مهره های ستون فقرات به کمک مفاصل کوچکی به همدیگر متصل هستند و این مفاصل مهره ها را در یک راستای مشخص نگه می دارند و در عین حال امکان حرکت کردن مهره ها را فراهم می کنند. سرخوردگی مهره کمر به وضعیتی گفته می شود که در آن یکی از مهره های ستون فقرات شما به سمت جلو حرکت می کند و روی مهره پایینی خود سر می خورد. این وضعیت بیشتر در قسمت پایینی ستون فقرات (به نام لومبار) به وجود می آید.

در برخی موارد، سرخوردگی مهره کمر می تواند موجب شود که طناب نخاعی یا شاخه های عصبی موجود در ستون فقرات، تحت فشار قرار بگیرند. سرخوردگی مهره همچنین باعث کمر درد و گزگز و بی حسی در یک یا هر دو پا می شود. در موارد نادری، این وضعیت باعث از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع می شود. در صورتی که کنترل ادرار یا مدفوع خود را از دست بدهید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

چرا مهره های کمری جابه جا می شوند؟

در فهرست زیر به برخی از مهم ترین دلایل سرخوردگی مهره کمر بیان شده است:

• انجام برخی تمرینات ورزشی می تواند ستون فقرات را در حالت نامناسبی قرار دهد و سبب جا به جایی مهره های کمر شود.
• به مرور زمان ممکن است دیسک میان مهره های کمر نازک شود یا از بین برود که می تواند منجر به لغزش مهره های کمر شود.
• بلند کردن اجسام سنگین و یا برخورد ضربه های محکم به کمر ممکن است سبب جا به جایی مهره های کمر شود.
• سابقه خانوادگی و ژنتیک نیز می تواند عامل این مشکل باشد.

علائم سرخوردگی مهره های کمر

ممکن است این عارضه در ابتدا هیچ علائمی نداشته باشد و فرد نتواند این مشکل را درون خود تشخیص دهد. در صورت وجود درد در ناحیه کمر ممکن است فرد با علائم دیگری مواجه شود، که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

1. گرفتگی و اسپاسم عضلات کمر
2. گرفتگی و اسپاسم عضلات پشت ران
3. احساس درد شدید هنگام بلند کردن اجسام و یا خم و راست شدن
4. ناتوانی در راه رفتن و ایستادن های طولانی مدت

عوارض سرخوردگی مهره

درد مداوم ناشی از سرخوردگی مهره کمر می تواند موجب کاهش توانایی حرکتی فرد و عدم فعالیت او شود. در ادامه، عدم فعالیت فرد موجب افزایش وزن، کاهش تراکم استخوانی، کاهش قدرت عضلانی و انعطاف پذیری در کمر و دیگر نقاط بدن می شود. همچنین در محل جابه جایی مهره ها، خطر بروز آسیب دائمی به نخاع یا شاخه های عصبی وجود دارد.

عوامل خطر سرخوردگی مهره

یکی از عوامل خطر برای ابتلا به سرخوردگی مهره کمر، داشتن سابقه خانودگی در ابتلا به این عارضه است. افرادی که در بدو تولد دچار عارضه ی پارس اینترآرتیکولاریس (اختلال در سطح بین مفصلی مهره ها که با نام اسپوندیلوزیس) هستند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرخوردن مهره کمر هستند. سایر عوامل خطر عبارتند از داشتن سابقه ی آسیب های مکرر در ستون فقرات و کشیده شدن ستون فقرات یا کمر به دفعات مکرر. ورزشکارانی مانند ژیمناست ها، وزنه برداران و مهاجمان فوتبال آمریکایی، فشار بسیار زیادی به کمر خود وارد می کنند و کمر خود را تا حدود زیادی به عقب خم می کنند و به همین دلیل بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرخوردگی مهره کمر هستند.

انواع سرخوردگی مهره

سرخوردگی مهره کمر انواع مختلفی دارد که در فهرست زیر به رایج ترین انواع آن اشاره شده است.

افزایش سن

افزایش سن، از رایج ترین دلایل سر خوردگی مهره ها است. با افزایش سن ممکن است دیسک ها دچار ساییدگی شده و یا سطح آب خود را از دست بدهند که در این صورت، مقاومت دیسک در برابر حرکت مهره ها از بین رفته و احتمال جا به جایی و سر خوردگی مهره ها افزایش می یابد.

سرخوردگی مادرزادی

این نوع سر خوردگی به دلیل تشکیل غیر عادی و نادرست ستون فقرات در دوران جنینی ایجاد می شود. ضعیف بودن مهره های ستون فقرات و یا قرار گیری غیر عادی آنها در کنار هم، می تواند فرد را در معرض ریسک بالای سرخوردگی مهره کمر قرار دهد.

پوکی استخوان

وقتی که فردی دچار پوکی استخوان شود، استخوان ها ضعیف و شکننده خواهند شد که در این صورت، ممکن است با بلند کردن اجسام سنگین و ضربات محکم فرد دچار سرخوردگی مهره کمر شود. در این شرایط، حتی با یک ضربه کوچک هم ممکن است مهره ها دچار جا به جایی شوند.

سر خوردگی ایستمیک

این مشکل در اثر شکستگی های ایجاد شده در مهره های ستون فقرات به دلیل فشار بیش از حد به آن، ایجاد می شود. در این شرایط ممکن است استخوان های ستون فقرات ضعیف شود، به نحوی که مهره ها بر روی هم قرار گیرند.

سر خوردگی ناشی از ضربه

اگر ضربه شدیدی به ستون فقرات وارد شود که موجب شکستگی یا آسیب دیدگی مهره ها شود، ممکن است در نهایت منجر به لغزش مهره ها گردد.

سر خوردگی پاتولوژیک

این مشکل به دلیل تضعیف ستون فقرات به دلیل بروز برخی از بیماری ها مانند ایجاد عفونت یا تشکیل تومور ایجاد می شود.

سر خوردگی پس از عمل جراحی

پس از انجام عمل جراحی در ناحیه ستون فقرات، ممکن است سر خوردگی مهره ها ایجاد شود یا وضعیت سر خوردگی پس از انجام جراحی تشدید می شود.

تشخیص سرخوردگی مهره

متخصص یک معاینه ی فیزیکی انجام می دهد و از شما در مورد علائمی که احساس می کنید سؤال می پرسد. سپس برای تأیید تشخیص به احتمال زیاد به اسکن تصویربرداری نیاز خواهید داشت. تصویر اشعه ایکس از نخاع به پزشک کمک می کند تا ببینند که مهره در جای خود قرار دارد یا خیر. ممکن است به سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی برای مشاهده جزئیات بیشتر ستون فقرات یا دیدن بافت نرم مانند دیسک و اعصاب نیاز باشد.

روشهای درمان سرخوردگی مهره کمر در کلینیک طب فیزیکی

سرخوردگی مهره (اسپوندیلولیستزی) با در نظر گرفتن عامل های متعددی چون سن، میزان سرخوردگی، شدت علائم و شرایط جسمی بیمار درمان می شود. درمان در اکثر موارد محافظه کارانه و شامل استراحت، دارو و نرمش و تمرین های مخصوص است. انجام عمل جراحی بسته دیسک کمر و باز در موارد شدیدتر سرخوردگی مهره ضرورت می یابد.

• بریس یا کمربند طبی

حفظ حالت اندامی صحیح و نگه داشتن ستون فقرات در حالت و راستای مناسب مهم ترین نکته هایی هستند که بیمار مبتلا به این عارضه باید آنها را رعایت کند. کمر (قوس کمری) بخش اعظم وزن بدن را تحمل می کند، بنابراین نظم و هم راستا بودن این قسمت از بدن از لغزش مهره و آسیب دیدگی دیسک کمر و عصب های ستون فقرات جلوگیری می کند. ممکن است لازم باشد تا بیمار تغییراتی را در عادت های خواب، نحوه ایستادن و نشستن ایجاد کند، و روش صحیح بلند کردن اشیاء و خم شدن را بیاموزد. بستن کمربند طبی یا بریس نیز در طول دوره کوتاه تقویت عضلات کمر و شکم مفید است؛ چون گرفتگی عضلانی و درد را کاهش می دهد و ضمناً با ثابت نگه داشتن ستون فقرات فرایند التیام را شتاب می بخشد.

• فیزیوتراپی

هدف فیزیوتراپی این است که بیمار بتواند تا حد امکان مانند گذشته به فعالیت های خود ادامه دهد. نرمش و انجام حرکت های اصلاحی درد را تسکین داده و دوره درمان را کوتاهتر می سازد. متخصص فیزیوتراپی روش صحیح بلند کردن اشیاء و راه رفتن را آموزش می دهد و به تقویت عضله های شکم و کمر بیمار کمک می کند، همچنین از بیمار می خواهد تا انعطاف پذیری پاها و ستون فقرات را افزایش دهد.

• ماساژ

هدف این روش برطرف کردن گرفتگی و کشیدگی مزمن عضلانی است که احتمالاً در اثر سازگار شدن بدن با حالت جدید مهره سرخورده ایجاد می شود. متخصص ماساژ درمانی فشار مستقیم را برای از بین بردن فشار و کشش بافت های نرم کمر، رباط ها، تاندون ها، عضله ها اعمال می کند.

• سرما و یا گرما درمانی

متخصص فیزیوتراپی به تناوب از درمان با سرما و گرما استفاده می کند تا خون بیشتری در ناحیه آسیب دیده جریان یابد؛ چراکه با افزایش جریان خون مواد مغذی و اکسیژن بیشتری به آن ناحیه می رسد. سرما درمانی با آهسته ساختن گردش خون به کاهش درد، التهاب و گرفتگی عضلانی کمک می کند، بنابراین قرار دادن کمپرس یخ بر روی ناحیه مورد نظر یا حتی ماساژ با یخ می تواند مفید باشد. دیگر روش انجام کرایوتراپی استفاده از اسپری فلوئورومتان است که بافت ها را سرد می کند.
متخصص پس از سرما درمانی روی کشش عضله های آسیب دیده کار می کند. استفاده از گرما به کاهش گرفتگی عضلات کمر کمک می کند. استفاده از یخ نیز به کاهش التهاب در طول دوره تشدید علائم کمک می کند.

• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)

دستگاه TENS عضله ها را با استفاده از شدت های متغیر (و در عین حال ایمن) جریان برق تحریک می کند. TENS در کاهش گرفتگی عضلانی و افزایش تولید اندورفین، مسکن طبیعی بدن، مؤثر است. دستگاه مورد استفاده در مراکز فیزیوتراپی نسبتاً بزرگ است، بااین حال دستگاه هایی در اندازه کوچک تر برای مصرف خانگی نیز تولید شده است. دستگاه TENS، صرف نظر از کوچک یا بزرگ بودنش، یکی از روش های درمانی کارآمد به شمار می رود.

• اولتراسوند

اولتراسوند به دلیل افزایش دادن گردش خون به کاهش گرفتگی یا اسپاسم عضلانی، تورم، سفتی و درد کمک می کند. در اولتراسوند، امواج صوتی در عمق بافت های عضلانی نفوذ می کند و گرمای ملایمی را پدید می آورد.

• دارو

مسکن، داروی غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) و استروئید و همچنین شل کننده های عضلانی در صورت گرفتگی و اسپاسم عضلات معمولاً برای بیمار مبتلا به سرخوردگی (اسپوندیلولیستزی) تجویز می شود. داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند آسپرین، ناپروکسین (الیو، ناپروزین) و ایبوپروفن (مورتین، ناپرین، ادویل) برای کاهش التهاب و تسکین درد مصرف می شود. مسکن ها یا ضد دردهایی مانند استامینوفن (تایلنول) اگرچه درد را آرام می کنند؛ اما اثر ضدالتهابی NSAIDs را ندارند. استفاده طولانی مدت از مسکن ها و NSAIDs زخم معده و بروز مشکلات کلیوی و کبدی را به دنبال خواهد داشت.
استروئیدها نیز برای کاهش ورم و التهاب اعصاب تجویز می شوند. استروئید را می توان به صورت خوراکی و با کاهش تدریجی میزان دارو در یک دوره 5 روزه مصرف کرد. مزیت این دارو این است که درد را ظرف 24 ساعت تسکین می دهد.

• تزریق استروئید در فضای اپیدورال

در این عمل با حداقل میزان تهاجم ترکیبی از کورتیکواستروئید و عامل بی حس کننده مسکن به منظور کاهش ورم و التهاب عصب ها درون فضای اپیدورال ستون فقرات تزریق می شود. درد حدود 50 درصد از بیماران پس از تزریق اپیدورال کمر تسکین می یابد، که البته این اثر موقتی است. در صورت مؤثر بودن این روش، می توان سالانه 3 بار این تزریق را انجام داد.

• تزریق در مفصل فاست

در این عمل با حداقل میزان تهاجم ترکیبی از کورتیکواستروئید و عامل بی حس کننده مسکن درون مفصل فاست دردناک، درون کپسول مفصل یا در بافت پیرامون کپسول مفصل، تزریق می شود.

• رادیوفرکانس

پزشک در صورت درد مزمن مفصل فاست بهره گیری از ریزوتومی رادیوفرکانس، موسوم به ابلیشن فاست، را پیشنهاد می کند. در ریزوتومی رادیوفرکانس از انرژی امواج رادیویی برای ناتوان سازی عصب در انتقال درد استفاده می شود. انجام این روش تسکین درد 9 ماهه تا 3 ساله ای را به ارمغان می آورد، البته میزان ماندگاری اثر آن معمولاً یک سال است.

• درمان های مکمل

برخی بیماران تمایل دارند تا روش های درمانی مانند طب سوزنی، طب فشاری، مکمل های غذایی و بایوفیدبک را امتحان کنند. سودمندی این روش ها برای درمان سرخوردگی مهره (اسپوندیلولیستزی) و اسپوندیلولیزی این است که نحوه کنترل مکانیسم های مدیریت درد را به بیمار آموزش می دهد و وضعیت سلامت عمومی وی را نیز بهبود می بخشد.

• عمل جراحی

انجام جراحی در صورت لغزش مستمر مهره یا مقاوم بودن درد در برابر درمان های محافظه کارانه و مختل ساختن فعالیت های روزانه ضرورت می یابد. هدف اصلی جراحی بیمار مبتلا به سرخوردگی (اسپوندیلولیستزی)، کاهش درد ناشی از تحریک عصبی، پایدار ساختن ستون فقرات در محل لغزش مهره و افزایش توانایی عملکردی بیمار است.

نسخه اصلی مطلب چرا مهره های کمری جابه جا می شوند؟ را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---