شکاف لب و کام به عدم پیوستگی یا جدایی در دو طرف لب یا سقف دهان (کام) گفته می شود که در حین رشد جنین در رحم رخ می دهد. درمان شکاف لب و شکاف کام شامل چند مرحله جراحی و ارتودنسی است که از نوزادی تا جوانی طول می کشد و ممکن است شامل گفتار درمانی و کار دندانپزشکی هم باشد.

شکاف لب و کام (لب شکری) چیست؟

شکاف لب و شکاف کام ناشی از عدم جوش خوردن صحیح دو طرف لب یا سقف دهان نوزاد (کام) هستند. آنها ناهنجاری های مادرزادی (نقایص مادرزادی) هستند که در حین رشد جنین در رحم شکل می گیرند. شکاف لب و کام زمانی اتفاق می افتد که بافت های لب بالایی و سقف دهان در طول رشد جنین به درستی به هم نپیوندند. جراحی برای ترمیم شکاف لب و شکاف کام لازم است.

شکاف لب:

لب های ما بین هفته های چهار تا هفتم بارداری شکل می گیرند. بافت های هر طرف سر ما در مرکز صورت به هم می پیوندند تا لب ها و دهان ما را بسازند. شکاف لب زمانی اتفاق می افتد که بافت هایی که لب ها را می سازند به طور کامل به هم نپیوندند. در نتیجه یک شکاف بین دو طرف لب بالایی ایجاد می شود. شکاف می تواند از یک فرورفتگی کوچک تا یک شکاف بزرگ که به بینی می رسد متغیر باشد. این جداسازی می تواند شامل لثه یا کام (سقف دهان) نیز باشد.

شکاف کام:

سقف دهان (کام) بین هفته ی ششم تا نهم بارداری تشکیل می شود. شکاف کام شکافی در سقف دهان است که در طول رشد جنین ایجاد می شود. شکاف کام می تواند شامل کام سخت (قسمت استخوانی و جلویی سقف دهان) یا کام نرم (بخش پشتی و نرم سقف دهان) باشد.

شکاف لب و شکاف کام می تواند در یک یا هر دو طرف دهان ایجاد شود. از آنجایی که لب و کام به طور جداگانه رشد می کنند، ممکن است موارد زیر وجود داشته باشد:

• شکاف لب بدون شکاف کام
• شکاف کام بدون شکاف لب
• هم شکاف لب و هم شکاف کام (شایع ترین اختلالی که رخ می دهد).
• شکاف لب در پسران شایع تر است. شکاف کام (بدون شکاف لب) در دختران بیشتر دیده می شود.

علت ایجاد شکاف لب و کام چیست؟

در بیشتر موارد هیچ دلیلی برای شکاف لب یا شکاف کام وجود ندارد و والدین نمی توانند از آن پیشگیری کنند. اکثر دانشمندان بر این باورند که شکاف ها به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی (ارثی) و محیطی (مربوط به دنیای طبیعی) ایجاد می شوند. به نظر می رسد در صورتی که خواهر یا برادر، والدین یا سایر خویشاوندان دارای شکاف باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که یک نوزاد تازه متولد شده شکاف داشته باشد.

یکی دیگر از دلایل ایجاد شکاف لب یا شکاف کام ممکن است مربوط به داروهایی باشد که مادر در دوران بارداری مصرف کرده است. این شامل داروهای ضد تشنج، داروهای درمان آکنه یا متوترکسات، دارویی است که معمولا برای درمان سرطان ، آرتریت و پسوریازیس استفاده می شود.

عوامل دیگری که می توانند در ایجاد شکاف نقش داشته باشند عبارتند از:

• کمبود ویتامین (اسید فولیک)
• چاقی
• استعمال دخانیات در دوران بارداری
• مصرف مواد مخدر
• اختلالات تولد مانند سندرم دی جورج یا سندرم پیر رابین

این وضعیت همچنین ممکن است به دلیل قرار گرفتن در معرض ویروس ها یا مواد شیمیایی در هنگام رشد جنین در رحم رخ دهد.

شکاف لب و کام چگونه تشخیص داده می شود؟

سونوگرافی قبل از تولد می تواند اکثر شکاف های لب را تشخیص دهد زیرا شکاف باعث تغییرات فیزیکی در صورت جنین می شود. شکاف کام ایزوله (بدون وجود شکاف لب) تنها در 7 درصد از جنین های مبتلا به این عارضه در طول سونوگرافی قبل از تولد تشخیص داده می شود زیرا دیدن آن دشوار است.

اگر شکاف قبل از تولد در سونوگرافی تشخیص داده نشده باشد، با معاینه فیزیکی دهان، بینی و کام می توان شکاف لب یا شکاف کام را پس از تولد تشخیص داد.

در برخی موارد، پزشک ممکن است آمنیوسنتز را برای بررسی سایر شرایط ژنتیکی توصیه کند. آمنیوسنتز روشی برای خارج کردن مایع آمنیوتیک از کیسه آمنیوتیک است که به تشخیص سایر اختلالات مادرزادی کمک می کند.

عوارض و مشکلات افرادی که لب شکری هستند

مشکلات خوردن، شنوایی و گفتار در کودکان مبتلا به شکاف لب و کام شایع است. کودکان همچنین ممکن است مشکلاتی با دندان ها یا اعتماد به نفس خود داشته باشند.

• مشکلات در تغذیه:

با باز بودن کام، غذا و مایعات می توانند از دهان به داخل بینی برگردند. برخی از نوزادان در شیر خوردن یا گرفتن شیشه شیر مشکل دارند زیرا نمی توانند مکش خوبی در اطراف نوک سینه ایجاد کنند.

• از دست دادن شنوایی:

کودکان مبتلا به شکاف کام بیشتر مستعد تجمع مایع در گوش میانی هستند. در صورت عدم درمان، این امر باعث کاهش شنوایی می شود.

• مشکلات گفتاری:

کودکان مبتلا به شکاف کام ممکن است در صحبت کردن نیز مشکل داشته باشند. صدای آنها به خوبی منتقل نمی شود، به نظر می رسد که درک گفتار دشوار باشد. همه کودکان این مشکلات را ندارند و جراحی ممکن است این مشکلات را به طور کامل برطرف کند.

• مشکلات دندانی:

کودکان مبتلا به شکاف لب و کام مستعد ابتلا به مشکلات دندانی مانند پوسیدگی و از دست دادن دندان ها همچنین بد شکل یا جابجا شدن دندانها اند. آنها ممکن است بیشتر مستعد نقص ریج آلوئول باشند.

نقص در آلوئول می تواند:

1. دندان های دائمی را جابجا کند یا بچرخاند.
2. باعث جلوگیری از رویش صحیح دندان های دائمی یا
3. باعث از دست دادن زودرس دندان های نیش و ثنایای در حال رویش شود.

• مشکلات عاطفی یا اجتماعی:

کودکان مبتلا به شکاف لب و کام ممکن است از ظاهر خود خجالت بکشند، حتی در سنین پایین. این می تواند باعث مشکلات عاطفی، اجتماعی یا رفتاری در مدرسه شود و منجر به مشکلاتی در اعتماد به نفس آنها شود.

مراقبت های ارتودنسی در افراد مبتلا به شکاف لب و کام

به طور کلی نیازهای مراقبت از دندان کودکانی که شکاف لب و کام دارند مانند سایر کودکان است. با این حال، کودکان مبتلا به شکاف لب و کام ممکن است دندان های از دست رفته، بد شکل یا نامناسب داشته باشند. برخی از توصیه ها عبارتند از:

مراقبت های اولیه از دندان: مانند سایر کودکان، کودکان مبتلا به شکاف کام و لب نیاز به بهداشت مناسب، تغذیه خوب و فلوراید تراپی برای داشتن دندان های سالم دارند. تمیز کردن مناسب با یک مسواک کوچک و نرم باید به محض ظاهر شدن دندان ها شروع شود. اگر مسواک نرم کودکان به دلیل شکل متفاوت دهان و دندان ها به اندازه کافی دندان ها را تمیز نکند، ممکن است دندانپزشک یک اسفنج نرم و حاوی دهانشویه روی دسته را برای پاک کردن دندان های کودک توصیه کند. بسیاری از دندانپزشکان توصیه می کنند در صورت وجود مشکل، اولین ویزیت دندانپزشکی در سن 3 سالگی یا زودتر برنامه ریزی شود.

مراقبت های ارتودنسی: پس از ظاهر شدن دندان های دائمی، متخصص ارتودنسی می تواند نیازهای کوتاه مدت و بلندمدت دندانی کودک را ارزیابی کند. اکثر کودکان مبتلا به شکاف کام در حدود سن 6 یا 7 سالگی نیاز به گسترش کام دارند. مراقبت های ارتودنسی نیز برای آمادگی برای جراحی فک (جراحی ارتوگناتیک) مورد نیاز است.

مراقبت طیف گسترده ای از روش ها و تخصص ها از جمله ارتودنسی را پوشش می دهد. یک متخصص ارتودنسی، مشاور ارشد در هر تیم مسئول هماهنگی درمان برای این کودکان است. هدف ارائه ی درمان ارتودنسی با کیفیت بالا است که بخشی از یک برنامه درمانی یکپارچه با سایر تخصص های درگیر در مراقبت از شکاف است. همچنین، ارتودنتیست هایی که در تیم های شکاف کار می کنند، ممکن است خدمات اضافی مانند صفحات گفتار را ارائه دهند که به گفتار کمک می کنند.

پروتز دندان: یک متخصص پروتز ممکن است یک پل دندانی برای جایگزینی دندان های از دست رفته یا وسایل ویژه ای به نام لیفت کام بسازد تا به بستن بینی از دهان کمک کند تا گفتار عادی تر به نظر برسد. متخصص پروتز درمان را با جراح دهان یا پلاستیک و آسیب شناس گفتار هماهنگ می کند.

نسخه اصلی مطلب شکاف لب و کام (لب شکری) و درمان ارتودنسی آن را در سایت دکتر پدرام دانش کاظمی بخوانید.

---