غده تیروئید در جلوی گردن و اطراف نای قرار دارد، شکل این غده شبیه به پروانه است که بدن آن در وسط و بال های آن به اطراف گسترش یافته اند. تیروئید یکی از غده های مهم بدن است که وظیفه کنترل متابولیسم ها را بر عهده دارد.

در فرایند متابولیسم، مواد غذایی وارد شده به بدن تبدیل به انرژی می شوند. انرژی حاصل از متابولیسم، برای عملکرد صحیح بدن لازم می باشد به طوری که تأمین انرژی تمام سیستم های بدن را انجام می دهد تا اندام های بدن وظایف خود را به درستی انجام دهند. کنترل متابولیسم از طریق تیروئید با استفاده از هورمون تیروکسین و هورمون تری یدوتیرونین صورت می گیرد. این دو هورمون به وسیله تیروئید تولید می شوند و میزان انرژی دریافتی سلول های بدن را تنظیم می کنند. اگر تیروئید عملکرد صحیحی داشته باشد و بین هورمون ها تعادل برقرار باشد، متابولیسم بدن شما به درستی کار می کند. کنترل عملکرد تیروئید در جریان خون به وسیله غده هیپوفیز واقع در مرکز جمجمه که در زیر مغز قرار دارد، انجام می شود. تولید تیروئید به میزان کمتر از حد مورد نیاز بدن توسط هورمون تیروئید، باعث ایجاد بیماری کم کاری تیروئید می شود. کم کاری تیروئید یک بیماری هورمونی است که تمام اعصاب بدن را تحت تأثیر قرار می دهد و ازآنجایی که سطح هورمون در طول روز در نوسان است، اعصاب به درجات مختلف در طول روز و شب مستعد فشرده شدن هستند. لازم به ذکر است که همه افراد مبتلا به بیماری التهابی یا تیروئید به این سندروم مبتلا نمی شوند. با این حال پزشک باید این اختلال و سایر شرایط مرتبط با این بیماری مانند آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریاتیک و دیابت را بررسی کند.

علت کم کاری تیروئید

شایع ترین علل کم کاری تیروئید به شرح زیر است:

1. بیماری هاشیموتو
2. تیروئیدیت یا التهاب تیروئید
3. کم کاری تیروئید مادرزادی
4. عمل جراحی برداشتن بخشی از تیروئید یا تمام آن
5. پرتودرمانی تیروئید
6. مصرف بعضی داروها
7. بیماری های خود ایمنی
8. کم کاری تیروئید گاهی اوقات پیامد مصرف بسیار کم یا زیاد ید در رژیم غذایی یا ابتلا به بیماری هیپوفیز است.

افراد در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید

زنان بسیار بیشتر از مردان در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید هستند. این بیماری همچنین در افراد بالای ۶۰ سال شایع تر است. در موارد زیر احتمال ابتلا به کم کاری تیروئید بیشتر است:

• سابقه مشکل تیروئید مانند گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
• سابقه جراحی یا استفاده از ید رادیواکتیو برای درمان اختلالات تیروئید
• سابقه پرتودرمانی تیروئید، گردن یا قفسه سینه
• سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
• بارداری طی 6 ماه گذشته
• سندرم ترنر: یک اختلال ژنتیکی که زنان را تحت تأثیر قرار می دهد.
• همچنین در صورت ابتلا به اختلالات زیر، احتمال بروز کم کاری تیروئید بیشتر می شود:
• بیماری سلیاک: یک اختلال مزمن گوارشی و سیستم ایمنی است که باعث آسیب به روده کوچک می شود.
• سندرم شوگرن: اختلالی که باعث خشکی چشم و دهان می شود.
• کم خونی بدخیم (آنمی پرنیشیوز): وضعیتی که در اثر کمبود ویتامین B12 ایجاد می شود.
• دیابت نوع ۱ یا نوع ۲
• آرتریت روماتوئید: یک بیماری خود ایمنی که مفاصل را تحت تأثیر قرار می دهد.
• لوپوس: یک بیماری خودایمنی مزمن که می تواند باعث التهاب و درد در قسمت های مختلف بدن مانند پوست، مفاصل، کلیه ها و قلب شود.

بیماری خودایمنی اختلالی است که در آن سیستم ایمنی بدن که معمولاً با عفونت ها مبارزه می کند، به اشتباه به بافت های سالم بدن حمله می کند.

علائم کم کاری تیروئید

علائم و نشانه های کم کاری تیروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• افزایش حساسیت به سرما
• خشکی پوست
• افزایش وزن
• یبوست
• صورت پف کرده
• گرفتگی صدا
• ضعف ماهیچه ها
• افزایش سطح کلسترول خون
• درد های ماهیچه ای، نرمی و سفتی ماهیچه ها
• درد، نرمی و تورم در مفاصل
• دوره های قاعدگی سنگین تر یا نامنظم
• مو های نازک
• ضربان قلب آرام
• افسردگی
• اختلال در حافظه
• بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)

عوارض تیروئید کم کار

مهم ترین خطرات تیروئید کم کار درمان نشده عبارتند از:
1. مشکلات مربوط به تعادل
اگر سطح هورمون تیروئید در زنان مسن خیلی پایین باشد، این زنان به میزان زیادی در معرض مشکلات مربوط به تعادل قرار دارند. کاهش شدید هورمون های تیروئید می تواند حفظ تعادل را در بیمار با مشکل مواجه کند.
2. مشکلات قلبی
کم کاری تیروئید به میزان بالایی فرد را در معرض خطر بیماری قلبی قرار می دهد و ممکن است سطح کلسترول بد (LDL) را در بدن بالا ببرد.
3. ناباروری
کم بودن هورمون تیروئید ممکن است در روند تولید تخمک (تخمک گذاری) اختلال ایجاد کند و باردار شدن را برای فرد دشوارتر کند.
4. درد مفاصل
یکی دیگر از اثرات تیروئید کم کار، بروز درد (خصوصاً درد مفاصل و عضلات) و همچنین تاندونیت است.
5. مشکلات مربوط به سلامت روان
سطح پایین هورمون تیروئید می تواند باعث بروز اختلال در حافظه یا تمرکز و همچنین کاهش علاقه به فعالیت هایی شود که قبلاً از انجام آنها لذت می بردید.
6. چاقی مفرط
اگرچه تیروئید کم کار ممکن است اشتهایتان را کم کند؛ اما گاهی اوقات سبب اضافه وزن می شود. چون متابولیسم را کاهش می دهد و در این شرایط بدن نمی تواند کالری کافی بسوزاند.
7. نوروپاتی محیطی
با گذر زمان، کاهش هورمون تیروئید می تواند به عصب های محیطی آسیب برساند. در این شرایط ممکن است متوجه علائمی نظیر درد، سوزن سوزن شدن یا بی حسی در اندام های حرکتی شوید.

تشخیص کم کاری تیروئید

پزشک سابقه پزشکی را بررسی و ما را معاینه می کند. تشخیص کم کاری تیروئید تنها بر اساس علائم ممکن نیست؛ زیرا بسیاری از علامت های آن مشابه علائم سایر بیماری ها است. به همین دلیل است که پزشک برای بررسی عملکرد غده تیروئید آزمایش خون و گاهی تصویربرداری برای تأیید تشخیص و یافتن علت درخواست می نماید.

تشخیص گیر افتادگی عصب با نوار عصب و عضله در کم کاری تیروئید

تست نوار عصب عضله (EMG) از متداول ترین آزمایش هایی است که از آن برای تشخیص بیماری های عصبی عضلانی استفاده می شود. هر عضله ای توسط سلول های عصبی یا همان نورون ها تحت کنترل است. در روش تست نوار عصب، سلامت عضلات و نیز سلول های عصبی آن مورد بررسی قرار گرفته می شود. نورون های حرکتی انتقال دهنده سیگنال های الکتریکی منقبض کننده عضلانی هستند. تست EMG از طریق تبدیل این سیگنال ها، به نمودارها، صداها یا دیگر مقادیر شرایط تفسیر آن ها توسط متخصص را فراهم خواهد نمود. در این تست، دستگاه های کوچکی به نام الکترود جهت انتقال یا کشف سیگنال های الکتریکی به کار برده می شود. در این روش در واقع از طریق ورود مستقیم الکترود سوزنی به عضله، می توان فعالیت الکتریکی درون آن را ثبت کرد. در ادامه از الکترودهایی چسبانده شده بر روی پوست که در واقع همان الکترودهای سطحی هستند به منظور اندازه گیری سرعت و قدرت سیگنال های انتقالی در بین دو یا چند نقطه استفاده می شود.

گیر افتادگی عصب مدیان مچ دست (سندرم تونل کارپ) در کم کاری تیروئید

پزشکان هنوز به طور کامل نمی دانند که کم کاری تیروئید و سندروم کارپال تونل چگونه مرتبط هستند؛ اما مشخص است که کم کاری تیروئید می تواند منجر به احتباس مایعات شود. به گفته آکادمی ملی کم کاری تیروئید، این می تواند منجر به تورم در بافت ها و فشار بر اعصاب محیطی، مانند عصب میانی در کارپال تونل شود. گیر افتادگی عصب مدیان در مچ که سندرم تونل کارپ نیز نامیده می شود و خود را به صورت خواب رفتگی و گز گز انگشتان نشان می دهد.

کم کاری تیروئید و گیر افتادگی عصب مچ پا

بیماری هایی از جمله اختلالات تیروئیدی می تواند موجب بالا رفتن احتمال ابتلا به سندرم گیر افتادگی عصب مچ پا شود.در برخی از افراد مبتلا به اختلال تیروئید، احتمال بیماریهای همزمان به صورت اختلالات محل اتصال عصب به عضله یا نوروپاتی محیطی وجود دارد.

ضعف عضله و کم کاری تیروئید

درگیری عضلانی به صورت ضعف عضله یا میوپاتی دیده می شود. در این حالت عضلات کمربند شانه و لگن ضعیف تر می شوند. بیماران دچار مشکل در بلند شدن از صندلی می شوند بخصوص اگر صندلی کوتاه باشد. فعالیتهایی که دست باید بالای سر قرار گیرد نیز با مشکل انجام می شود. ممکن است درگیری شانه ها و کتف بیشتر از عضلات باسن و لگن باشد و بیمار دچار بیرون زدگی استخوان کتف شود که احساس کاذب افزایش قوز پشتی داشته باشد. در یک پنجم بیماران مبتلا به میوپاتی ناشی از پرکاری تیروئید، ضعف در دستها و در گرفتن اجسام یا در پاها بیشتر است. درد عضلانی و خستگی به صورت شایع دیده می شود. اختلال بلع ممکن است به علت ضعف عضلات بلع دیده شود. در کم کاری تیروئید در یک سوم بیماران ضعف در عضلات شانه و لگن دیده می شود. خستگی، بی حالی، گرفتگی عضلانی و خشکی عضله در این بیماران شایع است. آتروفی عضلانی نادر است و برعکس عضلات بزرگتر می شوند. در برخی از بیماران ممکن است نوروپاتی همزمان دیده شود. نوار عصب و عضله می تواند در صورت لزوم به تشخیص این حالت کمک کند.

درمان کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید با جایگزین کردن هورمونی که غده تیروئید دیگر نمی تواند تولید کند، درمان می شود. لووتیروکسین برای بیماران تجویز می شود. لووتیروکسین یکی از داروهای هورمون تیروئید و مانند هورمونی است که غده تیروئید به طور طبیعی تولید می کند. پزشک توصیه می کند که لووتیروکسین صبح ناشتا مصرف شود. آزمایش خون شش تا هشت هفته پس از شروع درمان با داروی هورمون تیروئید انجام می شود و پزشک دوز دارو را در صورت لزوم تغییر می دهد. هر بار که میزان مصرف دارو تغییر می کند، آزمایش خون جدیدی نیز گرفته می شود. وقتی دوز مناسب دارو تعیین شد، پزشک آزمایش خون را پس از شش ماه و یک سال تکرار می کند. کم کاری تیروئید را عموماً می توان با داروهای هورمون تیروئید به طور کامل کنترل کرد، البته به شرطی که دارو طبق تجویز پزشک و در دوز مناسب مصرف شود. هرگز مصرف داروی هورمون تیروئید را بدون دستور پزشک معالج قطع نکنید.

شروع درمان با هورمون تیروئید

پزشک میزان مصرف دارو را با توجه به عامل های زیر تعیین می کند:

• سن
• وضعیت سلامت عمومی
• غلظت هورمون تیروئید در خون
• وزن

بیمارانی که مسن تر هستند یا به بیماری قلبی مبتلا هستند، درمان را با مصرف دوز کم دارو شروع می کنند. پزشک میزان مصرف دارو را به تدریج افزایش می دهد تا بتواند اثر دارو را تحت نظر داشته باشد.

• روش مصرف دارو

برای این که مطمئن شوید، کم کاری تیروئید تحت کنترل است، توصیه های زیر را رعایت کنید:

1. همواره دارو را از یک برند خاص تهیه کنید: دوز هورمون در داروهای برندهای مختلف ممکن است کمی با هم تفاوت داشته باشد. این تفاوت های جزئی بر میزان هورمون اثر می گذارد.
2. دارو را طبق یک برنامه منظم مصرف کنید: داروی تیروئید را هر روز رأس ساعت معینی مصرف کنید. دارو را تقریباً یک ساعت قبل از غذا یا خواب مصرف کنید و دارو را همراه با غذا نخورید. غذا و بعضی مکمل ها مانند کلسیم بر روش مصرف دارو در بدن اثر می گذارد.
3. مصرف دارو را فراموش نکنید: اگر نوبت مصرف دارو را فراموش کردید، دارو را به محض آن که به خاطر آوردید، مصرف کنید. در صورت لزوم می توانید دو قرص را در یک روز مصرف کنید.
4. دستورات پزشک را به دقت رعایت کنید: مصرف دارو را بدون دستور پزشک قطع نکنید.

انتظار می رود که حال بیمار چند روز بعد از شروع مصرف دارو بهتر شود. با این حال ممکن است چند ماه طول بکشد تا میزان هورمون تیروئید به حد عادی برگردد. اگر میزان هورمون تیروئید بهتر شود؛ اما علائمی مانند خستگی و چاقی هنوز وجود داشته باشد، ممکن است پزشک درمان را تغییر بدهد. بیماران باید داروی تیروئید را تا پایان عمر برای کنترل کردن میزان هورمون ها مصرف کنند. به بیماران توصیه می شود که درمان را ادامه بدهند تا نتیجه مثبت آن را ببینند. حال بیماران به مرور بهتر می شود و میزان هورمون تیروئید دوباره پایین نمی آید.

• تغذیه

غده تیروئید ید را برای تولید هورمون های تیروئید مصرف می کند. با این حال بیماران مبتلا به بیماری هاشیموتو یا دیگر گونه های اختلال های خودایمنی تیروئید ممکن است به عوارض جانبی ید حساسیت داشته باشند. خوردن غذاهای حاوی مقدار زیاد ید، مانند کتانجک یا انواع دیگر جلبک دریایی باعث ابتلا به کم کاری تیروئید می شود یا عارضه را تشدید می کند. مصرف مکمل های ید نیز می تواند اثر مشابهی داشته باشد. با پزشک معالج در مورد پرهیزهای غذایی مشورت کنید و اگر به مکمل های ید حساسیت دارید، حتماً موضوع را به ایشان اطلاع بدهید.

• مکملها

پزشکان دستور آزمایش های لازم را برای بررسی کمبود مواد مغذی ناشی از کم کاری تیروئید می دهند و مکمل های لازم را با توجه به نتایج آزمایش تجویز می کنند.

1. ویتامین B-12: ویتامین B-12 برای تولید هورمون تیروئید بسیار مهم است و واکنش سلولی به هورمون تیروئید را بهبود می دهد. به علاوه ویتامین B-12 تولید انرژی را در سلول ها افزایش می دهد و از این طریق به رفع خستگی و دیگر علائم کم کاری تیروئید کمک می کند.
2. سلنیوم: سلنیوم به سنتز و متابولیسم مؤثر تیروئید کمک می کند. مطالعات متعدد نشان می دهد که سلنیوم میزان پادتن تیروئید را در بیماران مبتلا به هاشیموتو کاهش می دهد.
3. روی: روی برای بهبود عملکرد تیروئید و افزایش میزان هورمون تیروئید مفید است. مطالعات متعدد نشان داده است که روی اثر مثبتی بر عملکرد تیروئید در خانم های دارای اضافه وزن دارد.

نسخه اصلی مطلب تشخیص گیر افتادگی عصب با نوار عصب و عضله در کم کاری تیروئید را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---