سونوگرافی مثانه شامل ارزیابی حجم مثانه، اندازه گیری ضخامت دیوار آن و تعیین وجود سنگ ها و تومورهای مثانه است. سونوگرافی مثانه معمولاً با مثانه پر انجام می شود. در بسیاری از موارد، پزشک سونوگرافى كليه و مثانه را باهم برای بیمار درخواست می کند، در مردان سونوگرافى تعیین باقی مانده ادرار نیز ممکن است مورد بررسی قرار گیرد. از پروب منحنی با فرکانس 5-3 مگاهرتز برای تصویر برداری در سونوگرافی مثانه استفاده می شود. فرکانس متوسط این پروب و سطح منحنی و وسیع آن امکان مشاهده تمام مثانه را فراهم می نماید. مثانه پر از مایع، امکان انتشار امواج صوتی را فراهم کرده و منجر به تشدید صوت در قسمت خلفی مثانه می شود.

علل تجویز سونوگرافی مثانه

یکی از شایع ترین دلیل های درخواست این سونوگرافی وجود علائم ادراری در بیماران است. از رایج ترین دلایل مراجعه عبارت اند از:

• تکرر ادرار
• سوزش ادرار
• درد در پهلوها ( این دردها می تواند ناشی از مشکلات کلیوی باشد )

در چنین مواردی پزشک هردو اندام کلیه و مثانه را ازنظر مواردی چون اندازه، ضخامت پارانشیم و نمای پارانشیم معاینه می کند و اگر در کلیه سنگ و یا ضایعه ای مانند کیست های کورتیکال، کیست پاراپلویک، توده های خوش خیم، توده های بدخیم و یا تورم و هیدرونفروز وجود داشته باشد و یا با بررسی اندازه مثانه، ضخامت جدار مخاطی و بررسی ضایعات مخاطی وجود سنگ در مثانه تشخیص داده شود، روند درمانی مناسب را برای بیمار تجویز می کند.

آناتومی طبیعی مثانه

مثانه دارای شکل سه گوش است و در حفره لگن و درست در خلف سمفیزپوبیس قرار دارد. حالب های دو طرف وارد ناحیه تریگونیت مثانه در قسمت خلفی تحتانی آن می شود. پروستات در مردان در اطراف گردن مثانه در قسمت پایین قرارگرفته و به طور طبیعی عرض آن کمتر از 5 سانتی متر است.

روش تصویربرداری سونوگرافی از مثانه

در این روش از پروب منحنی با فرکانس 5-3 مگاهرتز برای تصویربرداری از مثانه استفاده می شود. فرکانس متوسط این پروب و سطح منحنی و وسیع آن امکان مشاهده تمام مثانه را فراهم می نماید. مثانه پر از مایع، امکان انتشار امواج صوتی را فراهم کرده و منجر به تشدید صوت در قسمت خلفی مثانه می شود. برای اینکه نواحی دورتر بهتر قابل دسترسی باشند، gain نواحی دورتر بایستی کاهش یابد. مثانه در پشت سمفیزپوبیس قرار دارد و از ناحیه سوپراپوبیک در حالی که بیمار در حالت سوپاین قرار دارد، پروب به صورت عرضی بر کناره فوقانی سمفیزپوبیس قرار داده می شود و جهت تابش صوت به طرف پایین و خلف خواهد بود.

زاویه دادن به پروب به طرف بالا و پایین برای مشاهده تمام مثانه در پلان عرضی انجام می شود. مثانه از نظر درجه اتساع و ازنظر وجود سنگ یا توده در آن بررسی می شود. اگر مثانه پر نباشد، پروب اغلب بایستی به طرف پایین زاویه داده شود تا مثانه قابل مشاهده باشد. در بیماران مبتلا به درد کلیه ناشی از سنگ، مشاهده جت های حالب یا ورود ادرار از حالب به مثانه باعث رد شدن انسداد کامل حالب است. برای مشاهده جت های ادراری از حالب، اسکن مثانه در پلان های عرضی و به صورت آرام و با تمرکز بر ناحیه تریگون انجام می شود.

جت های ادراری حالب را می توان با استفاده از سونوگرافی معمولی دوبعدی مشخص نمود؛ اما بهتر از همه با پاورداپلر با تنظیم برای جریان آهسته بررسی می شود. پاورداپلر جریان را بدون در نظر گرفتن جهت آن نشان می دهد. به ویژه برای شرایطی که جریان آهسته وجود دارد، مناسب است. جت حالب به صورت جریان دفع مایع رنگی از قاعده مثانه به طرف مرکز آن دیده می شود. در بیمارانی که مایعات کافی دریافت کرده باشند، جت های حالب در فواصل منظم هر 20-15 ثانیه و مدت هر بار هم کمتر از یک ثانیه دیده می شود. تجهیزات مرکز سونوگرافی و مهارت سونوگرافیست در تصویربرداری و شناسایی ناهنجاری ها نقشی کلیدی در ارائه نتایج سونوگرافی مثانه و کمک به تشخیص صحیح توسط پزشک دارد.

سونوگرافی تشخیص باقی مانده ادرار

سونوگرافی مثانه معمولاً با مثانه پر انجام می شود. نوعی دیگر از سونوگرافی که سونوگرافی رزی جو نام دارد که این سونوگرافی به منظور تشخیص میزان باقی مانده ادرار انجام می گردد و در ابتدا فرد برای تشخیص ابتدا با مثانه پر سونوگرافی را انجام می دهد. سپس به منظور میزان باقی مانده ادرار مجدد سونوگرافی با مثانه خالی انجام می شود. رایج ترین روش سونوگرافی مثانه از طریق پوست شکم در ناحیه بالای پوبیس است. گاهی لازم است مثانه در دو حالت پر و پس از تخلیه (مثلاً برای بررسی بزرگی پروستات) مورد سونوگرافی قرار گیرد.

غده پروستات به طور روتین در سونوگرافی ترانس ابدومینال، در قاعده مثانه دیده می شود. در سونوگرافی ترانس رکتال از فرکانس های متوسط تا بالا (حدود MHZ 4-7) با گذاشتن پروب رکتال استفاده می شود. اگر چنانچه مشکوک به کانسر پروستات باشیم، معمولاً بیوبسی چندگانه با استفاده از هدایت سونوگرافی طراحی می شود. خیلی از بیمارانی که با شکایت احتباس ادراری مراجعه می کنند، درواقع دچار احتباس ادراری نیستند. ارزیابی حجم مثانه بر پایه معاینه فیزیکی به علت شرایطی مثل چاقی بیمار مشکل است و دقیق نیست. سونوگرافی مثانه می تواند حجم مثانه را به طور دقیق تعیین کند و از سونداژ غیرضروری مثانه جلوگیری نماید.

هنگامی که نیاز به گذاشتن سوند در مثانه باشد. سونوگرافی مثانه، قرارگیری صحیح سوند در مثانه را نشان می دهد. در کودکان، تخمین حجم مثانه می تواند از گذاشتن سوند در مثانه برای این کار جلوگیری نماید. در موارد آسپیراسیون سوپراپوبیک مثانه می توان از سونوگرافی برای هدایت انجام کار استفاده کرد.

اقدامات قبل از انجام سونوگرافی مثانه

• برای بررسی سونوگرافی مثانه باید مثانه پر باشد تا تشخیص دقیق صورت پذیرد؛ پس سعی کنید چند ساعت قبل از انجام سونوگرافی مایعات و آب فراوان میل نمایید. توجه کنید که پر بودن بیش ازحد مثانه نیز باعث می شود تا تشخیص سخت و گاهی اوقات اشتباه باشد.
• هیچ گاه از داروهایی که ادرارآور است استفاده نکنید.
• سونوگرافی باید از روی پوست و با استفاده از ژل های مناسب انجام پذیرد.
• وجود هرگونه زخم، سوختگی و پانسمان دقت سونوگرافی را کاهش می دهد و نمی توان سونوگرافی را انجام داد زیرا ژل باعث آلودگی بیشتر آن می شود پس قبل از آن صحت کامل را به دست آورده و سپس اقدام به انجام سونوگرافی نمایید.

نتیجه گیری

سونوگرافی مثانه یکی از ابزارهای مهم برای بررسی و تشخیص مشکلات سیستم ادراری است. این روش غیرتهاجمی، به پزشکان امکان می دهد تا حجم مثانه در حالت پر و خالی، ضخامت جدار مثانه و همچنین رزیدو یا باقی مانده ادرار را به دقت اندازه گیری کنند. با استفاده از تکنیک های تصویربرداری دقیق و مشاهده جت ادراری، می توان عفونت ها و مشکلات مرتبط با مثانه، از جمله تومورها و سنگ های احتمالی را تشخیص داد. اهمیت این روش در تشخیص به موقع و شروع درمان های مناسب برای بیمارانی با مشکلات ادراری، انکارناپذیر است و می تواند تاثیر بسزایی در بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد.

نسخه اصلی مطلب سونوگرافی مثانه چگونه انجام میشود؟ را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---