سوندهای مجرای ادراری

دکتر محمد رضا قرائتی [ متخصص کلیه و مجاری ادراری ]آدرس وب سایت : www.drgharaati.ir
آدرس مطب : اصفهان،خیابان آمادگاه،کنارمبل آبنوس،ساختمان آژند،بلوک اداری،طبقه سوم،واحد32 تلفن مطب : 32240906 - 031

سوندهای مجرای ادراری
سوند مجرا برای مقاصد مختلفی استفاده می شود.گاهی برای تخلیه موقت مثانه(مثلا بعد از یک عمل جراحی) ،گاهی برای گشاد کردن مکرر مجرا در کسی که سابقه تنگی مجرای ادراری داشته و گاهی هم برای تخلیه دائمی مثانه در بیماری که به هر دلیل نمی تواند ادرار کند.

بر اساس همین کاربردهای مختلف،سوندهای مجرا هم انواع مختلفی دارند.از لحاظ کاربرد سوندها به دو گروه تقسیم می شوند:
سوندهای ماندگار :
رایجترین سوندهای ماندگار سوندهای فولی هستند که خود ممکن است دو راه یا سه راه باشند و جنس آنها می تواند از لاتکس،سیلیکون، لاتکس با پوشش سیلیکون و یا سیلیکون با پوشش هیدروژل باشد.این سوندها ممکن است چند ساعت ،چند روز ،چند هفته یا چند ماه برای بیمار گذاشته شوند که در صورت نیاز به استفاده طولانی باید در فواصل زمانی مشخصی تعویض شوند(که در مقاله بعدی آمده است).سوندهای لاتکسی ارزان تر هستند.در مواردی که لازم است سوند به مدت طولانی باقی بماند و همچنین در بیمارانی که به لاتکس حساسیت دارند از سوندهای سیلیکونی استفاده می شود که با بدن سازگاری بیشتری دارندو کمتر موجب سوزش ادرار و تنگی مجرا می شوند.

گذاشتن این سوندها باید حتما توسط پزشک یا پرسنل پرستاری با تجربه و حتما در شرایط استریل باشد . وقتی سوند از مجرا عبور کرده و وارد مثانه می شود از طریق دریچه ای که در قسمت بیرونی سوند است،یک بالون کوچک که در قسمت سر سوند واقع شده توسط 10 سی سی(یا بیشتر) آب مقطر پر می شود . به این ترتیب سوند در مجرا باقی می ماندو خود به خود خارج نمی شود.بنابراین باید مراقب بود که سوند کشیده نشود زیرا در این صورت، بالون به داخل مجرا کشیده شده و به مجرا آسیب میزند.همچنین خارج کردن سوند باید توسط فردی که در این کار را مهارت دارد انجام شده یا حداقل یک بار به بیمار و اطرافیان وی آموزش داده شود و اگر سوند بدون تخلیه بالون آن به بیرون کشیده شود ممکن است موجب پارگی مجرای ادراری شود.سوندهای سه راه برای مواردی مثل خونی شدن ادرار ،بعد از برخی عملهای جراحی سیستم ادراری مثل عمل پروستات و هر مورد دیگری که شستشوی مثانه لازم باشد استفاده می شوند.درشکل زیر یک سوند فولی سه راه نشان داده شده است.

سوندهای موقتی :
رایجترین سوندهای موقتی سوندهای نلاتون هستند.این سوندها نسبت به سوندهای فولی ساده تر و ارزان تر هستند و بالون نوک سوند وجود ندارد.این سوندها از جنس پلی وینیل کلراید یا پلی اورتان هستند و برای مواردی که نیاز به فقط یک بار تخلیه مثانه وجود دارد استفاده می شوند و بلافاصله پس از تخلیه مثانه،خارج شده و دور انداخته می شوند.یک کاربرد دیگر این سوندها برای گشاد کردن مجرا در افراد مبتلا به تنگی مجراست.

این افراد برای جلوگیری از عود تنگی مجرا لازمست در فواصل زمانی مشخص (که برحسب شدت تنگی و توسط پزشک معالج تعیین می شود) با عبور دادن سوند نلاتون از مجرا و خارج کردن آن ، از عودتنگی مجرا جلوگیری کنند.در این موارد استثائا لازم نیست شرایط استریل باشد ولی باید با شستن دستها و آلت با آب و صابون قبل از سونداژ،حتما کار در شرایط تمیز انجام شود و می توان یک سوند را بارها شسته و خشک کرده و مجددا برای همین کار استفاده نمود.به این کار سونداژ متناوب تمیز یا Clean Intermittent Catheterization یا اختصارا CIC گفته می شود.CIC همچنین در بیمارانی که به دلیل مثانه نروژنیک یا علل دیگر قادر به تخلیه مثانه به طور طبیعی نیستند نیز انجام می شود.این افراد لازم است روزی چند بار مثانه را با سوند نلاتون تخلیه کنند که این کار باید حتما توسط پزشک یا پرستار با تجربه به بیمار آموزش داده شود.در شکل زیر سوندهای نلاتون با سایزهای مختلف نشان داده شده اند.

در مقاله بعدی مراقبت از سوندهای ماندگار مجرای ادراری و نکاتی که باید بیمار و همراهان وی رعایت کنند توضیح داده خواهند شد.
استفاده از این مطلب فقط با ذکر منبع و لینک مربوطه مجاز است.