بیماری هایی که منجر به نابینایی و از دست رفتن چشم می شوند علاوه بر تاثیر بر بینایی، بر ظاهر و زیبایی صورت افراد نیز میتوانند تاثیرات منفی داشته باشند. همچنین این نوع چشم ها که عملکرد خود را از دست میدهند میتوانند عامل دردهای مزمن باشند و موجب ناراحتی و آزار فرد شوند. گود افتادگی پروتز یکی از مشکلات شایع در افرادی است که چشم نابینایی دارند که در اثر سانحه یا بیماری ایجاد شده است. اغلب، يكى از راه كارها برای کنترل درد و یا بهبود ظاهر و زیبایی افراد این است که چشم نابینا را تخلیه کرده و کاسه چشم را با چشم مصنوعی و پروتز چشم بازسازی کنند. برای این کار ابتدا لازم است تا ایمپلنتی درون کاسه چشم قرار گیرد تا امکان جایگذاری چشم مصنوعی ایجاد شود. برای اینکه نتیجه جراحی پروتز چشم مناسب و قابل قبول باشد لازم است تا مراقبت های پس از جراحی به خوبی انجام گیرند. گاهی ممکن است چندین سال پس از جراحی، چشم مصنوعی به دليل جذب و پسرفت چربى حدقه دچار فرورفتگی شود. در این حالت نیز ممکن است نیاز به جراحی تکمیلی یا پیوند چربی به محل کاسه چشم باشد.

چه زمانی چشم مصنوعی لازم است؟

گاهی اوقات چشم به صورت غیرقابل برگشتی آسیب می بیند. برای مثال ممکن است در اثر تروما یا تصادف، بیماری های شدید چشم مانند سرطان چشم، عفونت های شدید و جدی در چشم، گلوکوم چشم و ... چشم دچار آسیب شود و ایجاد دردهای غیرقابل کنترل در چشم آسیب دیده کند. در این حالات معمولا امکان بازیابی سلامت و بینایی چشم آسیب دیده وجود ندارد و برای رفع دردهای حاصل از آن توصیه میشود تا چشم تخلیه شود.
معمولا زمانی که چشم آسیب دیده تخلیه می شود یک ایمپلنت مخصوص بیمار در درون اوربیت چشم بیمار قرار میگیرد. این ایمپلنت باعث میشود تا پروتز دچار گود افتادگی نشود. پس از اینکه کاسه چشم پایدار شد توصیه می شود تا از چشم مصنوعی یا پروتز چشم استفاده شود. چشم مصنوعی بینایی فرد را برنمی گرداند اما منجر به ایجاد ظاهر مناسب می شود. با توجه به اینکه چشم مصنوعی بصورت ویژه برای هر فرد ساخته می شود بنابراین از نظر اندازه دقیقا برای کاسه چشم فرد مناسب است و رنگ آن نیز با رنگ چشم سالم یکسان است تا بیشترین حالت طبیعی بودن را در فرد ایجاد کند. معمولا برای افراد دیگر تشخیص چشم مصنوعی کار دشواری است.

پروتز چشم چگونه قرار داده می شود؟

هنگامی که جراح چشم تشخیص داد که حفره چشم پس از جراحی به خوبی بهبود یافته است، که حدود 3 تا 6 هفته پس از جراحی زمان لازم است، فرد برای قرار دادن چشم مصنوعی ویژه خود (یا همان پروتز چشم) معرفی خواهدشد. چشم مصنوعی بصورت مخصوص برای همان شخص ساخته شده است تا از نظر شکل، اندازه و رنگ با چشم دیگر وی مطابقت داشته باشد. ابتدا قالب حفره چشم ساخته می شود و سپس چشم طراحی و تولید می شود. عمل قرار دادن پروتز چشم بدون درد است و ممکن است تا دو ساعت به طول انجامد. با افزایش سن، حدقه های چشم ما می توانند به طور طبیعی تغییر شکل دهند، به این معنی که بیماران ممکن است پس از چند سال نیاز به تنظیم و اتصالات مجدد داشته باشند. پروتزهای چشم همچنین نیاز به تمیز کردن سالانه دارند و باید هر 5 تا 7 سال یکبار نیز تعویض شوند. البته در مورد تمیزکردن پروتز چشم، خود افراد نیز میتوانند مراحل تمیزکاری چشم را آموزش دیده و خودشان این کار را انجام دهند.

مردمک چشم قسمت رنگی چشم است که درون آن منفذ عنبیه قرار دارد و نور را از میان خود عبور میدهد. اندازه مردمک موجود در پروتز چشم نمی تواند تغییر کند، به این معنی که اندازه مردمک چشم واقعی ممکن است همیشه با اندازه مردمک چشم مصنوعی مطابقت نداشته باشد. در شرایط نوری مختلف، مردمک چشم طبیعی به نور واکنش داده و باز یا بسته می شود اما در پروتز چشم این امکان وجود ندارد. با این حال، پیشرفت های تکنولوژی اجازه می دهد تا ظاهر ایمپلنت چشم مصنوعی تا حد امکان طبیعی باشد.
افرادی که چشم مصنوعی دارند به راحتی می توانند آرایش کنند، به طور معمول شنا کنند (هرچند استفاده از عینک برای جلوگیری از خارج شدن چشم مصنوعی توصیه می شود). البته هنگام انجام هر فعالیتی که فرد را در معرض آسیب چشم قرار میدهد باید از محافظ چشم استفاده شود.

قیمت چشم مصنوعی

قیمت چشم مصنوعی به عوامل مختلفی مانند شرکت سازنده، حمایت شرکت های بیمه، نوع پروتز، ثبات قیمت ارز و ... وابسته است. برای آگاهی از قیمت چشم مصنوعی بهتر است با پزشک متخصص و نیز تولیدکنندگان چشم مصنوعی مشورت شود.

چشم مصنوعی با قابلیت دیدن

امروزه پروتزهای چشم موجود در بازار قابلیت دیدن را در فرد ایجاد نمی کنند و تنها برای ایجاد ظاهر زیباتر در صورت افراد به کار می روند. با این حال پیشرفت های روزافزون در این حوزه وجود دارند. برخی مطالعات که حاصل تکنولوژی های بسیار مدرن و پیشرفته هستند با ارتباط دادن چشم مصنوعی با اعصاب مغزی توانسته اند درک ساده ای از شکل کلی اجسام و حرکت آنها را در افراد القا کنند. با این حال این طرح ها محدود بوده و به نظر میرسد زمان تجاری سازی این محصولات فرا نرسیده است و زمان بیشتری برای پیشرفت و تکمیل چنین طرح هایی لازم است. بنابراین بصورت کلی، امروزه چشم مصنوعی با قابلیت دیدن در دسترس نیست اما امیدها برای ایجاد چنین پروتزهایی با قابلیت تجاری سازی وجود دارد.

پروتز چشم متحرک

متحرک بودن چشم مصنوعی به نوع جراحی بستگی دارد. در حین جراحی معمولا ایمپلنت را به عضلات اطراف کاسه چشم که قبلا مسئول حرکت چشم آسیب دیده بودند مرتبط میکنند و اطراف ایمپلنت را با بافتهای طبیعی باقی مانده می پوشانند. این نوع جراحی باعث می شود تا زمانی که چشم سالم حرکت کرد چشم مصنوعی نیز بصورت هماهنگ با آن حرکت کند و ظاهر مناسبی و هماهنگی برای حرکت آنها ایجاد شود. با این حال معمولا این احتمال وجود دارد که چشم مصنوعی به خوبی چشم طبیعی حرکت نکند.

نسخه اصلی مطلب جراحی پروتز چشم یا چشم مصنوعی را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---