسه کرد؛ زیرا هر کدام از این دو روش نقاط قوت و ضعفی دارند، مثلاً برای مشاهده کیست، سونوگرافی بهتر است؛ اما برای مشاهده رسوبات ریز کلسیم که در برنامه غربالگری اهمیت بسیار بالایی دارد، بهترین روش ماموگرافی است. همچنین می توان از سونوگرافی سینه برای جستجوی ناحیه مشکوکی که در ماموگرافی مشاهده شده است استفاده کرد.

زمان انجام ماموگرافی و سونوگرافی

به توصیه متخصصان جراحی پستان، بهترین زمان انجام ماموگرافی و سونوگرافی در روزهای پایانی پریود و یک هفته پس از شروع قاعدگی است؛ زیرا قاعدگی بر بافت سینه تأثیر می گذارد و سینه ها در طول پریود حساس هستند؛ اما در روزهای پایانی قاعدگی، هورمون ها تأثیری بر بافت سینه ها ندارند و بافت پستان طبیعی و نرمال است. انجام ماموگرافی پیش از شروع پریود به دلیل تغییرات هورمونی توصیه نمی شود.

موارد قابل تشخیص با سونوگرافی پستان

سونوگرافی از سینه به احتمال زیاد به یکی از سه دلیل زیر مورد استفاده قرار خواهد گرفت:

تعیین نوع توده و یا ضایعه به کمک سونوگرافی پستان

یکی دیگر از موارد استفاده از سونوگرافی سینه، تکمیل اطلاعات و تأیید یا رد احتمال ابتلا به سرطان پستان است. علت استفاده از این روش به جای روش هایی همچون MRI آن است که این روش غیر تهاجمی می باشد. روش های تهاجمی تر می تواند برای بانوان باردار، یا افراد با احتمال سرطان بالا خطر ساز باشد و احتمال ابتلا به بیماری یا تشدید وضعیت را افزایش دهد.

غربالگری مکمل سرطان پستان

استفاده از سونوگرافی پستان می تواند به واسطه تعیین جامد و یا مایع بودن توده (کیست) تعیین کننده خوش خیمی یا بدخیمی توده موجود در سینه بیمار باشد. ضمناً با از سونوگرافی داپلر نیز می تواند نشان دهد که خون در درون توده ها جریان دارد یا خیر.

استفاده در زمان نمونه برداری به عنوان راهنما

یکی دیگر از دلایل استفاده از سونوگرافی پستان استفاده از آن به عنوان راهنما، در زمان نمونه برداری از سینه است.

مزایای سونوگرافی پستان

ماموگرافی نوعی تصویر برداری با اشعه ایکس است که می تواند توده های احتمالی موجود در سینه را نمایان سازد؛ اما در بسیاری از موارد باید از سونوگرافی پستان به عنوان اقدام جایگزین یا تکمیلی در روند تشخیص استفاده شود. این نوع از تصویر برداری التراسوند می تواند به واسطه عدم نیاز به استفاده از اشعه های مضر و استفاده از امواج صوتی خطر آسیب به جنین در صورت بارداری و خطر سرطان زایی به واسطه قرار گرفتن بیش از حد در مقابل اشعه ایکس را کاهش دهد و مزایای زیر را نیز به همراه داشته باشد:

• استفاده در افراد جوانتر که به دلیل تراکم بافت سینه نمی توانند از ماموگرافی استفاده کنند.
• این روش می تواند اندازه دقیق تر توده را با خطای بسیار کم مشخص نماید.
• با استفاده از این روش می توان به نوع توده نیز پی برد.
• این نوع از سونوگرافی احتمال خطای کمی دارد و بسیار کم خطر است.

نحوه انجام سونوگرافی پستان

سونوگرافی پستان توسط پزشک متخصص انجام شده و ژلی مخصوص روی سینه کشیده می شود. با مبدل سونوگرافی همزمان پزشک تصویر بافت های سینه را در مانیتور مشاهده می کند. اغلب این نوع سونوگرافی 10 تا 15 دقیقه طول خواهد کشید، البته اگر نیاز به برداشت نمونه باشد این زمان افزایش می یابد.

عوارض جانبی سونوگرافی پستان

سونوگرافی سینه هیچگونه خطری ندارد؛ زیرا از اشعه ایکس استفاده نمی شود.

موارد قابل تشخیص با ماموگرافی

• کلسیفیکاسیون: کلسیفیکاسیون به رسوبات ریز کلسیم در بافت پستان گفته می شود. آنها مانند لکه های سفید کوچک در عکس های ماموگرافی به نظر می رسند. کلسیفیکاسیون ممکن است ناشی از سرطان باشد. کلسیفیکاسیون به دو نوع زیر تقسیم می شود:
• کلسیفیکاسیون ماکرو: کلسیفیکاسیون ماکرو شامل رسوبات بزرگتر کلسیم است که به دلیل تغییرات ناشی از پیری عروق پستان، آسیب های قدیمی یا التهاب ایجاد می شود. این رسوبات معمولاً مربوط به شرایط غیر سرطانی هستند و نیازی به بررسی سرطان با نمونه برداری ندارند. کلسیفیکاسیون ماکرو معمولاً در زنان با سن بالاتر از ۵۰ سال دیده می شود.
• کلسیفیکاسیون میکرو: کلسیفیکاسیون میکرو شامل لکه های ریز کلسیم در پستان است و وجود آنها در عکس می تواند نگران کننده باشد. اگر این لکه ها از نظر شکل و الگو مشکوک باشند، نمونه برداری برای بررسی سرطان توصیه می شود.
• توده ها و غده ها: توده به ناحیه ای از بافت متراکم پستان با شکل و لبه هایی گفته می شود که متفاوت از بافت کلی پستان است. وجود توده ها تغییر مهم دیگری در ماموگرافی به شمار می روند. توده ها ممکن است شامل کیست، تومورهای جامد غیر سرطانی و تومورهای سرطانی باشند.
• کیست ها: کیسه های پر از مایع هستند. کیست های ساده سرطانی نیستند و نیازی به بررسی با نمونه برداری ندارند؛ اما اگر توده کیست ساده نباشد، نگران کننده بوده و انجام بیوپسی برای بررسی بیشتر آن لازم است. توده های جامد نگران کننده تر بوده و در برخی از موارد نشان دهنده سرطان هستند. کیست و توده جامد می توانند احساس یکسانی داشته باشند. همچنین در عکسبرداری ماموگرافی به طور یکسان به نظر می رسند. برای تشخیص آنها، سونوگرافی پستان مورد استفاده قرار می گیرد؛ زیرا سونوگرافی ابزاری بهتر برای دیدن کیست های پر از مایعات است. اگر توده کیست ساده نباشد، ممکن است برای تشخیص سرطانی بودن آن به آزمایش های تصویربرداری بیشتری لازم باشد.
• تراکم پستان: گزارش مامو گرافی ممکن است شامل ارزیابی تراکم پستان نیز باشد. تراکم پستان بر اساس نحوه توزیع بافت های رشته ای و غده ای در پستان مشخص می شود. سینه های متراکم غیر طبیعی نیستند؛ اما با خطر بالای سرطان در ارتباط می باشند. بافت متراکم پستان همچنین می تواند یافتن تومورهای سرطانی در ماموگرافی را دشوار کند.

مزایای انجام ماموگرافی

1. غربالگری ماموگرافی خطر مرگ ناشی از سرطان پستان را کاهش می دهد و برای تشخیص انواع سرطان پستان از جمله سرطان مجرای انسدادی و مهاجم لوبولار مفید است.
2. غربالگری ماموگرافی توانایی پزشک را در تشخیص تومورهای کوچک بهبود می بخشد. هنگامی که سرطان ها کوچک هستند، گزینه های درمانی بیشتری وجود دارد.
3. استفاده از ماموگرافی غربالگری، تشخیص رشد بافتهای غیر طبیعی کوچک را محدود به مجاری شیر در پستان، به نام کارسینوم داکتال درجا (DCIS) می کند.

نحوه انجام ماموگرافی

دستگاه ماموگرافی از دو صفحه موازی تشکیل شده است که سینه ها بین این دو صفحه قرار گرفته و صفحه ها با نزدیک شدن به یکدیگر بافت سینه را فشرده می کنند تا تصویر دقیق تری از کل بافت سینه حاصل شود. پس از اینکه پستان ها در موقعیت صحیحی نسبت به دستگاه قرار گرفتند، متخصص تصویربرداری از شما می خواهد نفس خود را حبس کنید و در این حال تصویربرداری اشعه ایکس انجام می شود. سپس متخصص، موقعیت سینه ها را تغییر می دهد تا تصویر از زاویه دیگری نیز ثبت شود.

عوارض جانبی ماموگرافی

ماموگرافی، بافت پستان ها را با مقادیر اندکی از پرتوهای رادیواکتیو مواجه می سازد؛ اما معمولاً فایده های این تکنیک تصویربرداری بیشتر از مضرات آن است. با این حال توصیه می شود اگر باردار هستید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا در خصوص گزینه های جایگزین تصمیم گیری شود. اگر ریسک آسیب به جنین و مادر بسیار کم است، انجام ماموگرافی های مکرر و دوره ای در افراد بارداری که در معرض ریسک بالای ابتلا به سرطان پستان هستند توصیه نمی شود.