هالوکس والگوس یا انحراف شست پا که با نام بونیون (bunion) نیز شناخته می شود، می تواند باعث ایجاد مشکلات زیادی در افراد شود. بنابراین لازم است تا برنامه های لازم جهت درمان انحراف شست پا توسط بیمار پیگیری شود. این بیماری یکی از شایع ترین مشکلات پا در بزرگسالان است که میزان شیوع آن در حدود ۳۵٪ در افراد بالای ۶۵ سال بوده و در زنان بیشتر از مردان است.

بونیون (هالوکس والگوس)

بونیون یک برآمدگی است که در قسمت خارجی انگشت شست پا ایجاد می شود. این ناهنجاری پا در اثر سال ها فشار بر مفصل شست پا (مفصل متاتارسوفالانژیال یا MTP) ایجاد می شود. سرانجام مفصل انگشت از حالت تراز خارج می شود و یک برجستگی استخوانی ایجاد می شود. اصطلاح پزشکی بونیون Hallux Abducto Valgus است.

انواع بونیون

بونیون در شست پا شایع ترین نوع است. انواع دیگر شامل:

• هالوکس والگوس مادرزادی: برخی از نوزادان با بونیون متولد می شوند.
• هالوکس والگوس نوجوانان: نوجوانان بین 10 تا 15 ساله ممکن است دچار بونیون شوند.
• بونیون تیلور: که به آن Bunionette نیز گفته می شود، در قسمت بیرونی انگشت کوچک شکل می گیرد.

علت ایجاد بونیون

فشار ناشی از راه رفتن (مکانیک پا) یا شکل پا (ساختار پا) باعث می شود انگشت شست پا به سمت انگشت دوم خم شود. بونیون به تدریج در طول زمان اتفاق می افتد. ایستادن طولانی مدت و پوشیدن کفش های نامناسب و باریک می تواند درد را بدتر کند، اما مشکلی ایجاد نمی کند.

عوامل خطر ساز

در صورت داشتن موارد زیر، احتمال ابتلا به بونیون بیشتر است :

• سابقه خانوادگی بونیون به دلیل مشکلات ارثی در ساختار پا، مانند کف پای صاف
• آسیب های پا
• بیماری های التهابی مانند آرتریت روماتوئید

علائم بونیون

یک بونیون شبیه چغندر است، قرمز و متورم. در حقیقت برخی منابع می گویند کلمه bunion از کلمه یونانی به معنی چغندر گرفته شده است. علائم دیگر عبارتند از:

• ناتوانی در خم کردن انگشت شست پا یا درد و سوزش هنگام تلاش برای خم کردن آن
• مشکل در پوشیدن کفش معمولی
• میخچه یا پینه پا
• انگشت چکشی، تاندون ها و مفاصل دردناک و محکم انگشتان پا
• بی حسی در انگشت شست پا

تشخیص هالوکس والگوس

پزشک می تواند با نگاه کردن به ناحیه بونیون، آن را تشخیص دهد. همچنین ممکن است از اشعه ایکس برای بررسی آسیب مفصل و تراز شدن استخوان استفاده کند.

درمان های هالوکس والگوس

بونیون از بین نمی رود. درمان اغلب بر تسکین علائم متمرکز است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پدها و نوار چسبنده بونیون: پدهای بونیون می توانند آن ناحیه را مهار کرده و درد را کاهش دهند. همچنین می توان از نوار طبی برای نگه داشتن پا در موقعیت صحیح استفاده کرد.
• تعویض کفش: استفاده از کفش هایی با قالب های پهن و عمیق می تواند فشار انگشتان پا را از بین ببرد. ممکن است بتوان از یک دستگاه کششی برای باز کردن کفش های قبلی استفاده کرد.
• کفی طبی: طیف وسیعی از کفی های طبی هالوکس والگوس که در کفش قرار می گیرید، مخصوص هالوکس والگوس هستند که با کاهش علائم بونیون، به کاهش مشکلات کمک می کنند. کفی های مخصوص هالوکس والگوس یا انحراف شست پا برای تغییر شکل پا یا جلوگیری از ایجاد هالوکس والگوس طراحی نشده اند بلکه برای کاهش پیامدهای دردناک ناشی از بونیون مناسب هستند. کار آن ها، نحوه ی صحیح قرار گرفتن پا و کاهش فشار بر روی بونیون است.
• اسپلینت: اسپلینت هالوکس والگوس یک آتل پلاستیکی نیمه انعطاف پذیر با پدهای سلولی بسته از جنس فوم در ناحیه پنجه ای است. همچنین دارای پد قابل تنظیم جلوی پا و قابلیت اتصال قلاب-حلقه است. اسپلینت پلاستیکی پا را در طول شب در موقعیت صحیح نگه می دارد تا فشار ملایمی روی ناحیه بونیون ایجاد کند، درد را تسکین دهد و از بدتر شدن احتمالی در هنگام خواب جلوگیری کند. کشش کمی را برای اصلاح تدریجی انحراف انگشتان پا در طول زمان فراهم می کند.درد نباید تا حدی باشد که نتوان به درستی استراحت کرد. اصلاح کننده وقتی موثر عمل می کند که مفصل در قاعده انگشت شست پا، تحت فشار قرار گیرد. این کار باعث احساس درد کمی می شود.
• مسکن ها: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) که هم به صورت خوراکی و هم موضعی استفاده می شوند را می توان با کیسه های یخ برای تسکین درد و تورم ترکیب کرد.
• فیزیوتراپی: ماساژ، فیزیوتراپی و سونوگرافی می توانند چسبندگی بافت نرم را برای کاهش درد و التهاب از بین ببرند. در واقع تمریناتی وجود دارد که می تواند به بهبود قدرت ماهیچه های اطراف استخوان بونیون کمک کند و می تواند اندام را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد.
• تزریق: تزریق استروئید ممکن است درد و تورم را کاهش دهد اما در صورت استفاده مکرر یا تزریق داخل مفصل نیز ممکن است مضر باشد. این روش اغلب یک درمان دیرهنگام در ناحیه بونیون هنگام تلاش برای اجتناب از جراحی است.
• جراحی:جراح متخصص مفصل پا با برداشتن ضایعه ای که باعث بدشکلی شست شده است. شست پا را به حالت اولیه بازمیگرداند و انحراف را اصلاح می کند. این جراحی درابتدا آسیب شناسی می شود و بعد از آن جراحی انجام می شود. جراحی برای درمان اقدامات زیر انجام می شود:

1. برطرف کردن ضایعه استخوانی که برروی اولین متاتارسال قراردارد.
2. بهبود اولین متاتارسال که با استخوان متاتارسال مجاور خود یعنی انگشت دوم ارتباط دارد.
3. کشیدن انگشت شست که به متاتارسال اول و متاترسال مجاورخود ارتباط دارد.
4. بهبود غضروف های مفصل انگشت شست
5. درمان آرترزو انگشت شست
6. تغییر موقعیت استخوان سزاموئید که در زیر شست پا قرار گرفته است.
7. کوتاه کردن ، بلندکردن ، بالا یا پاین بردن اولین استخوان متاتارسال
8. تصحیح هرگونه بدشکلی و انحراف انگشت شست پا
9. قراردادن استخوان ها به صورت هم عرض درکنار یکدیگر بوسیله جراحی سندسموز ( یک نوع مفصل درپا )

درمانهای طب فیزیکی ( غیر جراحی) انحراف شست پا

استفاده از کفش مناسب: نباید کفش فشار زیادی به شست وارد سازد. در مواردی می توان با چکش کاری روی چرم محل شست را گشادتر کرد.قرار نگرفتن محل دوخت و درز کفش روی شست: در برخی کفشها محل دوخت در سمت داخل و روی شست قرار دارد. باید توجه کرد که چرم به تدریج خود را تطابق می دهد و اصطلاحا جا باز می کند اما خط دوخت این خاصیت را ندارد. گاهی تنها توجه به این نکته بیمار را از درد پا نجات می دهد.

در کسانی که حرکت شست دردناک است بهتر است کف کفش انعطاف پذیری کمتری داشته باشد تا فشار روی مفصل شست کمترشود.استفاده از ارتوزها مثل لای انگشتی: در مواردی که شست به انگشت دوم فشار وارد می کند و باعث درد می شود لای انگشتی موثر است.در صورت قرار دادن لای انگشتی، باید توجه کرد که اگر اندازه کفش مناسب نباشد، خود لا انگشتی می تواند علایم بیمار را بدتر کند.

ارتزهای انحراف شست پا در شرکت تولید تجهیزات ارتوپدی فنی R&R تولید و عرضه می شوند. حفظ حرکت شست با ماساژ و حرکت دادن روزانه شست نیز می تواند کمک کننده باشد.جراحی شست مشکل می باشد و در ۶۰ درصد موارد بخصوص در جوانتر ها با عارضه همراه است.

تمرینات موثر ورزشی و حرکات اصلاحی

انجام تمرینات برای کاهش پیشرفت اختلال بونین وجلوگیری ازانجام عمل جراحی استفاده می شود. سعی کنید هرروز این تمرینات را انجام دهید مخصوصا زمانیکه کفش های خود را درمی آورید.

• کشیدن انگشت شست: کشیدن شست پا باعث نرم شدن شست وکاهش درد آن می شود. زمانی که شست خودرا می کشید به مدت 5 ثانیه به صورت مستقیم نگه دارید وسپس به سمت پایین خم کنید وبه مدت 5 ثانیه نگه دارید این تمرین را 10 مرتبه تکرارکنید. این حرکت همچنین برای افرادی که دچار اختلال انگشت چکشی شکل هستند ویا انگشتشان بسیار شدید خم شده است مفید می باشد.
• خم کردن انگشت شست: انگشت شست خود را برروی زمین فشار دهید، طوریکه به سمت عقب خم شود. سپس به مدت 10 ثانیه نگه دارید و رها کنید این حرکت را چندبار تکرار کنید.
• استفاده از حوله: شما میتوانید با انداختن یک حوله برروی زمین وجمع کردن حوله وکشیدن آن به سمت خود به انگشت شست قدرت دهید این حرکت را 5 مرتبه تکرارکنید. انجام چنین تمریناتی میتواند به انعطاف انگشت شما کمک کند.
• انعطاف وانقباض انگشت شست : انگشت خود را برروی یک سطح سخت مانند دیوار فشاردهید وسپس انگشت خود را خم کنید و بکشید و آنرا برای 10 ثانیه نگه دارید. این حرکت را 3 یا4 مرتبه تکرارکنید و سپس آنرا برخلاف جهت خم کنید ،به مدت 10 ثانیه نگه دارید واین حرکت را هم 3 یا 4 مرتبه تکرار کنید.
• غلتاندن توپ: برروی یک صندلی بنشینید توپ گلف را روی زمین قرار دهید وبا ناحیه پایین پا توپ را بررو ی زمین غلط دهید واین حرکت را به مدت 2دقیقه انجام دهید .این تمرین برای گرفتگی وکشیده شدن انگشت هم موثر است
• بلندکردن سنگ مرمر: یکی دیگر ازتمرینات که برای انعطاف انگشت بسیارمناسب است بلند کردن تعدادی سنگ با انگشت است. تعدادی سنگ روی زمین قراردهید واین سنگ ها رایکی یکی با انگشت خود بلند کنید ودرکاسه ای قراردهید.
• پیاده روی در ساحل: هرزمانی که ممکن است بر روی ماسه پیاده روی کنید. این تمرین می تواند انگشت شما را به آرامی ماساژ دهد و به استقامت انگشت شما و اصلاح انحراف آن کمک می کند. این تمرین همچنین برای بیمارانی که دچار آرتروز در ناحیه انگشت شست هستند و دچار عارضه بونین شده اند موثر میباشد.
• ازپدهایی که برای اختلالات بونین ساخته شده است استفاده کنید: اگرشما دچار اختلال انحراف شست پا در مراحل اولیه هستید می توانید پدهای بونین را از داروخانه ها تهیه کنید این پدها برای کاهش درد و قرارگرفتن بونین در موقعیت طبیعی خود بسیار موثرمی باشد. همچنین استفاده از کفی مناسب درکفش میتواند باعث بهبود بدشکلی بونین شود.
• ضربه زدن بوسیله انگشت ویا پا در حالت طبیعی : زمانیکه به مدت 1 یا 2 هفته پای خود را برروی زمین بکوبید انگشت شما به حالت اولیه خود بازمی گردد ودرمورداینکه آیا به کمک کسی احتیاج دارید یا خیر از پزشک خود سوال کنید.

مزیت و فواید تمرینات ورزشی

درمان های بدون نیازبه عمل جراحی مانند فیزیوتراپی وتمرینات می تواند به کاهش روند پیشرفت ناهنجاری بونین کمک کند. شما همیشه باید ازدرمان های اولیه شروع کنید و فورا عمل جراحی را برای درمان انتخاب نکنید.

تمرینات شست پا مانند کشیدن وخم کردن آن می تواند به انعطاف ،حرکت واستقامت ماهیچه هایی که انگشت شست شما راکنترل می کند کمک کند.

نسخه اصلی مطلب هالوکس والگوس و درمان با اسپلینت را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---