تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

مثانه یکی از مهم ترین اعضای داخلی انسان است که وظیفه نگه داشتن و تخلیه کردن ادرار را از کلیه ها به عهده دارد. بیماری های مثانه می تواند در اثر عملکرد نامناسب و به موقع این عضو ایجاد شود. سرطان مثانه ممکن است به علت تغییراتی که در سطح DNA یا ماده وراثتی سلول ها اتفاق می افتد، به وجود بیاید. این تغییرات می تواند باعث فعال شدن ژن های خاصی به نام آنکوژن ها شود. آنکوژن ها همان ژن هایی هستند که به سلول های طبیعی پیام می دهند که به شکل غیر طبیعی رشد و تکثیر کنند و زنده بمانند. از طرفی، تغییراتی که در DNA رخ می دهد ممکن است باعث خاموش شدن بعضی ژن های بازدارنده شود. ژن های بازدارنده ژن هایی هستند که تقسیم سلول ها را کنترل می کنند، اشتباهاتی که در حین ساخت DNA پیش می آید را اصلاح می کنند و مرگ سلول ها را نیز کنترل می کنند. تغییراتی که در ژن ها اتفاق می افتد می تواند از والدین به فرزندان به ارث برسد و یا حالت اکتسابی داشته باشد، یعنی به علت برخی عوامل خطرزا در یک فرد به وجود بیاید. از مسائلی که در سونوگرافی مثانه مورد بررسی قرار می گیرد، شکل کلی، ضخامت جدار مخاطی و احیاناً وجود ضایعات مخاطی است. سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از اندام های داخلی استفاده می کند که می تواند در تعیین اندازه سرطان مثانه و اینکه آیا از مثانه به اندام ها یا بافت های مجاور گسترش یافته است، مفید باشد. همچنین میتوان از آن برای مشاهده کلیه ها استفاده کرد. این آزمایش معمولاً یک آزمایش آسان است و از هیچگونه اشعه ای استفاده نمی کند.

انواع سرطان مثانه

• کارسینوم اوروتلیال (سرطان سلول های بینابینی یا ترانزیشنال): این شایع ترین نوع سرطان مثانه است. سلول های بینابینی، سلول هایی هستند که در حالت طبیعی، داخلی ترین لایه آستر پوشاننده دیواره مثانه یعنی اوروتلیوم را تشکیل می دهند.
• کارسینوم سلول سنگفرشی: این نوع از سرطان معمولاً از سلول هایی ناشی می شود که در اثر التهاب یا تحریک طولانی مدت مثانه که به مدت چند ماه یا چند سال ادامه داشته است، به وجود آمده اند. این سلول ها به شکل توده های هموار و مسطح از سلول های به هم پیوسته رشد می کنند.
• آدنوکارسینوم: منشأ این نوع از سرطان در سلول های تشکیل دهنده غدد ترشحی می باشد. غدد ترشحی یک سری ساختارهای تخصص یافته هستند که مایعاتی از قبیل مخاط را تولید و آزاد می کنند.

سایر قسمت های مجرای ادراری معمولاً فقط از سلول های بینابینی (ترانزیشنال) پوشیده شده اند. سطوح داخلی دستگاه جمع آوری کننده ادرار در داخل کلیه ها، میزنای ها (لوله های باریکی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کنند)، مثانه و پیشابراه همگی توسط این سلول ها پوشیده شده اند؛ بنابراین خطر ابتلا به سرطان سلول های بینابینی کلیه و میزنای (مجرای ادراری فوقانی) در افرادی که به سرطان سلول های بینابینی مثانه دچار می شوند، بیشتر خواهد بود.

علل سرطان مثانه

تحقیقات نشان داده است که عوامل زیر خطر بروز سرطان مثانه را افزایش می دهد:

• استعمال دخانیات
• مواجهه با مواد شیمیایی در محیط کار
• رژیم های غذایی حاوی مقادیر زیاد گوشت سرخ شده و چربی های حیوانی و عدم نوشیدن مایعات به مقدار کافی
• مصرف داروی دیابت به نام پیوگلیتازون (Actos) به مدت بیشتر از یک سال و شیمی درمانی با داروی سایکلوفسفامید (Cytoxan)
• پرتو درمانی در ناحیه لگن برای معالجه سرطان اندام های لگنی (پروستات، میزنای، رحم، روده بزرگ و راست روده)

مواردی که در بالا به آنها اشاره شد، آن دسته از عوامل خطرزا بودند که شما می توانید برای جلوگیری یا رفع آنها کاری انجام دهید؛ اما در مورد بعضی از عوامل خطرزا برای سرطان مثانه، کاری از دست شما ساخته نیست. مهم ترین این عوامل عبارتند از:

• سن: خطر ابتلا به سرطان مثانه در سالمندان بیشتر است.
• جنسیت: مردان سه برابر بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان مثانه هستند.
• نژاد: خطر ابتلا به سرطان مثانه در سفیدپوستان بسیار بالاتر از نژادهای دیگر است.
• التهاب مزمن مثانه: عفونت مکرر مثانه، سنگ مثانه، کاتتر ادراری ساکن (سوند فولی) و سایر مشکلات دستگاه ادراری می تواند موجب تحریک مداوم مثانه و افزایش خطر بروز سرطان مثانه به ویژه کارسینوم سلول های سنگفرشی شود.
• عفونت ناشی از یک انگل (یک کرم) به نام شیستوزومیازیس می تواند خطر بروز سرطان مثانه را افزایش دهد.
• بیماری ها و نقص های مادرزادی
• سابقه ژنتیکی و فامیلی

علائم سرطان مثانه در مردان

نشانه ها و علائم احتمالی سرطان مثانه عبارتند از:

• وجود خون در ادرار (هماچوری)
• ادرار دردناک
• درد در ناحیه لگن
• تکرر ادرار
• اگر دچار خون در ادرار باشید، ممکن است ادرارتان به رنگ کولا (قهوه ای) یا قرمز روشن باشد. گاهی اوقات هم رنگ ادرار با حالت عادی تفاوتی ندارد ولی با بررسی های میکروسکوپی، خون در آن مشاهده می شود.

مراحل سرطان مثانه

مراحل سرطان مثانه عبارتند از:

1. مرحله ۱: سرطان در این مرحله در پوشش داخلی مثانه رخ می دهد؛ اما دیواره عضلانی مثانه را مورد حمله قرار نداده است.
2. مرحله ۲: در این مرحله، سرطان به دیواره مثانه گسترش یافته است؛ اما همچنان محدود به مثانه می باشد.
3. مرحله ۳: سلول های سرطانی از دیواره مثانه به بافت های اطراف انتقال پیدا کرده اند.
4. مرحله ۴: ممکن است تا این مرحله سلول های سرطانی تا غدد لنفاوی، اندام های دیگری مانند استخوان، کبد یا ریه ها انتقال یافته باشند.

اقدامات لازم جهت انجام سونوگرافی مثانه

• به مدت ۱ تا ۲ ساعت پیش از سونوگرافی باید خوردن مایعات را آغاز کنید. پر شدن مثانه در افراد مختلف، متفاوت می باشد و شاید بعضی از افراد نیاز به آب بیشتری داشته باشند.
• نوشابه های گازدار مصرف نکنید؛ زیرا با ایجاد گاز نمی توانند تصاویر مناسبی را در سونوگرافی ایجاد کنند.
• پر بودن مثانه به اندازه بیش از حد، باعث فشرده شدن احشاء می شود و شاید منجر به اشتباه شدن تشخیص متخصص سونوگرافی شود.

نحوه انجام سونوگرافی مثانه

از بیمار خواسته می شود که روی تخت دراز بکشد. بعد از قرار گرفتن بیمار روی تخت، پزشک یک ژل بر پایه آب گرم را روی منطقه مورد نظر بدن قرار می دهد. این ژل کمک می کند تا مبدل تماس خوبی با بدن برقرار کرده و هوای بین مبدل و پوست که توان مسدود کردن امواج صوتی را دارد از بین برود. این مبدل روی پوست حرکت داده می شود تا در نهایت تصویر دقیق و درستی از منطقه مورد نظر به دست بیاید. تصاویر سونوگرافی بلافاصله در صفحه نمایش ویدئویی که مشابه مانیتور کامپیوتر است، قابل نمایش خواهد بود. کامپیوتر بر اساس دامنه و فرکانس و زمانی که صرف بازگشت سیگنال های سونوگرافی به مبدل می شود، اقدام به تولید تصویر می کند.

عوارض جانبی سونوگرافی

سونوگرافی مثانه روشی غیرتهاجمی برای تصویربرداری است. در فناوری سونوگرافی، برخلاف رادیوگرافی از تشعشع استفاده نمی شود و به جای اشعه، امواج صوتی غیرقابل تشخیص برای گوش انسان به کار برده می شود.

درمان سرطان مثانه

روش های مختلفی برای درمان سرطان مثانه وجود دارد، پزشک معالج بهترین روش درمان را با توجه به عامل هایی مانند نوع، گرید و مرحله ی سرطان و با در نظر گرفتن وضعیت سلامت عمومی و ترجیح خود بیمار توصیه می کند. روش های مختلف درمان سرطان مثانه به شرح زیر است:

• جراحی: برداشتن بافت سرطانی
• شیمی درمانی مثانه (شیمی درمانی داخل مثانه): این روش برای درمان تومورهایی انجام می شود که محدود به پوشش داخلی مثانه هستند؛ اما ریسک عود کردن یا پیشرفته تر شدن آنها بالا است.
• بازسازی: جراح بعد از آن که مثانه را برداشت، راه جدیدی را برای خروج ادرار از بدن ایجاد می کند.
• شیمی درمانی کل بدن (شیمی درمانی سیستمی): شیمی درمانی سیستمی بعد از جراحی برداشتن مثانه، برای افزایش شانس درمان شدن بیمار یا در صورتی که امکان جراحی وجود نداشته باشد، از همان ابتدا به عنوان درمان اصلی انجام می شود.
• رادیوتراپی: رادیوتراپی یا پرتودرمانی برای تخریب سلول های سرطانی انجام می شود. چنانچه امکان انجام جراحی وجود نداشته باشید یا بیمار تمایلی به جراحی نداشته باشد، رادیوتراپی به عنوان درمان اصلی پیشنهاد می شود.
• ایمونوتراپی: ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با سلول های سرطانی موجود در مثانه یا کل بدن تحریک می کند.
• ممکن است پزشک معالج ترکیبی از روش های فوق را پیشنهاد دهد.