وظیفه اصلی مجرای ادرار در زنان و مردان، هدایت و انتقال ادرار به خارج از بدن است. همچنین در مردان این مجرا نقش مهمی در انزال دارد. هنگامی که در اثر تورم، آسیب دیدگی، زخم و یا عفونت، مجرا تنگ و مسدود می شود، عبور ادرار از این مجرا دشوار شده و میزان آن کاهش می یابد. این حالت تنگی مجاری ادراری نامیده می شود. برخی افراد همزمان با تنگی مجرای ادراری دچار درد خواهند شد. در صورت عدم درمان، ممکن است تنگی مجرا کاملاً جریان ادرار را مسدود کند. این امر ممکن است به حبس ادرار منجر شود. در درازمدت این عارضه می تواند باعث آسیب دیدگی دائمی کلیه ها و مثانه گردد، بنابراین این بیماری باید به سرعت درمان شود.

علل تنگی مجرای ادرار

علل ایجاد بافت اسکار در مجرای ادراری در نتیجه موارد زیر است:

• سابقه جراحی سيستوسكوپي از طریق مجرای ادرار و وارد کردن یک اندوسکوپ و يا استفاده طولانی مدت از سوند فولي در مجرای ادرار برای خارج کردن ادرار از مثانه
• آسیب به مجرای ادرار یا لگن از زير بيضه ها مثل لگد
• پروستات بزرگ شده یا سابقه جراحی پروستات به منظور کاهش سایز غده پروستات در مردان
• سرطان مجرای ادرار یا سرطان پروستات
• عفونت ها و بیماری های مقاربتي جنسی
• سابقه پرتو درمانی به منظور درمان سرطان

علائم تنگی مجرای ادرار

تنگی مجرای ادرار در مردان نسبت به زنان شایع تر است. در اغلب مواقع تشخیص علت اصلی تنگی مجرای ادرار امکان پذیر نیست. علائم و نشانه های رایج تنگی مجرای ادرار شامل:

• کاهش جریان ادرار
• تخلیه ناکامل مثانه
• دوشاخه شدن ادرار
• درد هنگام ادرار کردن و قطره قطره بودن ادرار
• تکرر ادرار و احساس نیاز فوری به ادرار کردن
• عفونت مجاری ادراری
• سوزش ادرار

عوامل خطر تنگی مجرای ادرار

برخی از مردان در معرض خطر ابتلا به تنگی مجرای ادرار هستند، به ویژه آنهایی که این موارد را دارند:

• وجود یک یا چند بیماری مقاربتی
• اخیراً یک کاتتر (لوله کوچک و انعطاف پذیری که برای تخلیه ادرار از مثانه وارد بدن شده است) قرار داده شده است.
• اورتریت یا التهاب مجرای ادرار (تورم و تحریک در مجرای ادرار) احتمالاً به دلیل عفونت
• بزرگ شدن پروستات

تشخیص تنگی مجری ادرار

پزشکان ممکن است از چندین روش برای تشخیص تنگی مجرای ادرار استفاده کنند.

• بررسی علائم و سابقه پزشکی شما

می توانید علائم ذکر شده در بالا را خودتان گزارش دهید. پزشک شما همچنین ممکن است در مورد بیماری ها و روش های پزشکی گذشته سؤال کند تا مشخص کند که آیا یک یا چند عامل خطر وجود دارد یا خیر.

• انجام معاینه فیزیکی

یک معاینه فیزیکی ساده از ناحیه آلت تناسلی می تواند به پزشک کمک کند تا وجود تنگی ادرار را تشخیص دهد. به عنوان مثال، پزشک می تواند به راحتی قرمزی (ترشحات مجرای ادرار) را مشاهده کند و متوجه شود که آیا یک یا چند ناحیه سفت یا متورم شده است.

• انجام آزمایشات

برای تشخیص قطعی تنگی مجرای ادرار، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهد:

1. اندازه گیری میزان جریان در هنگام ادرار
2. تجزیه و تحلیل خواص فیزیکی و شیمیایی ادرار برای تعیین اینکه آیا باکتری (خون) وجود دارد یا خیر.
3. سیستوسکوپی: قرار دادن یک لوله کوچک با دوربین در بدن برای مشاهده داخل مثانه و مجرای ادرار (مستقیم ترین راه برای بررسی تنگی)
4. اندازه گیری اندازه دهانه مجرای ادرار
5. آزمایش کلامیدیا و سوزاک

عوارض تنگی مجاری ادرار

تنگی مجاری ادرار باعث انسداد جریان ادرار شده و درصورتی که درمان نشود عوارض و خطراتی برای بیمار به همراه دارد. هنگامی که مجرای ادرار دچار تنگی و انسداد می شود، ادرار در داخل مثانه جمع شده و باعث تشکیل رسوب و سنگ مثانه می شود. همچنین برگشت ادرار به کلیه ها باعث آسیب و نارسایی کلیه می شود. عفونت های ادراری عودکننده نیز از عوارض تنگی مجاری است.

درمان تنگی مجرای ادرار

درمان دارویی خاصی برای تنگی مجرای ادراری وجود ندارد، هرچند درمان زودهنگام اورتریت (التهاب مجرا) و یا عفونت ادراری، با آنتی بیوتیک ها، بخش مهمی از فرایند درمان تنگی مجرا محسوب می شود. به طورکلی درمان تنگی مجرای ادراری را می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

• درمان غیر جراحی

در بسیاری از مردان تنگی آنقدر شدید و یا آزاردهنده نیست و احتمال عوارض و خطرات جانبی آن نیز بسیار کم است. در چنین مواردی عدم مداخله درمانی، می تواند بهترین گزینه باشد و از انجام عمل جراحی جلوگیری به عمل می آورد. یک روش درمانی دیگر آن است که بیمار برای کاهش تنگی از کاتتر استفاده نماید. گاهی اوقات در افرادی که بیماری آنها خیلی شدید است و یا افرادی که تنگی آنها تا قبل از انجام عمل جراحی قابل کنترل نیست، از یک سوند ادراری (سوند سوپراپوبیک) استفاده می شود که از طریق قسمت پایین شکم، قرار داده می شود تا ادرار بیمار تخلیه شود.

• درمان اورولوژی با حداقل تهاجم

اگر تنگی به اندازه ای شدید باشد که جریان ادرار را مسدود کرده و یا عوارض جانبی برای بیمار ایجاد کند، باید تنگی ایجاد شده باز و یا مجرا گشادتر گردد. این کار ممکن است در مطب و با استفاده از سوندهای مخصوص مجرای ادراری (میله ای فلزی جهت گشاد نمودن مجرا)، سیستوسکوپ و دیلاتور پیشابراه انجام شود و یا ممکن است در اتاق عمل، به کمک چاقوی جراحی و یا لیزر (یورترومی داخلی) محل تنگی برش داده شود. به طور کلی، پس از هر کدام از این روش ها، یک کاتتر به مدت 1 الی 10 روز برای بیمار نصب می گردد. بسته به طول ناحیه دچار تنگی شده، موفقیت این روش در صورتی که برای اولین بار برای بیمار صورت بپذیرد، حدود 50 درصد است.

• ترمیم مجرا از طریق جراحی باز

اگر سایر درمان ها مؤثر نباشد، ترمیم مجرا از طریق جراحی می تواند بهترین گزینه باشد.

در تنگی قسمت خروجی مثانه اگر طول تنگی کوتاه باشد (زیر 2 سانتی متر)، رفع تنگی و پس از آن اتصال مجدد پیشابراه (برش و آناستوموز مجدد) توصیه می شود، میزان موفقیت این روش حدود 90 الی 95 درصد برآورد می شود.

در مواردی که به علت آسیب دیدگی زیاد، طول تنگی و موقعیت آن، شرایط تنگی پیچیده تر است (بیشتر از 2 سانتی متر)، روش های درمانی پیچیده تری بکار گرفته می شود. ممکن است روش درمانی پیوند بافت با روش آناستوموز مجدد ترکیب شود تا نتیجه مورد انتظار به دست آید. در این روش برای ترمیم مجرا اغلب از بافت مخاطی گونه کمک گرفته می شود. بخشی از پوشش داخلی گونه ها برداشته می شود و به مجرای ادراری پیوند زده می شود. این روش جراحی می تواند برای درمان تنگی های شدید و پیچیده موفقیت آمیز باشد.

برای تنگی های پیچیده در قسمت قدامی مجرای ادراری، از جمله قسمت مئاتوس (سوراخ خروج ادرار) پیشابراه، یک روش جراحی مرحله ای توصیه می شود، پس از رفع تنگی، در فضای باز ایجاد شده یک بافت پیوندی قرار می گیرد. این روش معمولاً برای افرادی در نظر گرفته می شود که تنگی ایجاد شده در قسمت آلت باشد و یا دچار آسیب دیدگی شدید، شکست مکرر درمان های دیگر شدند و یا طول تنگی مجرای آنها بسیار زیاد باشد.

مراقبت های بعد از عمل تنگی مجاری ادرار

اکثر بیماران بعد از جراحی تنگی مجرای ادرار سریع بهبود پیدا می کنند. ممکن است چند هفته زمان برای کاهش تورم ناحیه جراحی نیاز باشد. به طورکلی فعالیت بدنی را باید تا زمان خارج کردن سوند ادراری محدود کنید. درد باید در هفته اول بعد از جراحی بهبود یابد.

انجام توصیه های زیر بعد از جراحی سرعت بهبود را افزایش می دهد:

• تا ۴۸ ساعت اول بعد از جراحی حتماً کیسه یخ و کمپرس سرد در ناحیه جراحی قرار دهید.
• کمپرس سرد را به طور مستقیم بر روی پوست ناحیه جراحی قرار ندهید.
• درصورتی که تورم ناحیه جراحی شدید یا خروج ترشحات زیاد باشد، حتماً با جراح خود تماس بگیرید.
• برای کاهش تورم می توانید از لباس های محافظ کیسه بیضه یا لباس زیر تنگ استفاده کنید.
• حمام رفتن با نظر پزشک معمولاً ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از جراحی بلامانع است.
• از حمام کردن در وان تا یک هفته بعد از جراحی خودداری کنید.
• از داروهای مسکن در صورت نیاز استفاده کنید.
• تا زمان بهبودی از فعالیت سنگین، پیاده روی طولانی و برداشتن اشیاء سنگین خودداری کنید.
• در مورد زمان شروع رابطه جنسی با جراح خود مشورت کنید.

خونریزی بعد از عمل تنگی مجرای ادرار

خونریزی بعد از خارج کردن سوند خوب میشود.

عوارض بعد از عمل تنگی مجرای ادرار

اگرچه این روش جراحی برای عملکرد جنسی کاملاً بی خطر می باشد؛ اما عوارضی همچون تجمع موضعی خون در ادرار (هماتوم)، عفونت، تنگی سوراخ خروجی ادرار یا فیستول در این روش مانند هر روش جراحی دیگر ممکن است رخ دهد.

نسخه اصلی مطلب عمل تنگی مجرای ادراری به چه مراقبتهایی نیاز دارد و عوارض آن چیست؟ را در سایت دکتر امیر بهنام فر بخوانید.

---