افتادگی پلک یا پتوز به حالتی گفته می شود که جایگاه یک یا هر دوی پلک ها پایین تر از ناحیه ی طبیعی قرار می گیرند. علت افتادگی پلک معمولا ضعف یا آسیب عضله ی لواتور (levator) است که مسئول بالا نگهداشتن پلک است. البته این عضله تنها عضله ی مرتبط با افتادگی پلک نیست بنابراین انواع مختلفی از افتادگی پلک یا پتوز وجود دارند. پتوز را می توان به دو شکل کلی مادرزادی و اکتسابی تقسیم بندی کرد. در این مطلب به معرفی هر کدام از این نوع پتوز پرداخته و انواع آنها را شرح میدهیم.

افتادگی پلک مادرزادی:

افتادگی پلک مادرزادی به نوعی از افتادگی پلک گفته می شود که در هنگام تولد وجود داشته باشد. در این حالت، زمانی که کودک در رحم مادر است، عضله ی لواتور به درستی نمو نمی یابد بنابراین عملکرد آن دچار اختلال می شود. معمولا کودکانی که با پتوز مادرزای به دنیا می ایند بخش بالایی میدان دید آنها مسدود است بنابراین برای دیدن این ناحیه مجبور می شوند تا سر خود را کمی به عقب خم کنند. در صورتی پتوز شديد مادرزادی درمان نشود ممکن است منجر به مشکلات بیشتری در بزرگسالی شود. از جمله مشکلاتی که می تواند در اثر عدم درمان پتوز در کودکی ایجاد شود می توان به تنبلی چشم اشاره کرد. با توجه به آسیب هایی که پتوز مادرزادی درمان نشده بر بینایی کودک دارد ممکن است پزشک توصیه کند تا جراحی در سنین پایین بر روی کودک انجام گیرد تا از ایجاد عوارض بعدی جلوگیری شود.

افتادگی پلک اکتسابی:

افتادگی پلک اکتسابی به نوعی از افتادگی پلک گفته می شود که در هنگام تولد وجود ندارد اما با گذشت زمان و در سنین بالاتر در پلک ها ایجاد می شود. انواع مختلفی از پتوز اکتسابی وجود دارند که از جمله ی آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود.

افتادگی پلک آپونئورتیک (Aponeurotic):

این نوع از پتوز که شایع ترین پتوز خفیف تا متوسط در افراد بزرگسال به شمار می رود در اثر تاثیر جاذبه و پیری سلول های عضله ی لواتور و تاندون مرتبط با آن ایجاد می شود. برداشتن یا تخریب تاندون در پلک که در اثر التهاب مزمن، جراحی، آسیب فیزیکی یا استفاده از لنزهای تماسی سخت ممکن است ایجاد شود از جمله دلایل تشدیدکننده ی افتادگی پلک آپونوروتیک به شمار می روند. معمولا با بهبود وضعیت تاندون مرتبط با عضله ی لواتور توسط جراحى می توان این نوع افتادگی پلک را بهبود بخشید.

افتادگی پلک میوژنیک:

این نوع از پتوز، در اثر برخی بیماری ها عضله ی لواتور عملکرد صحیح خود را از دست می دهد که در نتیجه ی آن، لواتور نمی تواند پلک را بالا برده و در محل مناسب قرار دهد. برخی بیماری ها مانند میاستنی گراویس، دیستروفی میوتونیک، دیستروفی عضلانی چشمی، میوپاتی های مادرزادی، افتالموپلژی مزمن پیشرونده خارجی و میتوکندریوپاتی از عوامل ایجاد پتوز میوژنیک به شمار می روند.

افتادگی پلک نوروژنیک:

همانگونه که از اسم این نوع پتوز مشخص است علت ایجاد آن آسیب نورونی و عصبی است. در این حالت، آسیب یا عملکرد نادرست اعصاب مرتبط با چشم، اعصاب سمپاتیک یا بخش های مرتبط با پلک در سیستم عصبی مرکزی منجر به ایجاد افتادگی پلک می شوند. مکانیسم ایجاد این نوع از افتادگی پلک به این صورت است که اعصاب مرتبط با عضلات پلک که مسئول بالا کشیدن پلک هستند دچار آسیب می شوند، در نتیجه این عضلات پیامی برای انجام عملکرد خود دریافت نمی کنند. عدم دریافت پیام عصبی توسط عضلات پلک منجر می شود تا این عضله منقبض نشده و پلک را بالا نکشند. سندروم هورنر (Horner’s syndrome) یکی از بیماری هایی است که در طی آن عصب مرتبط با عضله ی مولر دچار آسیب می شود. عضله ی مولر یکی از عضلاتی است که تاثیری اندک در بالاکشیدن پلک دارد بنابراین در افرادی که دچار سندروم هورنر می شوند انتظار می رود تا افتادگی جزئی پلک را شاهد باشیم. از عوامل غیرمستقیم پتوز نوروژنیک می توان به دیابت، برخی تومورها و مالتیپل اسکلروزیس یا همان بیماری ام اس (M.S) اشاره نمود.

افتادگی پلک مکانیکی:

این نوع از افتادگی پلک به این علت ایجاد می شود که پلک بیش از حد طبیعی سنگین است بنابراین عضلات پلکی نمی توانند آن را بالا بکشند. علت سنگینی پلک می تواند وجود توده های چربی در پشت آن، تومورها و ... باشد. افزایش وزن پلک منجر به این خواهد که پوست نازک پلک کشیده شود. برای درمان این نوع از افتادگی پلک می توان از جراحی هایی استفاده کرد که در طی آن وزن اضافی پشت پلک حذف شده و پوست اضافی پلک برش داده می شود. تفاوت این نوع از پتوز با سایر انواع پتوز بیان شده این است که عملکرد عضلات مرتبط با پلک دچار آسیب نشده است بنابراین با حذف بار اضافی وارده بر عضلات، به راحتی می توان افتادگی پلک را برطرف کرد.

افتادگی پلک تروماتیک:

علت این نوع از افتادگی پلک، تروما یا آسیب فیزیکی است. گاهی ممکن است عضله ی لواتوردر اثر ایجاد ضربه دچار جابجایی شود یا در موارد شدیدتر، تاندون مرتبط با آن قطع شود. عدم درمان به موقع افتادگی پلک تروماتیک می تواند به تشدید آن منجر شود.

نسخه اصلی مطلب انواع افتادگی پلک یا پتوز را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---