پتوز (Ptosis) زمانی ایجاد می شود که عضلات levator کشیده تر و ضعیف تر می شوند و يا به صورت مادرزادى خوب تشکيل نشده اند و توانایی خود را برای کشیدن مناسب پلک بالا از دست می دهند، در نتیجه شکاف پلکى تنگ مى شود و چشم کوچکتر به نظر مى رسد . زمانی که پتوز ایجاد می شود ممکن است تنها بخش کمی از سطح چشم توسط پلک پوشانده شود اما گاهی شدت افتادگی پلک بیشتر است و تا مرکز مردمک توسط پلک افتاده پوشانده می شود.

پتوز ممکن است باعث ایجاد محدودیت جزئی در دید و یا انسداد کامل مسیر بینایی در موارد شدید شود. دلایل مختلفی برای ایجاد آسیب در عضله بالا برنده پلک وجود دارند که می توانند منشاء ژنتیکی داشته و از والدین به ارث برسند و یا مانند برخی بیماری های عصبی-عضلانی بصورت اکتسابی ایجاد شوند. معمول ترین دلیل ایجاد پتوز مربوط به افزایش سن است که در طی آن عضلات پیر شده و توانایی خود را برای کشیدن پلک به سمت بالا از دست می دهند. سایر علائم پتوز شامل خشکی یا آبکی شدن شدید در چشم و خستگی ظاهری صورت از جمله ناحیه چشم است. معمولا همزمان ابرو براى جبران افتادگى پلک به بالا جابه جا مى شود و باعث عدم تقارن ابرو در موارد يکطرفه مى شود .

پتوز در کودکان

برخی کودکان هنگام تولد دچار پتوز هستند. در این حالت که پتوز مادرزادی نام دارد مشهودترین نشانه، وجود علامت ظاهری افتادگی پلک بالا است. کودکی که با پتوز درگیر است ممکن است برای دیدن مناسب تر، چانه خود را نسبت به حالت معمول بالاتر بیاورد، ابروهای خود را بالا نگه دارد یا سر خود را به سمت عقب بکشد که با گذر زمان، این رفتارها ممکن است مشکلاتی در سر و گردن کودک ایجاد کنند. کودکانی که با پتوز مادرزادی درگیر هستند ممکن است علاوه بر پتوز، با مشکلات دیگری مانند مشکلاتی در حرکت چشم، بیماریهای مربوط به عضلات چشم، تومور در پلک یا سایر قسمت های بدن و ... نیز درگیر باشند. همچنین پتوز در کودکان می تواند به تنبلی و انحراف چشم در بزرگسالی منجر شود بنابراین گاهی تشخیص پزشکان جراحی در دوران کودکی خواهدبود.

پتوز در بزرگسالان

این نوع پتوز که حالت اکتسابی پتوز را شامل می شود زمانی ایجاد می شود که عضله levator فرد بیش از حد دچار کشیدگی می شود و از محل انصال خود جدا مى شود که خود این عامل می تواند به دلیل افزایش سن یا آسیب های فیزیکی ایجاد شود. کشیده تر شدن عضله نگهدارنده پلک نسبت به حالت طبیعی باعث افتادگی پلک می شود. گاهی پتوز چشم بعنوان یک عارضه پس از برخی جراحی های چشم ایجاد می شود. همچنین به ندرت مشاهده شده است که تومورها نیز می توانند پتوز چشم را ایجاد کنند.

جراحی بلفاروپلاستی

بلفاروپلاستی (Blepharoplasty) یک اصطلاح عمومی است و برای هر گونه عملی بکار می رود که به اصلاح نقص، بدشکلی و تغییر شکل پلک ها به منظور بهبود عملکرد، زیبایی یا هر دو صورت می گیرد. بیشترین کاربرد بلفاروپلاستی به منظور زیبایی صورت می گیرد که در طی آن پوست، چربی و بافت اضافه که در اثر افزایش سن یا سایر عوامل در بالای پلک تجمع می یابند حذف یا جابجا شده و ظاهری مناسب را برای پلک ها و چشم ایجاد می کنند و در موارد پف الودگى پلک کاربرد دارد .
اگرچه درمان پتوز با جراحی متفاوتی نسبت به بلفاروپلاستی صورت می گیرد اما گاهی دو جراحی بلفاروپلاستی و اصلاح پتوز با یکدیگر انجام می شوند.

بلفاروپلاستی با اصلاح پتوز

همانگونه که اشاره شد، جراحی بلفاروپلاستی معمولا به عنوان نوعی جراحی زیبایی قلمداد می شود، این در حالی است که اصلاح پتوز بیشتر بر جنبه عملکردی پلک ها تمرکز دارد و ترکیب این دو نوع جراحی می تواند از هر دو جنبه زیبایی و عملکرد تاثیر مثبت در فرد داشته باشد. در این نوع جراحی ابتدا عضله levator جابجا شده و دستکاری می شود تا در موقعیت عملکردی مناسبی جهت بالا نگهداشتن پلک قرار گیرد. این مرحله به اصلاح پتوز منجر خواهد شد.

پس از این مرحله پوست و چربی اضافه حذف می شوند تا ظاهری هر چه جوان تر وشاداب تر در چشم ایجاد کنند. باید توجه داشت که قبل از جراحی باید از علت اصلی پتوز و میزان آسیب وارده به عضله levator اطمینان حاصل کرد زیرا در صورتی که عملکرد levator پایین باشد پلک در موقعیت مناسبی از نظر ارتفاع قرار نخواهد گرفت و نیاز به روش های جراحی دیگری برای بهبود موقعیت پلک خواهدبود.

تشخیص نیاز به جراحی چگونه صورت می گیرد؟

زمانی که در اثر افتادگی پلک مشکلاتی در بینایی ایجاد شود احتمالا تشخیص پزشک بر جراحی خواهد بود. در این حالت فرد مکررا به دلیل از دست دادن دید جانبی شکایت کرده و یا دید خود را محدود به فضای کوچکی بین پلک ها گزارش می کند. همچنین معمولا این افراد بیان می کنند که وضعیت بینایی آنها با بالابردن فیزیکی پلک ها با انگشتان یا بوسیله بالابردن عضلات پیشانی و جلوی سر بهبود می یابد. در این حالات پزشک متخصص با بررسی وضعیت میدان دید و وضعیت پلک ها راه درمانی مناسب را توصیه می کند.

عوارض و مشکلات احتمالی پس از جراحی بلفاروپلاستی با اصلاح پتوز

معمول ترین عارضه این نوع جراحی ارتفاع نامتناسب دو پلک نسبت به هم یا عدم تقارن پلک ها است. که موضوعى شايع مى باشد زيرا جراحى پتوز عمل دقيقى نيست برای حل این مشکل از جراحی های تکمیلی استفاده می شود.

عوارض احتمالی این نوع جراحی شامل موارد زیر هستند:

• خشکی و سوزش چشم
• آسیب به عضلات چشم
• دشواری در بستن چشم ها
• تغییر رنگ پوست
• تاری دید موقت
• حساسیت نسبت به نور
• اشک آلود شدن چشم
• بی حسی و پف الودگى پلک

اگرچه میزان بروز این نوع عوارض پس از جراحی چندان بالا نیست اما در صورتی که فرد احساس ناراحتی یا نگرانی نسبت به هر کدام از این علائم داشته باشد بهتر است در اولین فرصت با جراح چشم مشورت نماید.

نکاتی که بهتر است پس از جراحی رعایت شوند

• از فعالیت های سنگین مانند شنا خودداری شود.
• از مواد مخدر و دخانیات از جمله سیگار پرهیز شود.
• از مالش چشم های جراحی شده خودداری شود.
• لنزهای چشمی به مدت دو هفته يا بيشتر به کار گرفته نشوند.
• برای محافظت از چشم ها در مقابل نور خورشید و جریان هوا از عینک آفتابی استاندارد استفاده شود.
• از مصرف داروهایی که احتمال خونریزی را افزایش می دهند پرهیز شود. از جمله این داروها می توان به آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد. در مورد مصرف سایر داروها حتما با پزشک متخصص مشورت گردد.

در نهایت باید توجه داشت که جراحی بلفاروپلاستی با اصلاح پتوز موجب بهبود نتیجه جراحی مى شود . همچنین در طی این جراحی علاوه بر ایجاد تغییرات عملکردی و بهبود عملکرد پلک ها، تغییرات ساختاری در پلک ها نیز ایجاد می شود که تاثیر بسیاری در زیبایی فرد خواهدداشت.
جراحى پتوز و بلفاروپلاستى مى توانند جداگانه و يا در يک جلسه انجام شوند که هر يک مزايا و معايب خود را دارد

نسخه اصلی مطلب پتوز به همراه بلفاروپلاستی را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---