پونکسیون کمری(تپ مایع نخاعی) یا آزمایش LP آزمایشی است که برای تشخیص برخی از بیماری ها استفاده می شود. در زبان عامیانه به این آزمایش، نمونه برداری آب نخاع یا آزمایش آب نخاع گفته می شود. علت کشیدن آب نخاع در افراد متفاوت است. نمونه گیری در تپ مایع نخاعی در قسمت پائین کمر انجام می شود. در حین پونکسیون کمری، یک سوزن در فضای بین دو استخوان کمر(مهره ها) وارد می شود. تا نمونه ای از مایع نخاعی برداشته شود. این مایع مغز و نخاع را احاطه کرده و از آن ها در برابر آسیب محافظت می کند.

LP در پزشکی جایگاه مهمی دارد. بسیاری از مواردی که با این آزمایش ها بررسی می شوند، در صورت عدم تشخیص می توانند تهدید کننده حیات باشند. تپ مایع نخاعی می تواند به تشخیص عفونت های جدی مانند منژنیت کمک کند. این آزمایش همچنین در تشخیص سایر اختلالات سیستم عصبی مرکزی، مانند سندروم گلین باره و موتیپل اسکلروزیس، خونریزی یا سرطان های مغز یا نخاع کمک کننده است. گاهی از پونکسیون کمری برای تزریق دارو های بیهوشی یا داروهای شیمی درمانی استفاده می شود.

هدف از انجام این آزمایش چیست؟

پزشک ممکن است برای کنترل مشکلات مغز یا نخاع درخواست این بررسی را بدهد. بعضی از این نمونه ها عبارتند از:

• عفونت مغز یا نخاع
• خونریزی مغزی
• بیماری ام اس که سبب مشکلات بینایی، بی حسی و سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی و سایر مشکلات می شود.
• سرطانی که به بافت اطراف مغز یا نخاع گسترش یافته است.
• بی حسی
• دارو های ضد سرطان
• آنتی بیوتیک ها

نحوه نمونه برداری مایع مغزی نخاعی (LP)

در ابتدا فرد مراجعه کننده به صورت خوابیده به پهلو یا نشسته، پاهای خود را به سمت شکم جمع می کند(مانند جنین در رحم مادر).
برای کودک، فرد دیگر کودک را به این حالت نگه می دارد. سپس انتهای ستون فقرات ضدعفونی می شود و بعداز آن بین دو مهره ستون فقرات را بی حس می کنند. پزشک سوزن کوچکی را وارد بین دو مهره می کند که به دلیل بی حس بودن آن ناحیه، فرد فشار زیادی را احساس نخواهد کرد و سرانجام مقداری CSF توسط سوزن به بیرون نشست خواهد کرد. پس از چند دقیقه آزمایش LP به اتمام رسیده و محل ورود سوزن پانسمان می شود. CSF خارج شده نیز جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال شود. ورود سوزن در بین دو مهره L3-L4 یا L4-L5، به دلیل تمام شدن نخاع در L1 می باشد که باعث می شود سوزن در هنگام ورود هیچگونه آسیبی به نخاع وارد نکند.

عوارض آزمایش مایع نخاعی

1. سردرد: ممکن است 48 ساعت پس از گرفتن مایع نخاع شروع شود و معمولا 2 تا 3 روز طول می کشد.
2. ناراحتی یا درد کمر
3. فتق ساقه ی مغز: افزایش فشار داخل جمجمه به دلیل تومور مغزی یا موارد دیگر می تواند منجر به فشرده سازی ساقه ی مغز پس از برداشتن نمونه ای از مایع مغزی نخاعی و در نهایت فتق ساقه ی مغز شود.
4. خون ریزی: رگ های خونی که اطراف کانال نخاع را احاطه کرده اند. ممکن است هنگام قرار دادن سوزن آسیب ببیند این غالبا به عنوان شیر تروماتیک شناخته می شود و ممکن است باعث خونریزی موضعی شود.

مراقبت قبل از انجام عمل LP

1. ابتدا روند عمل برای بیمار باید توضیح داده شود. اگر قبل از عمل داروی آسپرین، رقیق کننده خون یا ضد انقعاد خون مصرف کردید به پزشک اطلاع دهید زیرا این دارو ها خطر خونریزی را زیاد می کنند. بعد از تخلیه مثانه بیمار، بیمار آزمایش های مربوط به قرار گیری سوزن مانند سی تی اسکن یا ام ار ای انجام دهد.
2. و بعد از آن باید بیمار باید بر روی تخت طوری قرار بگیرد که نرده پشتی تخت را ببیند. زانو ها وچانه بیمار نیز باید به سمت سینه فلکسیون قرار بگیرد(یعنی قرار گرفتن بیمار به صورت جنینی) و زیر سر و بین پاها متکا فرار می گیرد.
3. در صورت مشکل بودن وضعیت درازکش وضعیت نشسته به بیمار پیشنهاد می شود. بیمار باید از انجام هرگونه حرکت اضافی بپرهیزد. سطح هوشیاری و حال عمومی بیمار در حین عمل بررسی شود.
4. در صورت هرگونه حساسیت دارویی یا مواد غذایی حتما به پزشک معالج خود اطلاع دهید.

مراقبت بعد از انجام عمل LP

• قرار دادن بیمار در حالت صاف به مدت 6 الی 24 ساعت
• کنترل علائم حیاتی و سطح هوشیاری
• کنترل و برسی مننژی
• کنترل ضعف حرکات اندام تحتانی
• کنترل تورم محل LP
• کنترل تغییرات سطح هوشیاری
• مصرف مایعات خوراکی
• استفاده مسکن مناسب برای سر درد

مراقبت بعد از انجام عمل LP در منزل

• روزهای ابتدایی استراحت کنید
• از انجام ورزش های سنگین خوداری کنید.
• درد در ناحیه ای که سوزن وارد شده است بعد از چند ساعت استراحت برطرف می شود.
• نیاز به رژیم مواد غذایی خاصی نیست.
• پانسمان عمل را می توان بعد از 42 ساعت برداشت.
• جواب آزمایش خود را به پزشک خود حتما نشان دهید.

نسخه اصلی مطلب بررسی مایع مغزی و نخاعی با پونکسیون کمری را در سایت دکتر احمد شکرچی زاده بخوانید

---