شایداز نظر تئوری به نظر برسد که استفاده از یک ضدآفتاب با SPF 100 این امکان را به فرد می دهد که بتواند 100 برابر طولانی تر از زمانی که ضد آفتاب استفاده نکرده، جلوی آفتاب دراز بکشد و دچار آفتاب سوختگی نشود اما این تئوری با واقعیت متفاوت است.
همین اشتباه باعث می شود که افراد به اتکای استفاده از ضدآفتاب با SPF بالا، خود را در معرض اشعه مضر آفتاب قرار دهند.

ضد آفتاب و حفاظت پوست

امروزه اطلاعات عمومی جامعه در مورد نقش اشعه ماوراء بنفش در روند پیری، حساسیت به نور وسرطان های پوست افزایش یافته است و اهمیت حفاظت پوست از اشعه ماوراء بنفش در مراقبت روزانه قابل انکار نیست. از طرف دیگر استفاده از سولاریوم و برنزه کردن مستقیم زیر نور آفتاب هم طرفداران خود را دارد که با توجه به خطرات پر شمار آن توصیه نمی شود. لذا استفاده از ضد آفتاب ها بسیار لازم و ضروری می باشد.ضد آفتاب ها حاوی مواد شیمیایی زیادی هستند. بنزن ها و زینک اکسید بهترین ترکیب ضد آفتاب در فراورده های با طیف اثر وسیع هستند که هم علیه UVA و هم علیه UVB حفاظت ایجاد می کنند. تیتانیوم اکسید علیه طول موج های کوتاهتر حفاظت ایجاد می کند ولی در طول موج های بالای 360 نانومتر چندان مؤثر نیست. زینک اکسید و تینانیوم اکسید عمدتا ضدآفتاب فیزیکی محسوب می شوند و به جای جذب اشعه ماوراء بنفش با برگرداندن اشعه از سطح پوست عمل می کنند.

نکات ضدآفتاب های با SPF بیشتر از 50

1. اثر حفاظتی آنها علیه آفتاب سوختگی مختصری بیشتر از ضد آفتاب های با SPF پایین تر است. تصور افراد بر این است که ضدآفتاب با SPF 100 دو برابر یک ضدآفتاب با SPF 50 اثر حفاظتی دارد اما واقعیت این گونه نیست. در واقع یک ضد آفتاب با SPF 50 که درست استفاده شود حدود 98 درصد اشعه UVB را بلوک می کند و ضد آفتاب با SPF 100 حدود 99 درصد اثر دارد. در نتیجه ضد آفتابهای با SPF 50-30 اگر درست استفاده شود حفاظت کافی علیه آفتاب سوختگی ایجاد خواهند کرد.
2. عدم تعادل مواد شیمیایی مورد استفاده: مواد شیمیایی که SPF یک فراورده را می سازند بر علیه UVB عمل می کنندکه علت اصلی آفتاب سوختگی و سرطان های پوستی غیر از ملانوم است. اشعه UVA نفوذ عمیق تری در پوست دارد و کمتر از UVB توسط ضدآفتاب ها محافظت می شود. تماس با UVA باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و منجر به تولید رادیکال آزاد می شود که با خطر ابتلا به ملانوما همراه است. در واقع SPF یک ضد آفتاب ارتباط کمی با حفاظت پوست علیه UVA دارد و این مورد در مورد SPF های بالاتر شدیدتر است و هرچه SPF بالاتر باشد ، حفاظت علیه آفتاب سوختگی، بیشتر از بقیه انواع آسیب ناشی از آفتاب است. در یک مطالعه اخیر که 20 ضد آفتاب مورد تأیید در آمریکا بررسی شده است نشان داده شد که فقط 2 تا از 7 ضدآفتاب با50+ SPF توانسته اند از تست حفاظت علیه UVA اروپایی سربلند بیرون بیآیند. بقیه حفاظت کافی علیه UVA ایجاد نمی کنند.
3. فراورده های با SPF بالا ممکن است واقعا SPF بالا نداشته باشند. در یک پژوهش، یک ضدآفتاب با SPF100 در چهار آزمایشگاه مختلف تست شد و نتیجه تست از 37 تا 75 متغیر بود. کمپانی سازنده توضیح داد که تغییرات خیلی کوچک در شرایط آزمایش می تواند اثر دراماتیک بر SPF اندازه گیری شده داشته باشد. در این مورد، 7/1 درصد تغییر در انتقال نور باعث شد SPF اندازه گیری شده 37 به جای 100 باشد.
4. تفاوتهای اندک در ضخامت ضدآفتاب مورد استفاده نیز اثر مشابهی خواهد داشت. با توجه به اینکه شدت UV مورد استفاده در آزمایشگاه های اندازه گیری SPF با شرایط دنیای واقعی فرق دارد و در واقع SPF اندازه گیری شده مورد شک است. در نتیجه توصیه شده است که اندازه SPF روی تیوپ های ضدآفتابهای 50+ ذکر شود چون سیستم های موجود که عدد بالای 50 را روی ضدآفتاب ها ذکر می کنند منجر به گمراهی مصرف کننده ها می شوند.
5. استفاده نادرست از ضد آفتاب های با SPF بالا: ذکر SPF بالا روی تیوپ ضدآفتاب باعث می شود که به دلیل حس امنیت اشتباه مصرف کننده ها در نتیجه میزان آفتاب سوختگی و اثرات مخرب UVA زیاد می شود.
6. ضدآفتاب های با SPF بالاتر خطرات بیشتری برای سلامت افراد دارند: مواد شیمیایی فیلتر کننده نور با غلظت های بالا در این فراورده ها استفاده می شوند. بعضی از این مواد از پوست جذب شده و منجربه آسیب بافتی و اختلالات هورمونی می شوند. حتی آلرژی در بعضی افراد دیده می شود. مطالعات مختلف در مورد میزان استفاده از ضدآفتاب نشان داده که افراد معمولا مقادیر کمتر از میزان مورد تأیید FDA را مصرف می کنند. وقتی فردی فقط 25 درصد از میزان توصیه شده از ضدآفتاب با SPF 30 را مصرف کنند حفاظت علیه آفتاب سوختگی فقط3/2 خواهد بود و کسی که ضد آفتاب با SPF 100 را کمتر از میزان توصیه شده استفاده کند SPF حدود 2/3خواهد آورد. در دنیای واقعی این فراورده ها کمتر از پوشیدن تیشرت مؤثر هستند که SPF حدود 5 ایجاد می کند.

FDA آمریکا اعلام کرده که SPF بالاتر از 50 گمراه کننده است. در استرالیا اجازه چاپ SPF حداکثر تا 30 داده می شود . در سال 2011 FDA آمریکا هم قوانینی برای ممانعت از برچسب های بالاتر از 50+ را پیشنهاد کرد ولی هنوز قانون آن کامل نشده است.

آیا ضد آفتاب از آسیب های پوستی جلوگیری می کند؟

بسیاری از مردم در بیرون منزل از ضد آفتاب استفاده می کنند و احتمالا فکر می کنند که کاملا پوستشان حفاظت می شود اما این همه حقیقت نیست، چون افراد معمولا با توجه به میزان SPF ضد آفتاب آن را خریداری می کنند در حالی که SPF نماد حفاظت پوست علیه UVB است و بسیاری از ضد آفتاب ها علیه UVA حفاظت چندانی ندارند. اشعه UVA انرژی کمتری دارد اما در عمق بیشتری از پوست نفوذ می کند و باعث تیره شدن پوست (برنزه شدن) و ایجاد رادیکال های آزاد و آسیب DNA، پیری پوست و احتمالا سرطان پوست می شود.

آووبنزون، زینک اکساید و تیتانیوم دی اکسید شایع ترین مواد فیلتر کننده UVA هستند که در ضد آفتاب ها به کار برده می شوند. اگر به مقدار کافی از ضد آفتاب استفاده شود میزان تولید رادیکال های آزاد 55 درصد کاهش می یابد اما افراد معمولا مقادیر کمتری از میزان توصیه شده استفاده می کنند و در نتیجه میزان حفاظت در برابر اشعه UVA هم کمتر می شود.

معمولا مواد ضد التهاب و آنتی اکسیدان مثل عصاره شیرین بیان، بابونه و آلوئه ورا به ضد آفتاب ها اضافه می کنند که این مواد می توانند میزان قرمز شدن پوست در اثر اشعه UV را کاهش دهند. آنتی اکسیدان هایی مثل ویتامین E و ویتامین C نیز برای خنثی کردن رادیکال های آزاد ناشی از اشعه UV اضافه می شود.

آنچه باید درباره SPF بدانید

SPF عبارتی است که روی تمام فرآورده های ضدآفتاب دیده می شود.SPF نشان دهنده قدرت ضدآفتاب در جلوگیری از قرمزی ناشی از نور است. در واقع اولین علامت آسیب ناشی از اشعه ماوراء بنفش قرمز شدن پوست است. عددSPF متناسب با زمانی است که طول می کشد تا در پوست فردی که ضدآفتاب را مصرف کرده قرمزی ایجاد شود.هر چه عددSPF بیشتر باشد یعنی حفاظت بیشتر و طولانی تر است. مجموعا پوست های روشن به SPF 30 یا بالاتر نیاز دارند اما در پوست های تیره با SPF 15 نیز حفاظت کافی ایجاد می شود. در واقع افزایش SPF در فرآورده های تجاری به قیمت افزودن مواد شیمیایی بیشتر به دست می آید که این خود احتمال ایجاد واکنش های آلرژیک و تحریکی بعد از مصرف این فرآورده ها را افزایش می دهد. به علاوه هر چه SPF بیشتر باشد احتمال ساخت ویتامین D در پوست که به طور طبیعی با تماس با اشعه UVB انجام می شودنیز کم می شود.با این وجود SPF بالای 30 قابل توصیه است که علت آن هم مربوط به مصرف نادرست ضدآفتاب توسط اکثر افراد است.

روش صحیح مصرف ضدآفتاب

اکثر مردم مقدار کافی از ضدآفتاب را در هر بار استفاده نمی کنند، به علاوه دفعات استفاده را نیز رعایت نمی کنند. یک بند انگشت از ضد آفتاب برای کل صورت کافی است به شرطی که هر 3-2 ساعت یا بعد از شنا کردن یا تعریق زیاد مصرف آن تکرار شود.برای کل بدن حدود یک اونس (30 گرم) ضدآفتاب کافی است. ضدآفتاب حتما باید حدود 30-15 دقیقه قبل از خروج از منزل استفاده شود تا زمان کافی برای نفوذ ضد آفتاب به لایه ی عمقی پوست وجود داشته باشد. جاهایی از بدن مثل گوش ها، پشت گردن، پشت دست ها و بازوها و نواحی طاس سر فراموش نشود.

سوالات رایج در مورد ضدآفتاب ها

1- چرا ضدآفتاب بزنیم ؟
اثرات مفید ضدآفتاب پیشگیری از آفتاب سوختگی، کاهش احتمال سرطان پوست و جلوگیری از پیری است.

2- ویژگی های اصلی یک ضد آفتاب خوب چیست؟

• طیف اثر وسیع داشته باشد (علیه اشعه ماورا بنفش A و B حفاظت ایجاد کند).
• SPF30یا بالاتر داشته باشد.
• ضدآب باشد (با آب شسته نشود).

البته مصرف ضدآفتاب به تنهایی نمی تواند حفاظت کاملی علیه اثرات نور آفتاب ایجاد کند و توصیه می شود علاوه بر مصرف ضد آفتاب نکات زیر را هم رعایت کنید :

• همیشه دنبال سایه باشید. نور خورشید بین ساعت 10 صبح تا 2 بعدازظهر کاملا حالت عمودی دارد. پس سعی کنید بین این ساعات از ساختمان خارج نشوید. هرگاه سایه شما کوتاهتر از شما است حتما بدنبال سرپناه باشید.
• لباس های پوشیده بپوشید. مثل پیراهن های آستین بلند، شلوار، کلاه پهن، عینک آفتابی و ....
• در سواحل یا محل هایی که برف و شن وجود دارد محتاط باشید. چون آنها نورآفتاب را منعکس می کنند و احتمال آفتاب سوختگی را زیاد می کنند.
• برای تامین ویتامین D بدنتان بدنبال مواد غذایی غنی از این ویتامین یا حتی مکمل های ویتامینی باشید بجای اینکه سعی کنید از آفتاب این ویتامین را تامین کنید.
• از سولاریوم و برنزه کردن پوست خودداری کنید.
• در صورت وجود هرگونه تغییر رنگ ، زخم ، خال یا ضایعه ای که اخیرا تغییر کرده است مثلا خارش یا خونریزی پیدا کرده است به متخصص پوست مراجعه کنید. سرطان های پوست در مراحل اولیه کاملا قابل درمان هستند.

3- چه مواقعی ضد آفتاب استفاده کنیم؟
همیشه و هر روز ضدآفتاب بزنید حتی در روزهای ابری.

4- چه مقدار ضدآفتاب استفاده کنیم؟
تمام قسمت های بدن که توسط لباس محافظت نمی شود ضدآفتاب بزنید. حدودا یک بند انگشت از تیوب 2 میلی متری برای حفاظت کل صورت کافی است.بیشتر افراد فقط 50-25 درصد مقدار مورد نیاز ضدآفتاب را استفاده می کنند.

5- آیا مواد شیمیایی موجود در ضد آفتاب ها می تواند برای بدن مضر باشد؟

با توجه به این که ضد آفتاب به میزان زیاد و مکررا استفاده می شود مواد متشکله آن نباید حساسیت زا باشد یا منجر به تحریک پوست شود یا این که منجر به تولید مواد خطرناک روی پوست شود. اسپری های ضد آفتاب ممکن است وارد ریه شوند یا وقتی ضدآفتاب روی لب مصرف می شود ممکن است مواد آن خورده شوند. بسیاری از مواد ضد آفتاب ها جذب بدن می شوند و در نمونه های خون، شیر و ادرار قابل اندازه گیری هستند.
مواد تشکیل دهنده ضد آفتاب ها به دو دوسته عمده فیلترهای شیمیایی و فیلترهای معدنی تقسیم می شوند. بعضی فیلترهای شیمیایی ممکن است در بدن شبیه هورمون ها عمل کنند و گاهی آلرژی به این ترکیبات هم گزارش شده است.
اکسی بنزن در حدود 65 درصد ضد آفتاب های اروپا استفاده می شود و می تواند باعث واکنش آلرژِیک شود، به علاوه اثرات شبیه استروژن ضعیف و اثرات ضد هورمون های مردانه دارد.

نسخه اصلی مطلب اشتباهات رایج در مورد ضدآفتاب ها را در سایت دکتر سهیلا طاهری بخوانید.

---