کم پارتمان به فضایی اطلاق میشود که شامل بافت عضلانی، عروق خونی و اعصاب می باشد. چارچوب اطراف کم پارتمان ها استخوان ها هستند که به قسمت های مختلف تقسیم شده و این تقسیم بندی توسط دیواره هایی از جنس بافت همبند یا فاشیا ایجاد می شود در تمامی اندام ها این کمپارتمانها وجود دارد. به طور مثال کم پارتمان بازو، ران، ساق، دست و شکمی که هر کدام شامل ۲ تا ۴ کم پارتمان کوچکتر میباشد. سندرم کم پارتمان یک وضعیت جدی است که زمانی رخ می دهد که فشار زیادی در داخل محفظه عضلانی وجود داشته باشد. محفظه ها گروه هایی از بافت عضلانی، عروق خونی و اعصاب در بازوها و پاهای شما هستند که توسط یک غشای بسیار قوی به نام فاسیا احاطه شده اند. فاسیا منبسط نمی شود، بنابراین تورم در یک محفظه می تواند منجر به افزایش فشار داخل محفظه شود. این منجر به آسیب به عضلات، عروق خونی و اعصاب داخل محفظه می شود. افزایش فشار می تواند جریان خون را به محفظه قطع کند. این می تواند منجر به از دست دادن اکسیژن به بافت ها (ایسکمی) و مرگ سلولی (نکروز) شود.

سندرم کم پارتمان چیست؟

سندروم کم پارتمان یک عارضه ی دردناک و شاید جدی است که براثر خونریزی یا تورم در گروه ماهیچه های به هم بسته شده (بنام کم پارتمان ماهیچه) بروز می کند. هر گروه از ماهیچه های واقع در دست ها و پاها، همراه با رگ های خونی و عصب های مجاور خود، در فضایی قرار می گیرند که توسط بافتی بنام فاسیا (لایه پوششی فیبری) احاطه و پوشانده می شوند. سندروم کم پارتمان هنگامی رخ می دهد که فشار در یک کم پارتمان افزایش یافته و موجب محدود شدن جریان خون به ناحیه شود و احتمال دارد که به عضلات و عصب های مجاور آسیب وارد کند. این سندروم معمولاً در پاها، کف پا، بازوها و دست ها رخ می دهد، البته می تواند در هر جایی از بدن که یک کم پارتمان بسته شده ای وجود دارد، رخ دهد.

علل ایجاد سندرم کم پارتمان

سندرم کم پارتمان به دلایل مختلفی ایجاد شده و موجب فشار عضلات، کاهش گردش خون و همچنین کاهش سطح اکسیژن می شود. دلایل ایجاد سندرم کم پارتمان عبارتند از:

1. فعالیت ورزشی شدید

فعالیت های ورزشی سنگین و مکرر از جمله دویدن، دوچرخه سواری، شنا و... می توانند موجب ایجاد آسیب در ناحیه کم پارتمان و در نهایت آسیب عضله شوند.

2. شکستگی ها

شکستگی های استخوانی و آسیب های شدید می توانند موجب ایجاد سندرم کم پارتمان شوند.

3. عفونت بعد از شکستگی

• بعد از جراحی، شکستگی های استخوانی در نواحی دست یا جراحی های شکم، عفونت ناحیه آسیب دیده می تواند منجر به ایجاد سندرم کم پارتمان شود.
• علائم سندرم کم پارتمان
• شدت درد بیش از حد انتظار برای آسیب دیده شده یا شکستگی است.
• شدت درد در عرض چند ساعت بیشتر میشود.
• درد در تمام طول اندام احساس میشود.
• درد گنگ و منتشر است.
• درد با مسکن های معمولی کم نمیشود.
• درد اگر در ساق باشد با حرکت مچ پا شدیدتر میشود.
• احساس نشدن نبض شریانی
• تأخیر در پر شدن مویرگی Capillary refill
• رنگ پریدگی و سردی اندام
• احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در اندام و کاهش حس لمس
• حرکات انگشتان بصورت اکتیو (حرکاتی که با اراده بیمار و به توسط او انجام میشود) وجود ندارد
• حرکات پاسیو انگشتان دردناک است. اگر انگشتان را در جهتی حرکت دهیم که عضلات کم پارتمان کشیده شوند درد بیمار افزایش میابد.
• اندام متورم و سفت میشود.

انواع سندروم کم پارتمان

دو نوع سندروم کم پارتمان وجود دارد که هر کدام کاملاً از دیگری متفاوت است. سندروم کم پارتمان مزمن یا فشاری (exertional) که بیشتر اوقات به خاطر یک سری عادات همیشگی فرد بروز می کند. ورزش هایی مانند دویدن، دوچرخه سواری یا شنا کردن، اغلب علت بروز این مشکل هستند که البته بیشتر موارد این سندروم در قسمت پایین پا رخ می دهد. حرکات تکراری در این ورزش ها باعث می شوند تا عضلات به تدریج آسیب ببینند، به این معنا که این بیماری خیلی کندتر از سندروم کم پارتمان حاد ظاهر می شود. اگرچه این می تواند به این معنا نیز باشد که مدت زمان بهبودی از این سندروم ممکن است طولانی باشد، سندروم کم پارتمان مزمن خیلی کم خطرتر از کم پارتمان حاد است.

سندروم کم پارتمان حاد

• به طور ناگهانی رخ می دهد، معمولاً بعد از یک شکستگی یا آسیب شدید
• یک مورد اورژانسی است و به درمان فوری و اورژانسی نیاز دارد.
• در صورت عدم رسیدگی و درمان فوری، ممکن است منجر به آسیب عضله شود.

سندروم کم پارتمان مزمن

• به تدریج رخ می دهد، معمولاً در طی ورزشی یا حرکات مکرر یا درست بعد از آن (مانند دویدن یا دوچرخه زدن)
• معمولاً بعد از چند دقیقه توقف فعالیت برطرف می شود.
• یک مورد اورژانسی نیست و موجب آسیب دائمی نمی شود.

سندرم کم پارتمان قدامی

در قسمت جلویی ساق پا، مجموعه ای قرار گرفته که کم پارتمان قدامی نام دارد. این کم پارتمان شامل 4 عضله میباشد که کار این عضلات بالا آوردن مچ پا ونزدیک کردن آن به سمت صورت میباشد که این حرکت، دورسی فلکشن نام دارد. این حرکت، جزئی مهم در فازهای راه رفتن انسان است، لذا سلامت این کم پارتمان بر روی زندگی فرد اثر مستقیم دارد. این عضلات شامل عضله تیبیالیس انتریور، اکستانسور هالوسیس لانگوس، اکستانسور دیجیتروم لانگوس و فیبولاریس ترتیوس است که این مجموعه توسط پرونئال عمقی عصب دهی شده و نیز شریان تیبال قدامی نیز آن را خونرسانی میکند. این کم پارتمان در اثر فعالیت های ورزشی و نیز کار سنگین و ضربات شدید آسیب دیده و گچ گیری های مداوم این ناحیه موجب تشدید شدن علائم سندرم کم پارتمان در فرد میگردد و چون این عضلات مستقیماً در راه رفتن تأثیر میگذارند درمان به موقع سندرم کم پارتمان باعث بهبود عملکرد فرد میگردد.

سندرم کم پارتمان ساعد

ساعد قسمتی از اندام فوقانی است که بین ۲ مفصل آرنج و مچ دست واقع شده است. این ناحیه از ۲ استخوان رادیوس و اولنا تشکیل شده است و ۱۳ عضله نیز از این قسمت عبور می کنند. حال ساعد شامل ۴ کم پارتمان میباشد. کم پارتمان شکمی سطحی و عمقی شامل ۷ عضله، کم پارتمان پشتی شامل ۴۴ عضله و کم پارتمان متحرک شامل ۲۲ عضله. از هریک از این کمپارتمانها اعصاب و عروق مربوط به عضلات آن ناحیه عبور میکند که به دنبال شکستگیها، ضربات شدید، ورزشهای سنگین، انواع سوختگیها، بد گچ گرفتن و غیره ممکن است فشار داخلی ناحیه کم پارتمان زیاد شده و باعث فشار بر عروق و اعصاب این قسمت شود که در طولانی مدت و فشار زیاد باعث مرگ بافتهای عضلانی و عصبی ناحیه میشود و درد زیادی در قسمت ساعد و پایینتر ایجاد میکند. از درمانها میتوان به درمانهای غیر جراحی در حالت حاد و جراحی های فاسیوتومی و خارج سازی بافت.

سندرم کم پارتمان دست

دست یکی از مناطقی از بدن است که با وجود اینکه عضو کوچکی است؛ اما دارای شاخه های زیادی از عروق و اعصاب و نیز استخوانهای ریز بسیاری میباشد. به علت اینکه دست در فعالیت های روزانه تحرک بسیاری دارد، در معرض آسیب بسیاری میباشد. از جمله این آسیب ها میتوان به بریدگیها، شکستگیها، له شدگی، خوردن گلوله، سوراخ شدن، مار گزیدگی، یخ زدگی، سوختگی و ضربات شدید اشاره کرد. حتی گاهی بیماری هایی مانند هموفیلی که اختلال در انعقاد خون میباشد، موجب ایجاد سندرم کم پارتمان میشود. در این سندرم به علت اینکه فشار داخلی در کم پارتمان افزایش مییابد، عضلات و عرق و اعصاب تحت تأثیر قرار گرفته و تا ۴۸۸ ساعت بعد علائم آغاز شده و در صورت تداوم آسیبهای غیر قابل بازگشت به ناحیه وارد میگردد. کمپارتمانهای دست شامل ۱۱ مجموعه جدا میباشد.

تشخیص سندرم کم پارتمان

بعد از بروز علائم گفته شده فرد به پزشک مراجعه کرده و متخصص با انجام آزمایشات مختلف و بررسی وضعیت بیمار، نوع آسیب، درجه و میزان آسیب و نوع سندرم را تشخیص می دهد. این آزمایشات عبارتند از:

1. انجام آزمایشات فیزیکی و مشاهدات لازم از جمله تکان دادن ناحیه آسیب دیده، لمس ناحیه آسیب دیده و...به منظور تخمین و بررسی میزان درد، تورم، بی حس و ناتوانی و قدرت عضلانی
2. اندازه گیری فشار داخل کم پارتمان ساق و تست عصب
3. عکس برداری از ناحیه آسیب دیده و دردناک با استفاده از سی تی اسکن، اشعه ایکس و ام آر آی جهت مشاهده ناحیه آسیب دیده و میزان آسیب و بررسی دقیق بافت های آسیب دیده

مراقبت های پرستاری در سندرم کم پارتمان

1. اطمينان از عدم سفت بودن گچ
2. مقايسه اندام شكسته و سالم از نظر گردش خون، حركت، حس، تورم، بو
3. حركت انگشتان دست و پا هر دو ساعت يك بار
4. بررسي علائم sp شامل pain(درد)- pallor رنگ پريدگي (pulselessnes) عدم نبض ( parasthesia (پارستزي) - paralgsis) فلج عصبي
5. در صورت شك به سندرم كمپارتمان اندام نبايد بالاتر از سطح قلب قرار گيرد و گچ براي كاهش فشار بايد از وسط بريده شود.
6. ورزشهاي ايزومتريك در حاليكه اندامهاي تحتاني روي سطح صاف قرار دارد زانوي خود را به طرف پايين فشار دهد و بيمار با گچ باز و دست خود را مشت كند و بفشارد و هر يك ساعت يكبار انجام دهد.
7. عدم خاراندن سطح زير گچ (خارش با سشوار سرد تسكين مي يابد)
8. خشك نگه داشتن گچ

افراد در معرض ابتلا به سندرم کم پارتمان

با وجود اینکه این عارضه می تواند برای هر کسی رخ دهد؛ اما برخی از افراد بیش از دیگران در معرض دریافت آن قرار دارند:

1. افراد ورزشکاری که زیر 30 سال سن دارند.
2. افرادی که دارای فعالیت های خاص و مکرر مانند دویدن هستند.
3. افرادی که به طور شدید ورزش می کنند.
4. افرادی که به دلیل مصرف الکل و مواد مخدر دچار مسمومیت می شوند.
5. افرادی که به شکستگی اندام دچار شده اند.

عوارض سندروم کم پارتمان

سندروم کم پارتمان فشاری مزمن، یک وضعیت خطرناک نیست و معمولاً در صورت درمان مناسب و به موقع، موجب آسیب در دراز مدت نمی شود. اگرچه درد، ضعف یا بی حسی ناشی از سندروم کم پارتمان مزمن ممکن است شما را از ادامه دادن تمرینات یا تمرین ورزشتان با همان شدت قبل بازدارد.

مشکلات ناشی از سندروم کم پارتمان حاد

• ناتوانی: ازآنجایی که اولین ساختاری که آسیب می بیند ماهیچه است، ناتوانی در انجام یک حرکت بخصوص خیلی زود مشاهده می شود. در قسمت ساعد، فرد ممکن است قادر به گرفتن اجسام نباشد. وقتی عضله ی پا آسیب دیده باشد، فرد در راه رفتن دچار مشکل خواهد شد.
• افتادگی مچ دست یا افتادگی کف پا: وقتی عضله آسیب ببیند، از طریق فرایند افزایش بافت لیفی (فیبروسیز) بهبود می یابد. بافت جدید، خاصیت ارتجاعی و انقباضی همانند یک عضله را ندارد. این امر منجر به انقباضاتی می شود. مچ دست در حالت برگردانده شده ای ثابت می ماند و پا هم ممکن است با حالت خمیدگی یا کجی کف پا ثابت بماند.
• قطع عضو: تشخیص دیرهنگام ممکن است منجر به تحلیل شدید بافت نرم در عضو آسیب دیده و در نتیجه تصمیم برای قطع آن عضو شود.
• رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) یا واپاشی ماهیچه مخطط: کم خونی موضعی سبب آزاد شدن پروتئین عضله و میوگلوبین در جریان خون می شود. این جریان خون به کلیه می رسد و در نتیجه آنها را از کار می اندازد. آسیب پیش رونده ی عضو، نارسایی کلیه را به همراه دارد و می تواند خطر جانی در پی داشته باشد.

درمان سندرم کم پارتمان

سندروم کم پارتمان مزمن معمولاً خطرناک نیست و گاهی می توان با متوقف کردن تمریناتی که سبب بروز آن شده اند و تغییر دادن آنها به تمریناتی کم شدت تر، آن را برطرف کرد. فیزیوتراپی، کفی طبی و مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی می تواند به درمان آن کمک کند، البته قبل از آنها حتماً با پزشک خود مشورت کنید. تنها در صورتی می توان درباره ی جراحی صحبت کرد که علیرغم اقدامات درمانی، علائم در شما ادامه داشته باشد. در این موارد شما در لیست انتظار برای عمل قرار خواهید گرفت؛ زیرا سندروم مزمن کم پارتمان یک موقعیت اورژانسی نیست.

• تغییرات و اصلاحاتی در نوع فعالیت

در مورد سندروم کم پارتمان مزمن، انجام فعالیت هایی را که سبب بروز و یا افزایش علائم می شوند متوقف کنید. درمان سندروم کم پارتمان مزمن با استراحت و دست کشیدن از فعالیت های شدید آغاز می شود و تا وقتی علائم کاملاً از بین نروند، باید از انجام آنها خودداری کرد. برای بسیاری از ورزشکاران، این به معنای کناره گرفتن کامل از ورزش است. هرگاه که علائم برطرف شدند، با انجام یک سری اصلاحات و تغییرات، می توان به فعالیت های قبل برگشت. اگر می خواهید ورزش خود را ادامه دهید، بهترین راه، انجام عمل جراحی است.

• فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست بعد از انجام معاینات و بررسی ها، یک برنامه ی مخصوصی را بر اساس سبک زندگی و اهدافتان برای شما در نظر می گیرد. او بر اساس علائمتان و واکنش شما نسبت به روش های درمانی مختلف، مناسب ترین روش های فیزیوتراپی را برای شما انتخاب خواهد کرد. معمولاً ترکیبی از روش های درمانی برای شما مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
این درمان ها عبارتند از:

1. حرکت دادن
2. ماساژ بافت های نرم
3. الکتروتراپی
4. کشش های PNF
5. استفاده از ارتز یا کفی طبی
6. نوار چسب مخصوص محافظت از قوس و خم شدگی
7. اصلاح بیومکانیکی
8. تجویز کفش مناسب
9. تمرینات انعطافی
10. تمرینات استقامتی و تقویتی
11. اصلاح نوع فعالیت ها و تمرینات
12. توصیه هایی برای کاهش وزن
13. بیشتر بیماران مبتلا به سندروم کم پارتمان به خوبی بعد از دوره ی توان بخشی مناسب بهبود می یابند. دوره ی بهبودی ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول بی انجامد.
14. کشش و ماساژ با یخ

برای سندروم کم پارتمان، سبک عضلات عضو آسیب دیده را با انجام حرکات کششی استراحت دهید. برای کاهش ورم و درد، کار را با ماساژ با یخ ادامه دهید. به طور مثال، اگر سندروم کم پارتمان در قسمت پایین پا رخ داده است، انگشتان پا را به مدت 30 ثانیه به طرف بینی تان خم کنید. سپس انگشتان پا را برای 30 ثانیه به سمت بیرون بکشید. این حرکت را سه تا پنج بار تکرار کنید. عضو آسیب دیده را به حالت آزاد و استراحت قرار دهید و یک قالب یخ را در طول عضلات دردناک، به مدت 15 دقیقه مالش دهید.

• تمریناتی برای کاهش ورم

برای درمان سندرم کم پارتمان مزمن، فشار ناشی از ورم برجای مانده را با استفاده از یک چوب ماساژ یا رول (غلطک) فومی در امتداد عضلات آزاد کنید. این کار را با غلطاندن آرام رول از عضو آسیب دیده به طرف بدن انجام دهید. کاهش ورم و فشار عضلات باعث کاهش درد خواهد شد.

• سندروم کم پارتمان حاد

در حال حاضر درمان غیر جراحی مؤثری برای سندروم کم پارتمان حاد وجود ندارد. اگر متحمل آسیبی شوید که منجر به بروز این وضعیت گردد، نیاز به انجام یک عمل جراحی اورژانسی خواهید داشت تا فشار به وجود آمده برطرف شود. این جراحی شامل روندی تحت عنوان فاسیوتومی است که در آن جراح برشی در فاسیا (بافت پوششی گروه عضلات) ایجاد می کند تا فضای بیشتری را برای عضلات فراهم آورد. چه موقع این برش را می توان بست به شدت تورم بستگی دارد، البته اگر نتوان فشار را به موقع از روی عضلات برداشت، ممکن است منجر به آسیب دائمی و یا حتی ناتوانی فرد شود. پزشک یا جراح برشی را ایجاد می کند تا پوست و بافت پوششی اطراف عضلات باز شود و با این کار فشار داخل کم پارتمان عضله برداشته می شود. بریدگی ایجاد شده معمولاً چند روز بعد از عمل بسته می شود. گاهی اوقات ممکن است برای پوشاندن زخم باز شده، به پوست پیوندی نیاز باشد.

نسخه اصلی مطلب سندرم کم پارتمان چیست؟ را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---