حدقه چشم یا اربیت یک فرورفتگی در استخوان جمجمه است که چشم و عضلات، عروق و اعصاب حدقه درون آن قرار دارند. تومور حدقه چشم، رشد غیرطبیعی بافت هایی است که اطراف چشم را در حدقه چشم می پوشانند. تومورهای حدقه چشم ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند. همچنین تومورهای حدقه ممکن است از انتشار مستقیم تومورها از بافت های مجاور، مانند بافت سینوس یا بافتهای داخل جمجمه به حدقه گسترش پیدا کنند.

معمول ترین انواع تومورهای حدقه چشم شامل کیست ها (Cysts)، تومورهایی با منشاء رگ های خونی (vascular lesions)، لنفوما، تومورهایی با منشا عصبی (neurogenic tumors) و تومورهایی با منشاء بافتی غیر از بافت حدقه چشم است. همانژیوم شایعترین تومور خوش خیم در حدقه چشم است که در افراد جوان یا میانسال مشاهده می شود.

انواع تومورهای حدقه چشم

برخی تومورهای حدقه چشم، خوش خیم یا غیرسرطانی هستند. از جمله این تومورها می توان به نوروفیبروما، همانژیوم و استئوما اشاره کرد. بیشتر تومورهایی که در کودکان ایجاد می شوند جزو دسته تومورهای خوش خیم هستند اما با توجه به احتمال ایجاد آسیب به بینایی، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. تومورهای حدقه چشم در بزرگسالان می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد؛ و از انواع بدخیم می توان به لنفوم (نوعی سرطان خون)، سرطان غدد اشکی، سرطان کیسه اشکی، سرطان پوست پلک و سارکوم می باشد.

برخی تومورهای کودکان مانند رابدومیوسارکوم و رتینوبلاستوم به سادگی درمان پذیر نبوده و برای از بین بردن آنها نیاز به روشهای جراحی پیشرفته و همچنین رادیوتراپی و شیمی درمانی خواهدبود.
سایر تومورهای حدقه چشم شامل موارد زیر هستند:

• رتینوبلاستوما : بیشتر در کودکان ایجاد می شوند.
• هیستیوسایتومای فیبری: این تومورها توسط سلول های جنینی ایجاد می شود.
• سارکوم: تومورهایی هستند که با منشاً اولیه عضلات و بافت های نرم ایجاد می شوند.
• همانژیوم: این تومورها در سیستم عروقی ایجاد می شوند.
• لنفانژیوم: این تومورها در سیستم عروقی لنفی ایجاد می شوند.
• استئوما: تومور در این حالت در استخوان ها ایجاد می شود.
• نوروفیبروما/ شوانوما: تومورها در سلول های شوان که سلولهای عصبی را می پوشانند ایجاد می شوند.
• مننژیوم: پوششی محافظتی در اطراف مغز و اعصاب بینایی است که تومور ها در این پوشش ایجاد می شوند.

تشخیص نوع تومور که توسط پزشکان متخصص و پس از آزمایشات تخصصی صورت می گیرد؛ نقشی اساسی در انتخاب مسیر درمانی ایفا می کند.

علائم تومورهای حدقه چشم چیست؟

این تومورها می توانند بدون علامت باشند و بیماران علائم آن را به تدریج و پس از گذشت دوره طولانی بروز دهند، به طوری که تشخیص این تومورها نه به دلیل گزارش علائم بیماری از سمت بیمار، بلکه هنگام MRI یا سی تی اسکن سر و بصوت تصادفی تشخیص داده می شوند. گاهی نیز افراد در همان مراحل اولیه تشکیل تومور حدقه چشم، علائم آن را بروز می دهند. جایگاه و نوع علائم بيماری، فاکتورهای بسیار مهمی هستند که برای تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن یک تومور می توانند به کار روند.

بسیاری از بیماران دچار بیرون زدگی چشم از حدقه چشم می شوند. در نتیجه بیرون زدگی، چشم به قسمت جلو بیرونی زدگی پیدا می کند و ابرو در بالای آن جمع می شود. سایر علائم تومور حدقه چشم شامل کاهش دید، از دست دادن بینایی به صورت موقت و تکرار شونده و دید دوتایی است. برخی سرطان های حدقه چشم می توانند موجب درد شوند. احساس مورمور شدن در اطراف چشم، ناهماهنگی در حرکات همزمان دو چشم، افتادگی پلک چشم، التهاب و قرمزی چشم و بی حسی در اطراف چشم از جمله سایر علائم تومورهای حدقه چشم هستند. باید توجه داشت که وجود این علائم لزوما به معنای وجود تومورهای حدقه چشم نیست و تشخیص نهایی و قطعی توسط پزشک متخصص و از طریق آزمایش صورت می گیرد.

روش تشخیصی تومورهای حدقه چشم

تشخیص کلینیکی این تومورها اغلب توسط سی تی اسکن، ام آر آی و امواج اولتراسوند (فراصوتی) صورت می گیرد. همچنین اوربیتوتومی نیز که یک روش جراحی بیوپسی است برای تشخیص مطمئن تر تومورها به کار می رود. در این روش قسمتی از بافت توموری برداشته شده و توسط آزمایشات ویژه تشخیص قطعی در مورد آن و بدخیم یا خوش خیم بودن آن صورت می گیرد.

روش درمانی تومورهای حدقه چشم

پس از تشخيص نهايى و نمونه بردارى تومور حدقه، درمان تکميلى مى تواند شامل شيمى درمانى، راديوتراپى و گاها تخليه چشم باشد. در مواردی که منشا اوليه تومور خارج از اربيت است مانند بدخيمی هاى ريه، پروستات و پستان که مى توانند به اربيت تهاجم کنند؛ درمان براساس منشا اوليه تومور و اغلب تسکينى است.

گاهی تومور حدقه در محلى قرار دارد که جراحى آن صرفا به صورت کار گروهى با ساير رشته ها مخصوصا جراحان اعصاب يا جراحان گوش و حلق و بينى ممکن است و هر گروهى قسمتى از تومور را مورد جراحى قرار مى دهد.

اگر تومورهای حدقه چشم از نوع بدخیم باشند؛ در صورت امکان به طور کامل برداشته می شوند اما گاهی ممکن است این فرآیند امکان پذیر نباشد.
در صورتی که برداشت کامل تومور ممکن نباشد و یا باعث آسیب هایی به سایر بخش های ساختاری مهم چشم شود؛ فقط قسمتی از آن برداشته شده و بیمار با شیمی درمانی یا رادیوتراپی تحت درمان قرار می گیرد.

با توجه به اینکه تومورها مشکل جدی برای ظاهر و بینایی فرد ایجاد می کند؛ درمان تومورهای حدقه چشم حتی با وجود کوچک و خوش خیم بودن آنها نیز دشوار است. بنابراین تشخیص و درمان این تومورها باید در مراکز تخصصی و پزشکان متخصص صورت گیرد.

نسخه اصلی مطلب علائم تومورهای حدقه چشم چیست؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---