بیضه ها، غده های جنسی مردانه هستند که اسپرم و هورمون تستوسترون تولید می کنند. بیضه ها دو توده بیضی شکل هستند که در لایه ی نازکی از پوست به نام کیسه بیضه یا اسکروتوم قرار گرفته اند. بر اثر برخی اتفاقات غیرطبیعی و ناشناخته، بیضه ها سرطانی می شوند. سرطان بیضه نوعی بیماری است که با ایجاد سلول های سرطانی (بدخیم) در بافت های بیضه بروز می کند. سلول های سرطانی در هر دو بیضه می توانند ایجاد شوند، اما این امر بسیار نادر است.

این بیماری نسبتاً نادر است و فقط یک درصد از همه سرطان های مردان را شامل می شود. سرطان بیضه در مقایسه با سایر سرطان ها غیرمعمول است؛ زیرا تمایل دارد مردان جوان را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه در کل نسبتاً نادر است؛ اما این عارضه شایع ترین نوع سرطان در مردانِ سنین 15 تا 49 سال است. این بیماری در بیشتر مواقع قابل درمان است. به دلایلی که مشخص نیست، مردان سفیدپوست نسبت به مردان گروه‎های قومی دیگر، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار دارند.

علل سرطان بیضه

بااینکه دانشمندان به درستی نمی دانند علت به وجود آمدن سرطان بیضه چیست؛ یک سری عوامل ممکن است احتمال به وجود آمدن آن را بیشتر کنند. این عوامل عبارت اند از:

• عدم نزول بیضه ها :اگر بیضه ها در هنگام تولد پایین نیایند، نوزاد دچار بیماری بیضه نزول نکرده می شود، این نوزاد در آینده در معرض خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار دارد.
• مشکلات مادرزادی : کودک با مشکلات مادرزادی آلت تناسلی ، کلیه ها و بیضه ها متولد شود.
• سابقه سرطان بیضه : اگر مردی به سرطان بیضه مبتلا شود، در مقایسه با افراد عادی، احتمال بیشتری وجود دارد که بیضه ی دیگر او در آینده به سرطان مبتلا شود.
• سابقه ی خانوادگی : مردانی که در اقوام نزدیک آن ها سابقه ی سرطان بیضه است، در مقایسه با افراد دیگر بیشتر در خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار دارند.
• رشد غیرطبیعی بیضه : بیماری هایی مانند سندرم کلاین فلتر که در آن بیضه ی افراد رشدی غیرطبیعی دارد، ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه شود.
• اورکیت اوریونی : یکی از عوارض نا شایع اوریون که ممکن است باعث التهاب یک یا هر دو بیضه شود.
• نژاد : سرطان بیضه در نژاد قفقازی در مقایسه با مردان آفریقایی و آسیایی بیشتر شایع است.

توجه: عمل وازکتومی خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش نمی دهد.

تشخیص سرطان بیضه

برای تشخیص سرطان بیضه راه های مختلفی وجود دارد از جمله :

تست خون

در این روش مارکرهای سرطانی مانند آلفا فیتوپروتئین، گونادوتروپین جفتی انسانی و لاکتات دهیدروژناز چک می شود. هرچند ممکن است با وجود سرطان، آزمایش خون طبیعی باشد.

سونوگرافی بیضه

سونوگرافی بیضه می تواند وجود یک تومور و اندازه ی آن را مشخص کند. سونوگرافی بهترین ابزار تصویربرداری برای تشخیص سرطان بیضه می باشد (با دقت بالای ٩٠٪؜) درواقع وجود هرگونه توده هیپواكو در بیضه مساوی با وجود سرطان بیضه است مگر آنكه خلافش ثابت شود.

نمونه برداری بیضه ای

نمونه ای کوچک از بافت بیضه تهیه کرده و آن را با میکروسکوپ مشاهده می کنند تا تشخیص دهند توده بدخیم (سرطانی) است یا خوش خیم (غیر سرطانی).

تقریباً در همه موارد، برای بررسی شیوع بیماری سرطان بیضه به آزمایش های بیشتری نیاز دارید. هنگامی که این عارضه شیوع پیدا می کند، بیشتر در غدد لنفاوی بر پشت شکم یا ریه ها تأثیر می گذارد. برای بررسی علائم تومور ممکن است نیاز به اشعه ایکس از سینه باشد. همچنین به تصویربرداری سی تی اسکن از کل بدن برای بررسی علائم شیوع سرطان موردنیاز است. در بعضی موارد، ممکن است اسکن MRI انجام شود.

علائم سرطان بیضه

معمولاً علائم سرطان بیضه تا مراحل انتهایی بیماری، بروز پیدا نمی کنند. در بیشتر موارد خود فرد سرطانش را کشف می کند. بعضی اوقات، طی معاینه ی معمولی توسط پزشک سرطان بیضه کشف می شود. هر فردی که متوجه چیزی غیرعادی مربوط به بیضه اش می شود، باید سریعاً به پزشک مراجعه کند، مخصوصاً اگر متوجه یکی از موارد زیر شود:

• توده ای دردناک یا ورم در بیضه
• درد بیضه یا کیسه ی بیضه
• احساس ناراحتی در بیضه یا کیسه ی بیضه
• احساس سنگینی در کیسه ی بیضه
• احساس درد مبهم در کشاله ران، کمر و یا شکم
• جمع شدن ناگهانی مایع در کیسه ی بیضه
• خستگی یا بی قراری بی دلیل

در حقیقت کمتر از ۴ درصد توده های بیضه، سرطانی هستند. بااین وجود افراد نباید توده های بیضه را نادیده بگیرند و مهم است که به پزشک مراجعه کنند. تنها پزشکان می توانند علت را پیدا کنند. گرچه ممکن است سرطان بیضه به گره های لنفاوی گسترش یابند، اما گسترش آن ها به اندام های دیگر سخت است. اگر سرطان به اندام دیگر گسترش یابد، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• سرفه کردن
• مشکلات تنفسی
• مشکلات بلع
• تورم قفسه سینه

مراحل سرطان بیضه

پس از انجام تمام آزمایش های مربوطه، پزشک می تواند مرحله ی سرطان را تشخیص دهد. این کار به تعیین درمان کمک خواهد کرد.

1. مرحله ی یک : سرطان به بیضه ها محدود است و به دیگر نقاط بدن گسترش نیافته است.
2. مرحله ی دو : سرطان به گره های لنفاوی شکم گسترش یافته است.
3. مرحله ی سه : سرطان به دیگر نقاط بدن شامل ریه ها، کبد، مغز و استخوان گسترش یافته باشد.

انواع سرطان بیضه

انواع مختلف سرطان بیضه با توجه به نوع سلول هایی که سرطان در آن ها شروع می شود قابل طبقه بندی هستند. شایع ترین نوع سرطان بیضه، سرطان سلول ژرمینال (زایا) است که حدود 95 درصد از کل موارد را تشکیل می دهد. سلول های ژرمینال نوعی سلول هستند که بدن از آن برای ایجاد اسپرم استفاده می کند.
دو نوع اصلی از سرطان بیضه سلول ژرمینال وجود دارند که به شرح زیر هستند:

• سمینوما: در 20 سال گذشته به صورت تصاعدی افزایش یافته است و اکنون 40 تا 45 درصد از سرطان های بیضه را تشکیل می دهد.
• غیر سمینوما: بخش دیگر سرطان سلول ژرمینال را تشکیل می دهد و شامل تراتوم، کارسینوما جنینی، کوریوکارسینوما و تومورهای کیسه زرده (در پسران جوان شایع می باشد) است.

نکته: هر دو نوع سرطان سلول ژرمینال به شیمی درمانی پاسخ خوبی می دهند.

انواع کمتری از سرطان بیضه شامل موارد زیر هستند:

• تومورهای سلول لیدیگ که حدود یک تا سه درصد موارد را تشکیل می دهند.
• تومورهای سلول سرتولی که کمتر از یک درصد موارد را تشکیل می دهند.

درمان سرطان بیضه

حدود ۹۵ درصد مردانی که به سرطان بیضه مبتلا می شوند، بعد از درمان بهبودی کامل پیدا می کنند. کسانی که زودتر تشخیص داده شوند، پیش آگهی بهتری دارند. درمان سرطان بیضه شامل جراحی، رادیوتراپی، شیمی درمانی یا ترکیبی از این ها است.

جراحی اركیدكتومی

اركیدكتومی معمولاً اولین خط درمانی است. در این روش بیضه ها را با جراحی خارج می کنند تا از گسترش تومور به دیگر اعضای بدن جلوگیری کنند. اگر بیمار در مرحله ی اول بیماری تشخیص داده شود، ممکن است جراحی تنها درمان موردنیاز باشد. اركیدكتومی یک جراحی تقریباً ساده است. بیمار یک بیهوشی کلی دریافت می کند. یک برش کوچک در ناحیه ی کشاله ی ران ایجاد کرده و بیضه از طریق آن برداشته می شود. بیمار برای بهبودی یک روز در بیمارستان بستری می ماند. اگر بعد از جراحی، فرد هنوز یک بیضه ی خود را داشته باشد، رابطه ی جنسی و باروری او تحت تأثیر منفی قرار نمی گیرد.

اگر بعد از جراحی، فرد بیضه ای نداشته باشد، نابارور خواهد شد زیرا او دیگر توانایی ساخت اسپرم ندارد. مردی که می خواهد در آینده صاحب فرزند شود، باید قبل از جراحی اسپرم خود را در بانک اسپرم ذخیره کند. همچنین دیگر درمان های سرطان بیضه، شامل رادیوتراپی و شیمی درمانی می توانند روی باروری فرد تأثیر گذاشته و برای مدتی طولانی این توانایی را از فرد بگیرند.

جراحی گره لنفاوی

اگر سرطان به گره های لنفاوی رسیده باشد، باید آن گره ها با جراحی برداشته شوند؛ که این معمولاً شامل گره های لنفاوی شکم و قفسه ی سینه می شود. بعضی اوقات برداشت گره های لنفاوی ممکن است باعث ناباروری شود.

رادیوتراپی

رادیوتراپی شامل استفاده از پرتوهای اشعه ی ایکس با قدرت بالا یا ذراتی برای از بین بردن سلول های سرطانی است. رادیوتراپی با صدمه به سلول های تومور، تولیدمثل آن ها را متوقف می کند.
بیمار با سرطان سمینومای بیضه به طورمعمول به رادیوتراپی بیشتر از شیمی درمانی نیازمند است. رادیوتراپی همچنین برای جلوگیری از عود سرطان استفاده می شود. بیماری که سرطانش به گره های لنفاوی گسترش یافته نیز به رادیوتراپی نیاز خواهد داشت. رادیوتراپی ممکن است باعث عوارض جانبی موقتی به شرح زیر شود:

• خستگی
• راش های پوستی
• سفتی عضلات
• سفتی مفاصل
• بی اشتهایی
• تهوع

شیمی درمانی

شیمی درمانی شامل استفاده از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول های سرطانی می باشد. داروهایی با خاصیت سمی باعث جلوگیری از رشد و تقسیم سلول های سرطانی می شوند. شیمی درمانی معمولاً برای بیماران با سرطان بیضه ی پیشرفته و سرطانی که به دیگر اندام های بدن گسترش یافته، استفاده می شود. درمان به صورت خوراکی یا تزریقی می باشد. شیمی درمانی به سلول های سالم، همانند سلول های سرطانی آسیب میزند، ممکن است بیمار عوارض جانبی موقت زیر را تجربه کند:

• تهوع
• استفراغ
• ریزش موها
• زخم های دهانی
• خستگی
• بی قراری

اکثر افراد به سرعت بعد از شیمی درمانی عوارض جانبی ناخوش آیند آن را تجربه خواهند کرد. هرچند در ۲۰ سال اخیر کنترل عوارض جانبی بهبود قابل توجهی پیدا کرده است.

پیشگیری از بیماری سرطان بیضه

هیچ راهی برای جلوگیری از سرطان بیضه وجود ندارد، اما تشخیص زودرس بسیار مهم است. مردان باید به طور ماهانه خودآزمایی بیضه (TSE) را انجام دهند. اگر بالای 15 سال دارید و هنوز نحوه انجام TSE مطلع نمی دانید، از پزشک بخواهید که چگونگی انجام این کار را به شما آموزش دهد. اگر فردی متوجه هرگونه تغییر در بیضه ها (توده، جسم سخت، درد مداوم یا بزرگ شدن یا کوچک تر شدن) شود، باید سریعاً خود را به پزشک برساند.

مبتلایان به بیماری سرطان بیضه، اگر هرچه زودتر درمان را شروع کنند، احتمال اینکه به طور کامل درمان شوند، بالا است. حتی اگر سرطان کاملاً درمان شود، احتمال بازگشت آن وجود دارد. خطر بازگشت سرطان به این بستگی دارد که در چه مرحله ای از زمان تشخیص قرار گرفته اید و از چه زمان درمان شروع شده است. عود سرطان غیرسمینوما در طی دو سال بعد از جراحی یا تکمیل شیمی درمانی اتفاق می افتند.

در سمینوما، عود مجدد تا سه سال بعد رخ می دهد. عود مجدد بعد از سه سال نادر است و در كمتر از پنج درصد افراد اتفاق می افتد. به دلیل خطر عود، به بررسی های منظم برای بررسی بازگشت سرطان نیاز است. این نوع سرطان در بیش از 95 درصد موارد با موفقیت درمان می شود. حتی مردانی که از فاکتورهای خطر بالایی دارند، به طور متوسط 50 درصد احتمال درمان دارند؛ مانند بسیاری از سرطان های دیگر، گروه های پزشکی همچنان برای فراهم آوردن روش های نوین درمانی، در تلاش هستند.

نسخه اصلی مطلب علائم و روشهای درمان سرطان بیضه را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---