بروز درد پا پس از آسیب دیدگی امر شایعی است؛ اما این درد می تواند به دلیل برخی عارضه ها یا دلایل غیرتروماتیک (غیرضربه ای) نیز رخ دهد. درد پاها می تواند ناشی از آسیب یا التهاب در هر کدام از ساختارهای موجود در پا، شامل عضلات باشد. عضلاتی پا شامل گروه عضلات چهار سر ران که در قسمت جلویی پا حضور داشته، پا را در ناحیه زانو صاف می کند، عضلات همسترینگ برخلاف جهت ماهیچه های چهارسر عمل کرده و در قسمت پشتی ران قرار دارند و برای خم شدن پا در ناحیه زانو استفاده می شوند است. علاوه بر این ها عضلات واقع در پایین پا که مچ پا و پا را حرکت می دهند به سه قسمت قدامی، خلفی و جانبی تقسیم می شوند. ماهیچه های تیبیالیس قدامی که در قسمت ساق پا حضور داشته و باعث انعطاف پذیری پا می شوند و عضلات سولئوس که در پشت هر دو ساق پا حضور داشته و به تاندون آشیل متصل هستند همراه با عضلات گاستروکنمیوس در خم کردن کف پا و پا نقش مخالف عضلات تیبیالیس قدامی را ایفا می کنند. در صورت آسیب دیدگی هر کدام از این اعضا، طب فیزیکی نقش مهمی در درمان بیماری ها و آسیب های تأثیرگذار بر کیفیت حرکت اشخاص ایفا می کند. هدف این طب، کمک به بیماران برای کاهش درد، بازیابی دامنه حرکتی و بهبود عملکرد آنها بعد از یک آسیب دیدگی است.

انواع آسیب عضلات پا

برخی از شایع‎ترین دلایل درد پا، عوارض جزئی و یا موقتی هستند که با مراجعه به پزشک به طور مؤثری درمان می‎شوند. برخی از این علل شایع عبارتند از:

گرفتگی عضلات

علت اصلی درد پا، گرفتگی یا اسپاسم عضلانی است. انقباض عضلات پا یا همان گرفتگی عضلات پا باعث بروز درد ناگهانی و شدید می‎شود. ماهیچه‎های منقبض اغلب باعث تشکیل یک توده قابل مشاهده و سخت در زیر پوست می‎شوند و ممکن است علائمی مثل کمی قرمزی و تورم اطراف آن ایجاد شود. خستگی عضلانی و کم آبی ممکن است باعث گرفتگی پا به ویژه در ساق پا شود. برخی داروها از جمله دیورتیک‎ها و استاتین‎ها هم ممکن است در برخی از افراد باعث گرفتگی عضلات پا شوند.

آسیب‎ها

درد پا اغلب می‎تواند به دلیل آسیب‎های زیر باشد:

• فشار عضلانی

کشیدگی عضلانی یک آسیب شایع است و زمانی اتفاق می‎افتد که فیبرهای عضلانی به دلیل کشش بیش از حد پاره شوند. این مشکل اغلب در عضلات بزرگ‎تر مانند همسترینگ، ساق پا یا چهار سر ران رخ دهد.

• تاندونیت

درد در ناحیه انتهایی ساق پا یکی از اولین علائم هشدار دهنده التهاب تاندون آشیل (زردپی اشیل) است. این وضعیت یک آسیب شایع است که باعث تورم، کشش یا پارگی تاندون می‎شود. این مشکل می‎تواند در اثر کار بیش از حد ماهیچه ساق پا یا بالا رفتن از پله‎ها ایجاد شود و ممکن است برای مدت طولانی هم باقی بماند. بورسیت زانو زمانی اتفاق می‎افتد که کیسه‎های پر از مایع یا بورسا در اطراف زانو ملتهب شوند.

• شین اسپلینت

شین اسپلینت باعث ایجاد درد در امتداد لبه داخلی استخوان ساق پا یا درشت نی می‎شود. این آسیب زمانی رخ می‎دهد که عضلات اطراف استخوان ساق پا در اثر استفاده بیش از حد پاره شوند. صافی کف پا می‎تواند احتمال بروز این عارضه را افزایش دهد.

• شکستگی استخوان‎ها یا رگ به رگ شدن

شکستگی‎های تنشی، شکستگی‎های کوچکی هستند که در استخوان‎های پا به ویژه در استخوان ساق به وجودمی‎ایند.

• بیماری های زمینه ای

برخی از بیماری های زمینه ای نیز می توانند باعث درد پا شوند. ازجمله:

• آرترواسکلروز

آرترواسکلروز به باریک شدن وسفت شدن رگ‎ها به دلیل تجمع چربی و کلسترول گفته می‎شود. شریان‎ها، رگ‎های خونی هستند که خون حاوی اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‎کنند. مسدود شدن این شریان‎ها باعث کاهش انتقال خون به قسمت‎های مختلف بدن می‎شود. اگر بافت‎های پا، اکسیژن کافی دریافت نکنند ممکن است شما دچار درد پا به ویژه در ساق پا شوید.

• لخته شدن خون

اگر خون در رگ غلیظ‎ تر شود و به هم بچسبد می‎تواند به لخته تبدیل شود. به لخته‎ای که در سیاهرگ عمقی بدن ایجاد می‎شود، ترومبوز سیاهرگ عمقی می‎گویند. اکثراً لخته های خونی سیاهرگ عمقی در قسمت ران یا ساق پا تشکیل می‎شوند. احتمال تشکیل این لخته‎ها زمانی بیشتر می‎شود که شما برای مدت طولانی فعالیت نداشته باشید، مانند یک پرواز طولانی یا ماشین سواری. همچنین اضافه وزن، مصرف سیگار یا داروهای خاص ممکن است شما را در معرض خطر لخته خون قرار دهد.

• آرتروز

آرتروز به التهاب مفاصل گفته می‎شود. این بیماری ممکن است باعث تورم، درد و قرمزی در ناحیه آسیب دیده شود. آرتروز اغلب مفاصل زانو و باسن را تحت تأثیر قرار می‎دهد. نقص‎های ظاهری ساق پا مثل پاهای پرانتزی ، آسیب‎های قدیمی و افزایش سن برخی از عواملی هستند که می‎توانند خطر ابتلا به آرتروز مفاصل را افزایش دهند.

سایر دلایل درد پا

شرایط و آسیب‎های زیر هم می‎توانند باعث درد شدید پا شوند؛ اما کمتر شایع هستند:

لغزش دیسک و فتق دیسک زمانی رخ می‎دهد که یکی از دیسک‎ها بین مهره های ستون فقرات از جای خود خارج شود. این دیسک می‎تواند اعصاب ستون فقرات را فشرده کند. این شرایط ممکن است باعث دردی شود که از ستون فقرات به بازوها و پاها سرایت می‎کند.

بیماری ازگوداشلاتر زمانی رخ می‎دهد که تاندونی که کاسه زانو را به استخوان ساق پا وصل می‎کند دچار کشیدگی شود. این وضعیت غضروف درشت نی را از جایی که به استخوان می‎چسبد، دچار کشش می‎کند و به دلیل حساسیت و تورم اطراف زانو باعث ایجاد یک توده دردناک در زیر زانو می‎شود. این مشکل بیشتر در نوجوانانی که در دوران بلوغ دچار جهش رشد می‎شوند رخ می‎دهد.

بیماری لگ کالوپرتس به دلیل خون‎رسانی به مفصل ران رخ می‎دهد. کمبود خون به استخوان آسیب جدی می‎زند و می‎تواند باعث تغییر شکل آن می شود. این ناهنجاری‎ها اغلب باعث درد به ویژه در اطراف لگن، ران یا زانو می‎شوند.

علائم آسیب دیدگی عضلات پا

بسیاری از علائم درد پا وجود دارد که باید از آنها مراقبت کرد و ممکن است نشان دهنده بیماری زمینه ای جدی تری باشد. از رایج ترین علائم درد پا که باید از آنها آگاهی داشته باشید عبارتند از:

• درد شدید در سراسر پاها
• ضعف
• بی حسی (گزگز)
• گرفتگی عضلات
• سفتی، سختی
• تورم در یک یا هر دو پا
• درد هنگام راه رفتن
• دردی که طی چند روز بدتر می شود یا ادامه می یابد.
• رگ های واریسی که باعث درد و ناراحتی می شوند.

عضلات چهارسر

عضلات چهار سر رانی در جلوی ران قرار گرفته و دارای چهار سر جداگانه است:

1. عضله راست رانی که از جلوی استخوان خاصره آغاز می شود. rectus femoris
2. عضله پهن داخلی که از لبه داخلی استخوان ران آغاز می شود. vastus medialis
3. عضله پهن خارجی که از لبه خارجی استخوان ران آغاز می شود. vastus lateralis
4. عضله پهن میانی که از سطح جلوی استخوان ران آغاز شده و زیر عضله راست رانی قرار دارد.vastus intermedius

سر هر چهار عضله با هم یکی شده به استخوان کشکک (کاسه زانو) متصل شده سپس از طریق تاندون کشککی به استخوان درشت نی درست زیر مفصل زانو اتصال می یابند. عمل اصلی عضلات چهار سر ران باز کردن مفصل زانو و راست کردن پاست. به دلیل اینکه عضله راست رانی از استخوان خاصره آغاز می شود، انقباض آن موجب خم شدن مفصل ران هم می شود.

عضله ساق

عضلات ساق پا را می توان به عضلات خلفی، عضلات قدامی و عضلات بخش جانبی ساق پا تقسیم نمود. این عضلات نیز همانند عضلات ساعد به دلیل قرار گیری در بخش فوقانی ساق پا و داشتن تاندون های بلند، به این ناحیه از بدن یک حالت مخروطی شکل می دهند.

1. عضلات خلفی ساق پا شامل عضلات: دو قلو، نعلی، کف پایی، رکبی، خم کننده طویل انگشتان پا، ساقی خلفی و خم کننده طویل شست پا می باشند.
2. عضلات قدامی ساق پا شامل عضلات: ساقی قدامی، باز کننده طویل انگشتان پا، نازک نی طرفی و بازکننده طویل شست پا می باشند.
3. عضلات جانبی ساق پا نیز شامل: دو عضله نازک نی طویل و نازک نی کوتاه است.

عضلات همسترینگ

عضلات همسترینگ در پشت ران قرار گرفته و از سه عضله که از برجستگی ورکی استخوان خاصره آغاز شده اند، تشکیل می شود.

1. عضله دو سر رانی که از بخش خلفی و خارجی استخوان ران عبور کرده و به سر استخوان نازک نی، درست زیر زانو، متصل می شود. Biceps Femoris
2. عضله نیم غشایی که از بخش خلفی و داخلی استخوان ران عبور کرده و به بالای استخوان درشت نی پشت زانو، متصل می شود. Semi membranous
3. عضله نیم وتری که از بخش خلفی و داخلی استخوان ران عبور کرده و به بالای استخوان درشت نی رست در کنار عضله نیم غشایی متصل می شود. Semi Membranous

هر سه عضله همسترینگ فاصله بین مفصل ران و زانو را پوشش می دهند، بنابراین اینها عملکرد دو گانه دارند: خم شدن زانو و باز شدن مفصل ران.

تشخیص آسیب دیدگی عضلات پا

پزشک معاینه فیزیکی انجام داده و علائم شما را بررسی می کند. مهم است که به طور مفصل نحوه آسیب دیدگی و احساس پای خود را بلافاصله پس از آسیب شرح دهید. این اطلاعات می تواند به پزشک در تشخیص کمک کند. ممکن است به آزمایشات تصویربرداری نیاز داشته باشید تا مشخص شود پارگی جزئی یا کامل در عضلات ساق پا وجود دارد یا خیر. این آزمایشات همچنین می تواند سایر شرایطی را که باعث ایجاد درد در ساق پا می شوند، مانند پارگی تاندون آشیل یا ترومبوز ورید عمقی (DVT) منتفی کند. تحقیقات نشان می دهد که حداکثر 10 درصد از افرادی که علائم کشیدگی ساق پا دارند، DVT دارند که می تواند یک وضعیت تهدید کننده زندگی باشد.

پزشک شما ممکن است موارد زیر را انجام دهد:

• سونوگرافی برای بررسی وجود اشک یا تجمع مایع در اطراف عضلات ساق پا.
• MRI، برای بررسی لخته شدن خون، پارگی یا خونریزی داخلی

زمان مراجعه به پزشک

• پای شما قرمز و در لمس گرم است
• پای شما رنگ پریده و در لمس سرد است
• بریدگی عمیقی در پای شما وجود دارد
• تورم در پاهای شما (ورم پا) با تنفس سخت وجود دارد
• نمی توانید راه بروید یا وزنه ای روی پا بگذارید
• دچار صدمه ای شدید

درمان آسیب دیدگی عضلات پا با طب فیزیکی

متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی روش های غیر جراحی را انجام می دهند. این برخی از این روشها عبارتند از:

• الکترومیوگرافی (EMG): الکترودهایی با سوزن ظریف به عضلات وارد می شود تا عملکرد عضلات و اعصاب را اندازه گیری کند. این روش کمک می کند تا متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی تشخیص دهند ضعف ناشی از نارسایی عضلات یا اعصاب است.
• مطالعات هدایت عصبی (NCS): با استفاده از الکترود برای مشخص کردن محل آسیب به سیستم عصبی انجام می گردد.
• تزریق مفصل محیطی: تزریق به استخوان و بافت نرم برای کمک به تشخیص و درمان اختلالات.
• تزریق نقاط ماشه ای: با استفاده از لیدوکایین یا درای نیدلینگ در نقاط ماشه ای برای کاهش درد بافت نرم.
• سونوگرافی اسکلتی-عضلانی: با استفاده از تصاویر داخلی سونوگرافی برای ارزیابی ناهنجاری های نرم بافت نرم و هدایت تزریق انجام می شود.
• مدیریت اسپاستیسیتی: با استفاده از عوامل ضد اسپاسم خوراکی برای درمان اسپاستیسیتی پس از آسیب سیستم عصبی مرکزی ( سکته مغزی ، فلج مغزی و غیره) و کمک به کاهش درد.
• متخصصان فیزیوتراپی: همچنین ممکن است درمان هایی نظیر روش های تشخیصی و تزریقی تصویری هدایت شده ستون فقرات، تزریق اپیدورال، رادیوفرکانسی و سایر روش هایی مانند طب سوزنی و درمان سلول های بنیادی و پی آر پی را ارائه دهند.

نسخه اصلی مطلب آشنایی با عضلات پا را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---