آنوریسم مغزی یک نقطه ضعیف یا نازک بر روی یک سرخرگ مغز است که به شکل بالن یا برآمده شده و پر از خون می شود.آنوریسم برآمده می تواند به اعصاب یا بافت مغز فشار وارد کند.همچنین ممکن است ترکیده یا پاره شود و خون به بافت اطراف بریزد.پارگی آنوریسم می تواند باعث مشکلات سلامتی جدی مانند سکته هموراژیک، آسیب مغزی، کما و حتی مرگ شود.

برخی از آنوریسم های مغزی، به ویژه آنهایی که بسیار کوچک هستند، خونریزی ندارند یا مشکلات دیگری ایجاد نمی کنند.این نوع آنوریسم ها معمولا در طی آزمایشات تصویربرداری برای سایر شرایط پزشکی شناسایی می شوند.آنوریسم های مغزی می توانند در هر جایی از مغز رخ دهند، اما بیشتر آنها در شریان های اصلی در امتداد قاعده جمجمه ایجاد می شوند.

علائم آنوریسم مغزی چیست؟

آنوریسم پاره نشده:

بیشتر آنوریسم های مغزی تا زمانی که خیلی بزرگ شوند یا پاره نشوند علائمی از خود نشان نمی دهند.آنوریسم های کوچک بدون تغییر معمولا علائمی ایجاد نمی کنند.

یک آنوریسم بزرگتر که به طور پیوسته در حال رشد است ممکن است بر بافت ها و اعصاب فشار بیاورد و باعث ایجاد موارد زیر شود:

• درد بالا و پشت چشم
• بی حسی
• ضعف
• فلج در یک طرف صورت
• یک مردمک گشاد شده در چشم
• تغییرات بینایی یا دوبینی

آنوریسم پاره شده:

هنگامی که آنوریسم پاره می شود، فرد همیشه سردرد ناگهانی و بسیار شدیدی را تجربه می کند (به عنوان مثال، بدترین سردرد زندگی خود) و همچنین ممکن است علائم زیر ایجاد شود:

• دوبینی
• حالت تهوع و استفراغ
• گرفتگی گردن
• حساسیت به نور
• تشنج
• از دست دادن هوشیاری (این ممکن است به طور خلاصه اتفاق بیفتد یا ممکن است طولانی شود)
• ایست قلبی

آنوریسم نشتی:

گاهی اوقات ممکن است از آنوریسم مقدار کمی خون به مغز نشت کند (که به آن خونریزی نگهبان می گویند).سردرد نگهدارنده یا هشداردهنده ممکن است ناشی از آنوریسمی باشد که روزها یا هفته ها قبل از پارگی قابل توجهی از نشت کوچکی رنج می برد.با این حال، تنها تعداد کمی از افراد قبل از پارگی سردرد نگهبانی دارند.

اگر سردرد شدید و ناگهانی را تجربه کردید، به خصوص زمانی که با علائم دیگری همراه باشد، باید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

آنوریسم ها چگونه طبقه بندی می شوند؟

براساس نوع

سه نوع آنوریسم مغزی وجود دارد:

• آنوریسم ساکولار: آنوریسم ساکولار کیسه ای گرد حاوی خون است که به شریان اصلی یا یکی از شاخه های آن متصل است.همچنین به عنوان آنوریسم توت شناخته می شود (زیرا شبیه یک توت آویزان شده از درخت است)، این شایع ترین شکل آنوریسم مغزی است.به طور معمول در شریان های پایه مغز یافت می شود.آنوریسم ساکولار اغلب در بزرگسالان رخ می دهد.
• آنوریسمدوکی شکل: یک آنوریسم دوکی شکل از همه طرف سرخرگ بیرون زده یا برآمده می شود.
• آنوریسم قارچی:آنوریسم قارچی در نتیجه عفونتی رخ می دهد که گاهی اوقات می تواند شریان های مغز را تحت تاثیر قرار دهد.عفونت دیواره شریان را ضعیف می کند و باعث ایجاد آنوریسم برآمده می شود.

براساس اندازه

آنوریسم ها همچنین بر اساس اندازه طبقه بندی می شوند: کوچک، بزرگ و غول پیکر.

• آنوریسم های کوچک کمتر از 11 میلی متر قطر دارند (تقریباً به اندازه یک مداد پاک کن بزرگ).
• قطر آنوریسم های بزرگ 11 تا 25 میلی متر (حدود عرض یک سکه) هستند.
• قطر آنوریسم غول پیکر بیش از 25 میلی متر است.

علت آنوریسم مغزی چیست؟

آنوریسم مغزی زمانی ایجاد می شود که دیواره رگ های مغز نازک و ضعیف می شود.آنوریسم ها معمولا در نقاط انشعاب در شریان ها ایجاد می شوند زیرا این بخش ها ضعیف ترین هستند.گاهی اوقات، آنوریسم مغزی ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد که معمولا ناشی از یک ناهنجاری در دیواره شریان است.

گاهی اوقات آنوریسم مغزی نتیجه عوامل خطر ارثی است، از جمله:

• اختلالات ژنتیکی بافت همبند که دیواره شریان ها را ضعیف می کند
• بیماری کلیه پلی کیستیک (که در آن کیست های متعددی در کلیه ها ایجاد می شود)
• ناهنجاری های شریانی وریدی(درهم پیچیده شدن سرخرگ ها و وریدها در مغز که جریان خون را مختل می کند. برخی از آنها به صورت پراکنده یا خود به خود ایجاد می شوند)
• سابقه آنوریسم در یکی از اعضای درجه یک خانواده (فرزند، خواهر و برادر یا والدین)

سایر عوامل خطر در طول زمان ایجاد می شوند و عبارتند از:

• فشار خون بالا درمان نشده
• سیگار کشیدن
• مصرف مواد مخدر، به ویژه کوکائین یا آمفتامین ها، که فشار خون را به سطوح خطرناکی می رساند.مصرف مواد مخدر داخل وریدی علت آنوریسم های عفونی قارچی است.
• سن بالای 40 سال

عوامل خطر کمتر رایج عبارتند از:

• ضربه به سر
• تومور مغزی
• عفونت در دیواره شریان (آنوریسم قارچی)

علاوه بر این، فشار خون بالا، سیگار کشیدن، دیابت و کلسترول بالا فرد را در معرض خطر آترواسکلروز (بیماری عروق خونی که در آن چربی ها در داخل دیواره سرخرگ ها تجمع می یابد) قرار می دهند که می تواند خطر ابتلا به آنوریسم دوکی شکل را افزایش دهد.

عوامل خطر پارگی آنوریسم

همه آنوریسم ها پاره نمی شوند.ویژگی های آنوریسم مانند اندازه، محل و رشد در طول ارزیابی پیگیری ممکن است بر خطر پارگی آنوریسم تاثیر بگذارد.علاوه بر این، شرایط پزشکی ممکن است بر پارگی آنوریسم تاثیر بگذارد. عوامل خطر عبارتند از:

• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن با ایجاد و پارگی آنوریسم های مغزی مرتبط است.سیگار حتی ممکن است باعث ایجاد آنوریسم های متعدد در مغز شود.
• فشار خون بالا: فشار خون بالا به شریان ها آسیب می زند و ضعیف می شود و احتمال تشکیل و پارگی آنها را افزایش می دهد.
• اندازه:بزرگ ترین آنوریسم ها آن هایی هستند که در افرادی که قبلا علائمی از خود نشان نداده اند و احتمالا پاره می شوند.
• موقعیتمکانی: آنوریسم های واقع در شریان های ارتباطی خلفی (یک جفت شریان در قسمت پشتی مغز) و احتمالا آنوریسم هایی که در شریان ارتباطی قدامی (یک شریان منفرد در جلوی مغز) قرار دارند، نسبت به شریان های دیگر در معرض خطر بیشتری برای پارگی هستند.
• رشد: آنوریسم هایی که رشد می کنند، حتی اگر کوچک باشند، در معرض خطر پارگی هستند.
• سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی پارگی آنوریسم نشان دهنده خطر بالاتر پارگی برای آنوریسم های شناسایی شده در اعضای خانواده است.
• بیشترین خطر در افرادی با آنوریسم های متعدد رخ می دهد که قبلا دچار پارگی یا خونریزی نگهبان شده اند.

آنوریسم مغزی چگونه تشخیص داده می شود؟ (آنژیوگرافی آنوریسم مغزی)

بیشتر آنوریسم های مغزی تا زمانی که پاره شوند یا در طول آزمایش های تصویربرداری پزشکی برای بیماری دیگری شناسایی شوند، مورد توجه قرار نمی گیرند. اگر سردرد شدیدی را تجربه کرده اید یا علائم دیگری مربوط به پارگی آنوریسم را دارید، پزشک آزمایشاتی را برای تعیین اینکه آیا خون به فضای بین استخوان جمجمه و مغز نشت کرده است، تجویز می کند.

چندین آزمایش برای تشخیص آنوریسم مغزی و تعیین بهترین درمان وجود دارد که شامل:

• توموگرافی کامپیوتری(CT):

این اسکن سریع و بدون درد اغلب اولین آزمایشی است که پزشک برای تشخیص نشت خون به مغز تجویز می کند.سی تی از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر دو بعدی یا «برش هایی» از مغز و جمجمه استفاده می کند.گاهی اوقات یک رنگ کنتراست قبل از اسکن به جریان خون تزریق می شود تا شریان ها را ارزیابی کرده و به دنبال آنوریسم احتمالی باشد.این فرآیند که سی تی آنژیوگرافی (CTA) نامیده می شود، تصاویر واضح تر و دقیق تری از جریان خون در شریان های مغز ایجاد می کند.CTA می تواند اندازه، محل و شکل یک آنوریسم پاره نشده یا پاره شده را نشان دهد.

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI):

MRI از امواج رادیویی تولید شده توسط کامپیوتر و میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دقیق دو بعدی و سه بعدی از مغز استفاده می کند و می تواند تشخیص دهد که آیا خونریزی در مغز وجود داشته است یا خیر.آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) تصاویر دقیقی از شریان های مغز تولید می کند و می تواند اندازه، محل و شکل آنوریسم را نشان دهد.

• آنژیوگرافی آنوریسم مغزی:

این تکنیک تصویربرداری می تواند انسداد عروق مغز یا گردن را پیدا کند.همچنین می تواند نقاط ضعیف شریان مانند آنوریسم را شناسایی کند.این آزمایش برای تعیین علت خونریزی در مغز و محل دقیق، اندازه و شکل آنوریسم استفاده می شود.پزشک شما یک کاتتر (لوله بلند و انعطاف پذیر) را معمولا از شریان های کشاله ران برای تزریق مقدار کمی رنگ کنتراست به شریان های گردن و مغز شما عبور می دهد.رنگ کنتراست به اشعه ایکس کمک می کند تا تصویری دقیق از ظاهر آنوریسم و ​​تصویر واضحی از هرگونه انسداد در شریان ها ایجاد کند.

• تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی(CSF):

این آزمایش مواد شیمیایی موجود در مایع مغزی نخاعی را اندازه گیری می کند که مغز و نخاع را محافظت می کند.اغلب پزشک CSF را با زدن یک ضربه به ستون فقرات (پونکسیون کمری) جمع آوری می کند، که در آن یک سوزن نازک در قسمت تحتانی کمر وارد می شود و مقدار کمی مایع خارج می شود و آزمایش می شود.نتایج به تشخیص هرگونه خونریزی در اطراف مغز کمک می کند.اگر خونریزی تشخیص داده شود، آزمایشات اضافی برای شناسایی علت دقیق خونریزی مورد نیاز است.

پارگی آنوریسم مغزی چه عوارضی دارد؟

آنوریسم ها ممکن است پاره شوند و در فضای بین جمجمه و مغز (خونریزی زیر اکنوئیدی) و گاهی به بافت مغز (خونریزی داخل مغزی) خونریزی کنند.اینها اشکالی از سکته مغزی هستند که سکته مغزی هموراژیک نامیده می شوند. خونریزی در مغز می تواند طیف گسترده ای از علائم را ایجاد کند، از سردرد خفیف تا آسیب دائمی به مغز یا حتی مرگ.

پس از پارگی آنوریسم ممکن است عوارض جدی ایجاد کند مانند:

• خونریزیمجدد: هنگامی که آنوریسم پاره شد، ممکن است آنوریسم قبل از درمان دوباره پاره شود که منجر به خونریزی بیشتر در مغز و آسیب یا مرگ بیشتر شود.
• تغییر سطح سدیم: خونریزی در مغز می تواند تعادل سدیم در جریان خون را مختل کند و باعث تورم در سلول های مغز شود.این می تواند منجر به آسیب دائمی مغز شود.
• هیدروسفالی:خونریزی زیر عنکبوتیه می تواند باعث هیدروسفالی شود.هیدروسفالی تجمع بیش از حد مایع مغزی نخاعی در مغز است که باعث ایجاد فشار می شود که می تواند منجر به آسیب دائمی مغز یا مرگ شود.هیدروسفالی اغلب پس از خونریزی زیر عنکبوتیه رخ می دهد زیرا خون جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی را مسدود می کند.در صورت عدم درمان، افزایش فشار داخل سر می تواند باعث کما یا مرگ شود.
• وازواسپاسم: این اغلب پس از خونریزی زیر عنکبوتیه رخ می دهد، زمانی که خونریزی باعث انقباض شریان های مغز و محدود شدن جریان خون به مناطق حیاتی مغز می شود.این می تواند باعث سکته مغزی ناشی از عدم جریان خون کافی به بخش هایی از مغز شود.
• تشنج:خونریزی آنوریسم می تواند باعث تشنج، چه در زمان خونریزی یا بلافاصله پس از آن شود.در حالی که بیشتر تشنج ها مشهود هستند، در مواردی ممکن است فقط با آزمایش مغزی پیچیده دیده شوند. تشنج های درمان نشده یا تشنج هایی که به درمان پاسخ نمی دهند می توانند باعث آسیب مغزی شوند.

آنوریسم مغزی چگونه درمان می شود؟

همه آنوریسم های مغزی نیاز به درمان ندارند.برخی از آنوریسم های پاره نشده بسیار کوچک که با هیچ عاملی مرتبط نیستند که خطر پارگی بالاتری را نشان می دهند، ممکن است با خیال راحت به حال خود رها شوند و با MRA یا CTA برای تشخیص هرگونه رشد تحت نظارت قرار گیرند.مهم است که هر گونه مشکل پزشکی و عوامل خطر را به طور جدی درمان کنید.

درمان آنوریسم های مغزی پاره نشده که علائمی از خود نشان نداده اند، دارای عوارض بالقوه جدی هستند و باید با دقت در برابر خطر پارگی پیش بینی شده سنجیده شوند.

• ملاحظات درمانی برای آنوریسم پاره نشده:

پزشک هنگام تعیین بهترین گزینه برای درمان آنوریسم پاره نشده عوامل مختلفی را در نظر می گیرد، از جمله:

• نوع، اندازه و محل آنوریسم
• خطر پارگی
• سن و سلامت فرد
• سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی
• خطر درمان

افراد همچنین باید اقدامات زیر را برای کاهش خطر پارگی آنوریسم انجام دهند:

• کنترل دقیق فشار خون
• نکشیدن سیگار
• خودداری از مصرف مواد مخدر و کوکائین یا سایر داروهای محرک

درمان های آنوریسم مغزی پاره نشده و پاره شده:

جراحی، درمان های اندوواسکولار یا درمان های دیگر اغلب برای مدیریت علائم و جلوگیری از آسیب آنوریسم های پاره نشده و پاره شده توصیه می شود.

• درمان جراحی:

چند گزینه جراحی برای درمان آنوریسم مغزی وجود دارد.این روش ها خطراتی مانند آسیب احتمالی به سایر رگ های خونی، احتمال عود آنوریسم و ​​خونریزی مجدد و خطر سکته را به همراه دارند.

• کلیپینگ میکروواسکولار:این روش شامل قطع جریان خون به آنوریسم است و نیاز به جراحی باز مغز دارد.پزشک رگ های خونی تغذیه کننده آنوریسم را پیدا می کند و یک گیره فلزی مانند گیره لباس را روی گردن آنوریسم قرار می دهد تا جریان خون را متوقف کند.بسته به محل، اندازه و شکل آنوریسم نشان داده شده است که برش بسیار موثر است.به طور کلی، آنوریسم هایی که به طور کامل بریده شده اند، عود نمی کنند.

• درمان اندوواسکولار:

• آمبولیزاسیون سیم پیچ پلاتین:این روش نسبت به جراحی میکروواسکولار روشی کمتر تهاجمی است.پزشک یک لوله پلاستیکی توخالی (یک کاتتر) را در یک سرخرگ، معمولا در کشاله ران، وارد می کند و آن را از طریق بدن به آنوریسم مغزی می کشد.پزشک با استفاده از یک سیم، سیم پیچ های جداشدنی (مارپیچ های کوچک سیم پلاتین) را از داخل کاتتر عبور داده و آنها را به داخل آنوریسم رها می کند.سیم پیچ ها آنوریسم را مسدود کرده و جریان خون را به داخل آنوریسم کاهش می دهند.ممکن است لازم باشد این روش بیش از یک بار در طول زندگی فرد انجام شود زیرا آنوریسم هایی که با کویلینگ درمان می شوند گاهی ممکن است عود کنند.
• دستگاه های انحراف جریان: سایر گزینه های درمان اندوواسکولار شامل قرار دادن یک استنت کوچک (لوله مشبک انعطاف پذیر) مشابه مواردی است که برای انسداد قلب قرار داده می شود، در شریان برای کاهش جریان خون در آنوریسم.پزشک یک لوله پلاستیکی توخالی (یک کاتتر) را در یک سرخرگ، معمولا در کشاله ران، وارد می کند و آن را از طریق بدن به سرخرگی که آنوریسم روی آن قرار دارد، می کشد.این روش برای درمان آنوریسم های بسیار بزرگ و مواردی که با جراحی یا آمبولیزاسیون سیم پیچ پلاتین قابل درمان نیستند استفاده می شود.

• درمان های دیگر:

سایر درمان های آنوریسم مغزی پاره شده با هدف کنترل علائم و کاهش عوارض انجام می شود.این درمان ها عبارتند از:

• داروهای ضد تشنج (ضد تشنج): این داروها ممکن است برای جلوگیری از تشنج مربوط به پارگی آنوریسم استفاده شوند.
• داروهای مسدود کننده کانالکلسیم: خطر سکته مغزی در اثر اسپاسم عروقی را می توان با داروهای مسدود کننده کانال کلسیم کاهش داد.
• اگر تجمع مایع مغزی نخاعی (هیدروسفالوس) باعث ایجاد فشار مضر بر روی بافت مغز اطراف شود، ممکن است شنتی که مایع مغزی نخاعی را از مغز به نقاط دیگر بدن هدایت می کند، پس از پارگی با جراحی وارد مغز شود.

• درمان توانبخشی:

افرادی که دچار خونریزی زیر عنکبوتیه شده اند، اغلب برای بازیابی عملکرد از دست رفته و یادگیری مقابله با هر ناتوانی دائمی، نیاز به درمان فیزیکی، گفتاری و کار درمانی دارند.

عوارض پس از عمل آنوریسم مغزی:

هر دو روش جراحی آنوریسم خطرات بالقوه ای دارند، به ویژه خونریزی در مغز یا از دست دادن جریان خون به مغز. کویل اندوواسکولار کمتر تهاجمی است و ممکن است در ابتدا ایمن تر باشد، اما ممکن است به دلیل باز شدن مجدد آنوریسم، خطر بیشتری برای نیاز به انجام مجدد روش در آینده را به همراه داشته باشد.

نسخه اصلی مطلب آنوریسم مغزی چیست؟ را در سایت دکتر احمد شکرچی زاده بخوانید.

---