امروزه بیماران بسیاری از مشکلات ارتوپدی رنج می برند، مشکلاتی همچون درد یا ناهنجاری های مفصلی نمونه هایی از آنها به شمار می رود؛ اما نقص عضو یکی از سخت ترین مشکلات ارتوپدی است که علاوه بر از بین رفتن زیبایی ظاهری شخص، در عملکرد و اعتماد به نفس، بسیار تأثیر گذار است. رشته ارتوپدی فنی که زیر مجموعه ای از رشته پزشکی است به این دسته از بیماران برای برگشتن به زندگی معمولی کمک می کند. این دانش همچنین برای کسانی که از مشکلاتی همچون ناهنجاری های مفصلی، درد مفاصل و سایر بیماری های ارتوپدی رنج می بردند، کاربرد دارد.

هدف یک ارتوپدی فنی این است که به بهبود حرکات بدن، اصلاحات فرم بد بدن، از بین بردن درد و جلوگیری از ایجاد ناهنجاری های ارتوپدی در طول درمان کمک شود. این کار با قرار دادن یک ارتز در قسمتی از بدن به عنوان مثال، با استفاده از بریس، کولیس، محافظ گردن یا آتل انجام می پذیرد. این دستگاه ها معمولاً از انواع مختلفی از مواد مثل ترموپلاستیک، فیبر کربن، الاستیک، فلزات، اتیلن-وینیل استات و پارچه ساخته شده اند. در شرایط جدی یا درازمدت، ارتزها به طور خاص برای یک فرد ساخته می شود؛ اما برای آسیب های در سطح کمتر از قبیل مچ پای پیچ خورده ، بریس های از پیش ساخته شده که در اندازه های مختلف در داروخانه ها در دسترس هستند استفاده می شوند.

کاربرد های ارتوپدی فنی

متخصصین ارتوپد در زمینه های زیر آموزش دیده اند و توانایی هایی زیر را به دست آورده اند:

• ابزار ارتوپدی ویژه کودکان (ICP ، AMC ، MMC ، …)
• ارتو پروستتیک برای دیسملی تکنولوژی های سیلیکونی فردی برای ابزار پروتزی
• پانسمان و ارتوستیک
• ارتزهای فردی و سیستم های موقعیت یابی
• بازوها و وسایل مصنوعی برای اندام فوقانی از دست داده
• سازه های ویژه ارتوپدی و سایر وسایل کمکی عمومی
• درمان کرست از جمله اسکولیوزیس درمانی
• ابزار فشرده سازی
• پای مصنوعی برای استفاده عمومی ، مرطوب و ورزشی

وظایف ارتوپد فنی

• یکی از مهم ترین کارهایی که در ارتوپدی فنی انجام می شود، اسکن، الگو برداری و اندازه گیری از بدن بیمار است. این مورد به منظور ساخت پروتز و ارتزی با عملکرد بالا صورت می گیرد.
• طراحی کردن پروتزها و ارتزهایی که با نیازهای بیمار تناسب و هماهنگی داشته باشد، از دیگر وظایف افرادی است که در حوزه ارتوپد فنی کار می کنند.
• آماده کردن بیمار با کمک وسایلی مانند لباس های فشرده و یا آتل از دیگر وظایف مهم این گروه به شمار می رود.
• ارائه کامل ترین و دقیق ترین اطلاعات در مورد روش استفاده از ارتز و یا پروتز و همین طور نگهداری از آنها، یکی دیگر از کارهایی است که انجام آنها به عهده ارتوپدهای فنی است.
• بررسی و ارزیابی پروتز و یا ارتز برای داشتن بیشترین عملکرد و کارایی یکی دیگر از مهم ترین وظایف ارتوپدی فنی است.
• انتخاب و استفاده از بهترین متریال ها برای ساخت ارتز و پروتز نیز به عهده ارتوپدهای فنی است.
• فردی که پروتز و یا ارتز نصب می کند، باید به نکات مراقبتی بعد از نصب این دو ابزار توجه و دقت داشته باشد. برای مثال، کسی که می خواهد برای ساخت پروتز پا بالای زانو اقدام کرده و آن را نصب کند، می بایست از پروتز خود مراقبت کند. نکات مراقبتی توسط متخصصان و کسانی که در ارتوپدی کار می کنند، ارائه می شود.
• مشاوره های بعدی و ارائه راهنمای های لازم از دیگر نکاتی است که باید در اختیار دریافت کنندگان پروتز و ارتز قرار گیرد. این نیز از دیگر وظایف ارتوپد فنی است.
• ارائه اطلاعات مورد نیاز به بیمار از جمله مزیت ها، خطرات و مدت زمان استفاده از ابزار کمکی کار مهم دیگری است که ارتوپدهای فنی در کلینیک ارتوپدی فنی مؤظف به انجام آن هستند.

انواع تجهیزات ارتوپدی فنی

برای دسته بندی ابزارهای ارتوپدی به طور کلی دو دسته ارتز و پروتز وجود دارند که هر کدام از آنها دارای دسته بندی های خاص خود هستند. در ادامه شما را با لوازم ارتوپدی فنی آشنا می کنیم:

پروتز

پروتز برای افرادی مورد استفاده قرار می گیرد که یک اندام و یا بخشی از آن را از دست داده اند. دلایل مختلفی وجود دارد که سبب از دست رفتن اندام شوند که از جمله آنها می توان به تصادف، وجود نقص های مادرزادی، دیابت و ... اشاره نمود. پروتزها به وسیله دستگاه های طراحی پروتز ساخته شده که این دستگاه ها معیارها و ترکیب های درمانی دارند. پروتزها در طرح ها و انواع مختلفی ساخته شده که عبارت اند از:

• اندام مصنوعی پا

پروتزهایی که برای پا ساخته می شوند، با در نظر گرفتن پای دیگر فرد و در شکل و نسبت طبیعی پای انسان هستند. اساس ساخت آنها بر اساس وزن فرد، برنامه ها و شغل و فعالیت های ورزشی بیمار بوده که با استفاده از لمینت، چسب و یا پیچ روی ساق پا و متصل به دستگاه پروتز قرار می گیرند.

• پروتزهای زانو

این نوع از پروتزها به طور خاص برای زانو و با توجه به وضعیت زانوی خود فرد طراحی و ساخته می شوند و دارای کارکردهای مختلفی بوده که می توان به مواردی از جمله نوسانات آزاد، تثبیت زانو، بهبود عملکرد، قفل شدگی و ... اشاره نمود. همچنین با محدود کردن و کند کردن حرکت مفصل زانو و کنترل آن در نهایت زانو می تواند فعالیت داشته و عملکرد خود را به دست آورد. شارژ این نوع پروتز با برق عادی بوده و می تواند کمک زیادی به فرد کند.

ارتز

ارتوزها و بریس ها به ابزارهایی گفته می شوند که در کنار یک اندام قرار می گیرند تا بتوانند حرکت آن را در یک بخش محدود و یا کنترل نمایند. دلایل متعددی سبب نیاز برخی از بیماران به ارتوز می شوند. در ادامه به طور کامل شما را با ارتوزها آشنا می کنیم:

• ارتوزهای پایین تنه

این نوع از ارتوزها به بخش های تحتانی بدن از جمله ران، زانو، ساق پا و مچ پا اختصاص داشته و وظیفه آنها محافظت از قسمت آسیب دیده پایین تنه و مفاصل می باشد. ارتوزهای پایین تنه عبارت اند از:

• ارتوز مچ پا

این نوع ابزار برای درمان مشکلات و بیماری های مچ پا طراحی شده اند و سبب جلوگیری از ورود ضربه و فشار به این ناحیه می شوند. کاربرد این نوع ارتوز این است که به ضعف عضلات ران کمک کرده و همچنین سبب ثبات پا می شود. این نوع ارتوزها به طور انعطاف پذیر در سایز و ابعاد متفاوت و به طور سفارشی ساخته و طراحی می گردند. همچنین دیگر کاربرد این نوع ارتوزها کمک به افتادگی مچ پا می باشد.

• ارتز پا

اگر بیمار دچار قطع عضو و یا شکستگی در ناحیه پا شده باشد، متخصص ارتوپدی برای اینکه فرد بتواند عملکرد درستی از پا داشته و همچنین برای بهبودی وضعیت شکستگی و یا جلوگیری از آسیب مجدد و حتی شدیدتر، استفاده از ارتز را پیشنهاد می کند. ارتز پا به طور خاص و سفارشی برای بیمار ساخته شده و قادر است تا به جا به جایی و اصلاح حرکات پا بعد از جراحی نیز کمک کند.

• ارتز زانو

اگر مفصل زانوی بیمار دچار آسیب دیدگی شده باشد، متخصص ارتوپدی برای ثبات داشتن زانو، کاهش درد و تورم، استراحت کردن زانو، جلوگیری از حرکت کردن مفصل و ... پیشنهاد می کند تا بیمار از ارتز زانو و یا همان زانو بند استفاده نماید. انواع زانو بندها در سایزها و برندهای متعددی موجود هستند.

• ارتز زانو تا مچ پا

برخی از بیماران به دلایل مختلفی به مشکلاتی از جمله ضعف در قسمت های مختلف پا، ناهماهنگی در وزن ماهیچه های پا، فلج مغزی ، آسیب های نخاعی، تروما و یا تعویض مفصل زانو می شوند که برای بهبودی و کاهش درد و تورم استفاده از این نوع ارتز برای آنها تجویز می شود. این نوع ارتزها از قسمت پاشنه پا شروع شده و تا زانو امتداد یافته و سبب بهبودی درد و عملکرد راه رفتن می گردند.

• ارتز ران

این نوع ارتز برای ران پا بوده و استفاده از آن بعد از جراحی تعویض مفصل ران توصیه می شود. این ارتز باعث جلوگیری از حرکات انعطافی و چرخشی درونی ران شده و به ویژه در نوزادانی که مبتلا به عارضه دیسپلازی رشدی یعنی اختلال و بی اختیار بودن در کمر هستند، استفاده می شود نا مانع از رشد نادرست استخوان ها گردد.

• ارتز مچ تا ران

این نوع ارتزها به عنوان یک الگو برای راه رفتن متقابل برای کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرند. در ارتز مچ تا ران، پا به طور کامل در آن قرار می گیرد. کاربرد این نوع ارتزها معمولاً برای کودکان مبتلا به عارضه میلو منینگوسل، افراد دارای کمر درد تروماتیک، اسکروز، فلج مغزی و دیستروفی عضلانی، پیشنهاد می شود.

• کفش و کفی طبی

برخی از ارتزها مربوط به کفی ها و کفش طبی هستند. متخصصینی که در این زمینه فعالیت می کنند، با در نظر گرفتن آناتومی و ارگونومی، اندازه و ابعاد پا، سیستم حرکتی بدن و ... به صورت خاص و سفارشی به طراحی پرداخته تا به راه رفتن بهتر بیمار و همچنین جلوگیری از آسیب های شدید تر کمک کنند.

• ارتزهای بالا تنه

این بخش از ارتزهای دست مربوط به قسمت بالا تنه از جمله انگشت دست، مچ دست، آرنج، کتف، شانه بوده و وظیفه آنها محافظت از نواحی آسیب دیده بالاتنه و مفاصل می باشد.

• ناکل بندر

این نوع بریس برای درمان عارضه هایی مانند آسیب عصب اولنار و .. مورد استفاده قرار می گیرد و طراحی و ساخت آن به وسیله مواد فلزی، چرمی، پلاستیکی و فنر صورت می گیرد.

• بریس آرنج

این نوع بریس از مچ تا بالای آرنج برای تحت پوشش قرار دادن آرنج مورد استفاده قرار می گیرد. بریس آرنج، علاوه براینکه به ثبات آرنج کمک می کند، سبب جلوگیری از حرکت ساعد نیز می شود.

• اسپیلینت انگشت

این نوع ابزار در برندها و ابعاد متفاوتی ساخته و طراحی می شود و کاربرد آن برای درمان مشکلاتی مانند انگشت چکشی ، انگشت ماشه ای و ... می باشد.

• اسپیلینت داینامیک دست

برای صاف شدن مفاصل بین انگشتان دست و کف دست از این ابزار استفاده شده و همچنین نقش مؤثری در بهبود یافتن عصب رادیال دست دارد.

• مچ بند

این نوع ابزار به دور مچ دست قرار گرفته و سبب جلوگیری از فشار و ضربه به آن می شود. مچ بند در سایزها و ابعاد متفاوتی و همچنین به طور سخت و نیمه سخت موجود می باشد. کاربرد آن برای عارضه هایی مانند اختلالات و انحرافات مچ، شکستگی دست، آرتریت روماتوئید و .. می باشد.

• بریس سارمینتو

برای بهبود وضعیت آسیب دیدگی استخوان های بازو پس از شکسته شدن، از این نوع بریس کمک گرفته می شود. بریس سارمینتو از بخش آرنج تا شانه و بازو قرار می گیرد و برای ثبات ناحیه آسیب دیده و همچنین درد و تورم آن بسیار مؤثر است.

• ارتز گردن

یکی دیگر از تجهیزات ارتوپدی، ارتز گردن بوده که می تواند از گردن در برابر هرگونه فشار و ضربه ای محافظت کرده و همچنین موجب کاهش درد و تورم آن گردد. مواد سازنده بریس های گردنی نایلون، لاستیک، پلاستیک و ... می باشند.

ارتزهای فشرده سازی

این نوع ابزارها به منظور درمان و فشرده سازی مورد استفاده قرار می گیرند. کاربرد مؤثر آنها در درمان های کامپرشن تراپی بوده که عبارت اند از:

• باند کامپرشن کششی کوتاه

از این نوع باندها می توان به دفعات زیادی استفاده نمود. قرار گیری آنها در بخش پا و ساق پا بوده و سبب تقویت عضلات ساق پا می شوند. همچنین کاربرد دیگر این باندها کمک به کاهش درد و تورم ناحیه آسیب دیده و همچنین کمک به بهبود زخم می باشد.

• باند کامپرشن کششی چند لایه

از این ابزار برای فشرده سازی قسمت های مختلف بدن استفاده می شود و ساخت آن به طور چند لایه ای است. این باندها حدود 3 تا 4 لایه داشته و به طور ترکیبی از باندهای الاستیک و غیر الاستیک ساخته شده اند. شکل آنها مارپیچی می باشد.

• جوراب های کامپرشن ساق بلند

این جوراب ها در ابعاد و اندازه های متفاوتی وجود داشته که بعد از بررسی شرایط بیمار و با توجه به نواحی دردناک پا یکی از انواع آن توسط پزشک انتخاب می گردد. استفاده از آنها معمولاً برای بهبود یافتن زخم های وریدی است و آنها مناسب برای زخم های حاد نیستند؛ زیرا در این صورت می توانند خونریزی را افزایش دهند. در بهترین حالت این نوع جوراب ها بعد از حدود 3 الی 6 بار استفاده، تعویض می گردند.

• جلیقه کامپرشن

دیگر ابزاری که به منظور فشرده سازی در درمان کامپرشن تراپی مورد استفاده قرار می گیرد، جلیقه کامپرشن است که سبب فشرده سازی کمر، قفسه سینه و ... می گردد. با این کار وضعیت بدن را بهبود داده و موجب افزایش جریان خون در بخش آسیب دیده می شود. این ابزارها همچنین موجب رفع خستگی بدن نیز می گردند.

روند درمان بیماران در ارتوپدی فنی

فرایند درمان برای هر بیمار نسبت به دیگری کاملاً متفاوت است؛ اما به صورت کلی در مراحل زیر دارای نقطه اشتراک می باشند که این روند برای اکثریت افراد یکسان است:

• بررسی سابقه

در مرحله اول سابقه بیمار و شرایط آسیب دیدگی فرد مورد بررسی قرار می گیرد. در اینجا لازم است ارزیابی ها به صورت دقیق انجام شود تا تمامی مشکلات شناسایی شوند.

• تشخیص آسیب

در این مرحله ارتز و با پروتز مناسب برای آسیب بیمار تشخیص داده می شود؛ اما در ابتدا از روش هایی مانند گچ گرفتن استفاده می شود. در نهایت اگر بیمار به روش های گفته شده پاسخ مناسبی ندهد برای رسیدن به نتیجه مناسب از ارتز ها و یا پروتز استفاده می شود.

• پیگیری وضعیت بیمار

در مرحله سوم و آخر باید به صورت بلند مدت وضعیت بیمار تحت نظر باشد، باید به صورت مرتب بررسی شود که استفاده از ارتزها چه تأثیری برای بیمار داشته است و آیا روند بهبودی ایجاد شده است یا نه.

نسخه اصلی مطلب روند درمان بیماران با ارتوپدی فنی را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---