رادیوگرافی از مهمترین وسایل تشخیصی در بیماری های ستون مهره است. در بسیاری از موارد پزشک بعد از صحبت با بیمار و معاینه وی درخواست تهیه رادیوگرافی را میدهد. گرچه روش های تصویربرداری دیگر مانند سی تی اسکن، ام آر آی، اسکن رادیوایزوتوپ و سایر روش ها در بررسی مشکلات ستون فقرات کاربرد دارد ولی در غالب موارد قبل از تهیه هر کدام از آنها پزشک معالج ترجیح میدهد ابتدا رادیوگرافی ساده این ناحیه را مشاهده کند.
اشعهX در رادیوگرافی، امواج الکترو مغناطیس می باشد که برای تصویربرداری اعضاء داخلی بدن بکار می رود و قابليت عبور از بافتهاي مختلف بدن را به ميزانهاي متفاوت دارد.

این امواج طول موج بسیار کوتاهی دارند. هنگامیکه این اشعه به درون بدن نفوذ می کند توسط بافتهای مختلف برحسب چگالی بافت مورد نظر به مقدار متفاوتی جذب می شود. برای مثال استخوانها که بسیار چگالی بالائی دارند بخوبی اشعه را جذب می کنند ولی بافتهای نرمی مثل پوست، چربی و عضله براحتی به اشعه X اجازه می دهند که از آنها عبور کند و برای همین تصویر استخوان بر روی عکس ساده رادیولوژیک سفید است ولی بافتهای نرم بصورت درجات مختلف رنگ خاکستری دیده می شوند.
رادیوگرافی ستون مهره را معمولا از دو نما تهیه میکنند. یک نما رخ یا قدامی خلفی Anteroposterior یا به اختصار AP است که در آن اشعه ایکس از جلو به مفصل ناحیه تابانده شده و کاست رادیولوژی در پشت کمر قرار میگیرد و نمای دیگر نمای نیمرخ یا لترال Lateral یا به اختصار .Lat است که در آن اشعه ایکس از کنار به ستون مهره تابانده شده و کاست رادیولوژی در طرف مقابل کمر قرار میگیرد.

انواع رادیوگرافی

ستون فقرات به چهار بخش تقسیم شده است. بنابراین چهار نوع رایج از رادیوگرافی ستون فقرات وجود دارد که عبارتند از:

• رادیوگرافی ستون فقرات گردنی. در این آزمایش، تصاویری از استخوان های مهره هفتم گردن گرفته می شود.
• رادیوگرافی ستون فقرات توراسیک. در این آزمایش، تصاویری از استخوان 12ام قفسه سینه (توراسیک) گرفته می شود.
• رادیوگرافی ستون فقرات کمری خاجی. در این آزمایش رادیوگرافی تصاویری از استخوان پنجم تحتانی پشت (مهره های کمر) و نمایی از استخوان های جوش خورده پنجم انتهای ستون فقرات (ساکروم) گرفته می شود.
• در رادیوگرافی ساکروم .در این آزمایش رادیوگرافی تصاویر دقیقی از استخوان های جوش خورده پنجم واقع در انتهای ستون فقرات (ساکروم) و استخوان های کوچک چهارم واقع در عظم عصعص (coccyx) گرفته میشود.
• متداول ترین انواع رادیوگرافی ستون فقرات شامل رادیوگرافی مهره های گردن (فیلمهای ستون فقرات C) و مهره های کمری خاجی (فیلم های ستون فقرات LS) میباشد.

علت انجام رادیوگرافی ستون فقرات

• بررسی انحنای غیر طبیعی ستون فقرات، از قبیل اسکولیوز در کودکان و نوجوانان.
• بررسی ستون فقرات برای مشکلات موجود در هنگام تولد (بیماریهای مادرزادی)، مانند اسپینا بیفیدا در نوزادان، کودکان، و بزرگسالان جوان.
• پیدا کردن علت دردهای مداوم، بی حسی یا ضعف و سستی.
• بررسی آرتروز مفاصل بین مهره ای و فروپاشی (انحطاط) دیسک های بین استخوان های ستون فقرات.
• بررسی جراحات وارده به ستون فقرات، از قبیل شکستگی یا دررفتگی.
• بررسی اثرات ناشی از مشکلاتی مانند عفونت ها، تومورها، و یا اسپرز استخوانی (زائده استخوانی) بر روی ستون فقرات.
• بررسی تغییرات ستون فقرات بعد از عمل جراحی ستون فقرات.

انواع نتایج رادیوگرافی

• رادیوگرافی طبیعی ستون فقرات
• استخوان های ستون فقرات از لحاظ تعداد، اندازه، شکل، وضعیت ظاهر و نحوه اتصال طبیعی می باشند.
• هیچ گونه شکستگی یا دررفتگی استخوان و یا اشیاء خارجی وجود ندارد. بافت نرم اطراف مهره ها نیز طبیعی است.
• انحنای ستون فقرات غیر طبیعی نیست.
• رادیوگرافی غیر طبیعی ستون فقرات
• شکستگی یا دررفتگی استخوان و یا اشیاء خارجی وجود دارند.
• انحنای ستون فقرات غیر طبیعی است مثلاً در بیماری اسکولیوز.
• بیماریهایی از قبیل پوکی استخوان و آرتریت وجود دارند که می توانند بر ستون فقرات تاثیر بگذارند. یکی یا چندین مورد از استخوان های ستون فقرات شما ممکن است به دلیل بیماری های مادرزادی و یا بدلیل سرطان، عفونت یا تروما غیر طبیعی باشند.
• بیماری دیسک، که بیماری نسبتاً شایعی است، گاهی اوقات در رادیوگرافی ستون فقرات، در قالب فضای باریکی بین استخوان های ستون فقرات دیده می شود. اسپرز استخوانی نیز می تواند مشاهده شود.

فرایند انجام رادیوگرافی ستون فقرات

پیش از آنکه بخواهید وارد دستگاه شوید برخی از مراکز درمانی لباسی بلند و گشادی را در اختیارتان قرار می دهند تا بپوشید، سپس برای انجام رادیو گرافی کافی است که روی تختی که دستگاه رادیولوژی دارد دراز بکشید. و دستگاه به مدت یک ربع (در مواردی بیشتر از یک ربع ) حرکت کرده تا بتواند در معرض اشعه های ایکس قرار بگیرد. احتمالاً باید هر گونه طلا و جواهراتی را که ممکن است در مسیر تصویر اشعه ایکس قرار بگیرد، از بدن خود خارج نمایید.
در تمام طول مدت این یک ربع تنها کاری که لازم است شما انجام دهید این است که ثابت و بی حرکت باشید تا کیفیت عکس ها خوب باشد. (در صورت حرکت عکس ها تار می شود و کمک لازم را در جهت تشخیص به ما نمی کند.)
قبل از آزمایش با اشعه ایکس، با پزشک خود درباره احتمال بارداری تان صحبت کنید. بارداری و خطر تابش اشعه به جنین باید در نظر گرفته شود. خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمایش بسیار اندک می باشد. در صورت ضرورت قطعی عکسبرداری، برای محافظت از نوزاد در برابر پرتوهای اشعه ایکس میتوان نوعی پیشبند سربی را در مقابل شکم مادر وی قرار داد.
رادیوگرافی ستون فقرات توسط تکنسین رادیولوژی انجام می شود. تصاویر رادیوگرافی توسط رادیولوژیست متبحر در تفسیر، مورد بررسی قرار می گیرد.
در طی رادیوگرافی شما بر روی تخت رادیولوژی دراز خواهید کشید. اگر رادیوگرافی به خاطر مصدومیت احتمالی گردن یا کمر صورت میگیرد، برای جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر رادیولوژیست باید در ابتدا و پیش از گرفتن تصاویر بیشتر به بررسی تصاویر اولیه بپردازد. اگر شما در محل آسیب دیده ارتزی بر گردن (محافظ گردن) دارید، باید برای بررسی این موضوع که آیا می توان این ارتز را بدون آسیب رساندن به ستون فقرات شما در آورد یا خیر به معاینه بالینی پرداخت.

عوارض

در صورت مواجهه با هرگونه تشعشعی و حتی سطوح پایین تشعشع مورد استفاده در این روش، همواره خطری هر چند اندک برای آسیب به سلول ها یا بافت های بدن وجود دارد. البته خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمایش بسیار ناچیز می باشد. در بعضی از اشکال عکسهای اشعه X، از مواد حاجب استفاده می شود تا حدود و کناره های بعضی از نواحی بدن بخوبی در عکس مشخص شود. این مواد یا خوراکی هستند که مثلاً باعث بهتر دیده شدن حدود دستگاه گوارش می شوند و یا تزریقی می باشند که مسیر عروق خونی را بخوبی نشان می دهند و معمولا عارضه ای ایجاد نمیکند.
تصویر برداری با اشعه X یک تست بدون درد است ولی گاهی مختصری ناراحتی در مصرف ماده حاجب ممکن است به فرد دست دهد.

نسخه اصلی مطلب رادیولوژی ستون مهره ها چگونه انجام میشود؟ را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---