تخمدان به عنوان یکی از ارگان های بدن زنان می باشد که همراه با رحم سیستم تولید مثل را در زنان تشکیل می دهند. تخمدان ها با تولید هورمون های جنسی بنام استروژن و پروژسترون علاوه بر تولید مثل در کنترل عادت ماهانه زنان و سلامت بدن (به خصوص پوست و مو) نقش مهمی دارند. هر ماه با شروع چرخه قاعدگی جدید، یک تخمک در تخمدان ها رشد می کند که در صورت بارور نشدن با اسپرم، طی عادت ماهیانه از بین می رود. تشخیص بیماری های تخمدان توسط سونوگرافی یکی از دقیق ترین روش ها می باشد.سونوگرافی تخمدان یا در واقع سونوگرافی لگن یکی از روش های غیرتهاجمی بیماری های لگن و این ناحیه در زنان است.

سونوگرافی با استفاده از یک دستگاه انجام می شود که امواج فراصوت با فرکانس بسیار بالا را از خود ساطع می کند. مبدل سونوگرافی روی سطح پوست قرار می گیرد و امواج فراصوت از اندام های بدن و ساختار درون آن ها عبور می کنند. امواج صوتی از سطح اندام های مختلف با طول موج های متفاوت منعکس می شوند و پدیده ای مانند اکو ایجاد می کنند که این امواج منعکس شده به وسیله کامپیوتر به تصاویر قابل مشاهده از اعضا و بافت های مورد آزمایش تبدیل می شوند.

بیماری های تخمدان

• تخمدان پلی کیستیک: این بیماری که باعث ناباروری نیز می شود، در پی کمبود هورمون هایی به وجود می آید که موجب آزادسازی فولیکول از تخمک می شود. این امر باعث می شود تا کیست ها در لبه ی بیرون تخمدان تجمع کنند. عدم درمان تخمدان پلی کیستیک می تواند منجر به دیابت یا حتی سکته شود.
• سرطان تخمدان: در موارد نادری، کیست تخمدان می تواند منجر به سرطان تخمدان شود. این میزان از هر ۷۵ نفر یک نفر است. برخی از فناوری ها باعث می شود تا زودتر احتمال بروز سرطان را تشخیص دهند. برداشتن تخمدان می تواند یکی از راه های درمان سرطان باشد. البته چون ممکن است ریشه ی سرطان به لوله فالوپ رسیده باشد در برخی موارد این لوله نیز برداشته می شود.
• کوچک بودن تخمدان: در برخی موارد تخمدان ها به صورت مادرزادی کوچک هستند. این امر باعث می شود تا تعداد تخمک های ذخیره شده کمتر باشد.

مزایای سونوگرافی تخمدان

• سونوگرافی روشی غیر تهاجمی است (سوزن و تزریق ندارد).
• گاهی اوقات، معاینه سونوگرافی ممکن است موقتاً کمی اذیت کننده باشد؛ اما دردناک نیست.
• سونوگرافی نسبت به سایر روش های تصویربرداری ارزان تر است.
• تصویربرداری با سونوگرافی بسیار ایمن است و در فرآیند آن از اشعه استفاده نمی شود.
• اسکن سونوگرافی تصویری واضح از بافت های نرم ارائه می دهد که به خوبی در انواع دیگر تصویربرداری قابل دست یابی نیست.

نحوه انجام سونوگرافی تخمدان

روش انجام سونوگرافی رحم و تخمدان بسته به اینکه چه نوعی از سونوگرافی نیاز باشد متفاوت است.

سونوگرافی از روی شکم

برای انجام این روش تشخیصی لازم است بیمار بر روی تخت به پشت دراز کشیده تا پزشک یا تکنسین بتواند سونوگرافی را انجام دهد. پزشک یا تکنسین توسط مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا را ارسال و دریافت می کند تا تصویر از تخمدان های بیمار بر روی صفحه نمایش رایانه ایجاد شود.

سونوگرافی ترانس واژینال

1. از شما خواسته می شود لباس خود را خارج کنید و گان مخصوص پزشکی بپوشید.
2. روی تخت سونوگرافی دراز می کشید و پاهای خود را در موقعیت مناسب برای سونوگرافی قرار می دهید.
3. یک روکش پلاستیکی یا لاتکس روی مبدل صوتی کشیده می شود و مبدل به آرامی وارد واژن می شود.
4. متخصص سونوگرافی به آرامی مبدل را در زوایای مختلف درون واژن حرکت می دهد.
5. تصویر اعضای درون لگن شامل تخمدان ها روی صفحه کامپیوتر به نمایش گذاشته می شود و این تصاویر ضبط می شوند.

اقدامات قبل از سونوگرافی تخمدان

• معمولاً قبل از انجام سونوگرافی تخمدان، مثانه باید پر باشد. در صورتی که مثانه پر نباشد، پزشک و یا سونوگرافیست نمی تواند تخمدان را بررسی کند.
• در صورتی که مثانه پر از آب باشد، تصویر شفاف و گازهای روده ای کنار رفته و وضوح تخمدان به خوبی قابل مشاهده است.
• در مواقعی که سونوگرافی ناشتا به همراه مثانه پر تجویز می شود، به هیچ وجه مایعات چرب مانند شیر پرچرب و یا دوغ مصرف نشود. خوردن این نوع مایعات کیسه صفرا را تحریک می کند، در نتیجه سونوگرافی به خوبی قابل مشاهده نخواهد بود.
• اگر پزشک سونوگرافی ناشتا را تجویز کند، بهتر است که 6 الی 8 ساعت چیزی نخورید و از خوردن و آشامیدن غذاهای نفاخ در شب قبل اجتناب شود.
• در موارد توصیه به ناشتا و بیمار دارای سابقه فشار خون و یا ناراحتی قلبی که داروی خاصی استفاده می کند، می تواند با مشورت پزشک قبل از سونوگرافی داروی خود را مصرف کند.

عوارض سونوگرافی تخمدان

آزمایش سونوگرافی کمترین خطر را دارد. برخلاف دیگر روش های عکسبرداری پزشکی مثل رادیوگرافی یا سی تی اسکن ، در سونوگرافی از اشعه استفاده نمی شود.

نسخه اصلی مطلب چگونه برای سونوگرافی تخمدان آماده شویم؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---