بیماری لیکن پلان (Lichen Planus) یک بیماری نسبتا شایع، خارش دار و مزمن پوست است که بیشتر به شکل پاپول (ضایعات کوچک برجسته بنفش رنگ) در نواحی مچ دست، پا و دیگر نواحی بدن مانند پوست نواحی تنه و اندام تناسلی بروز می کند.
بیماری لیکن پلان انواع مختلفی دارد که علاوه بر پوست می تواند مناطق دیگر را نیز درگیر کند و براساس اندام و عضوی که درگیر می کند، می تواند شامل موارد زیر باشد:

1- لیکن پلان پوستی

• ضایعات پوستی به صورت ناگهانی به وجود می آیند و معمولا تا چند ماه باقی می مانند.
• الگو هایی از ضایعات برجسته با سطح صاف و به رنگ بنفش یا صورتی بر روی پوست به وجود می آید.
• پاپول های روی پوست با ابعاد حدودی 3 الی 5 میلی متر هستند.
• ممکن است گاهی رگه های سفید بر روی سطح پاپول ها شکل بگیرند که با نام علمی Wickham’s striae شناخته می شوند.
• ممکن است خارش شدید به خصوص در طول شب وجود داشته باشد.

بیشترین نواحی که تحت تاثیر لیکن پلان پوستی قرار می گیرند، مچ دست، آرنج ها، قوزک پاها و پایین کمر هستند. با این حال دیگر نواحی بدن نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند. ساق پاها هم ممکن است در اثر لیکن پلان شدید پوستی تغییراتی را تجربه کنند. همچنین نواحی زیر بغل نیز ممکن است شاهد ضایعات لیکن پلان حلقه مانند و گرد باشد.

2- لیکن پلان مخاطی

لیکن پلان مخاطی شامل لیکن پلان دهانی و لیکن پلان تناسلی می باشد.

لیکن پلان مخاط دهانی

در لیکن پلان دهانی معمولا مخاط داخلی لپ ها و کناره های زبان را درگیر می کند ولی می تواند لثه ها و لب را نیز درگیر کند.
شایع ترین فرم های لیکن پلان مخاط دهانی شامل موارد زیر است:

• رگه های سفید مشبک درون گونه که دردناک نیستند و علائمی ندارند.
• قرمزی پوسته ریزی منتشرو تاول زدن لثه ها
• زخم های دردناک و پایدار دهانی
• التهاب لوکالیزه لثه در اطراف دندان پر شده با آمالگام

• ممکن است حس چشایی افراد در اثر لیکن پلان دهانی بسیار کم شود. برخی بیماران نیز شاید طعم فلزی را تجربه کنند.
• ممکن است بیماران، دهانی خشک داشته باشند.
• مواد غذایی خاصی نظیر غذا های تند و محصولات مربوط به گوجه می توانند علائم لیکن پلان را بدتر کنند.

شکل 1 لیکن پلان دهانی

لیکن پلان مخاط تناسلی

لیکن پلان مخاط تناسلی به دو نوع لیکن پلان مخاط تناسلی مردان و لیکن پلان مخاط تناسلی بانوان تقسیم می گردد.

لیکن پلان مخاط تناسلی مردان

• بثورات برجسته به رنگ سفید یا بنفش که به شکل حلقه ای دور نوک آلت مرد شکل می گیرند.
• رگه های سفید بدون درد و خارش و یا ضایعات زخمی هم ممکن است ولی کمتر شایع است.

لیکن پلان مخاط تناسلی بانوان

لیکن پلان مخاط تناسلی بانوان می تواند در لابیا ماژور، لابیا مینور و مهبل رخ دهد. تظاهر بالینی آن می تواند شامل اشکال زیر باشد:

• رگه های سفید مشبک بدون درد و بدون خارش
• زخم های دردناک و پایدار دهانی
• اسکار ، چسبندگی و خوردگی در لابیا مینور و تنگی مهبل
• واژن زخمی و ملتهب که به راحتی در اثر تماس دچار خونریزی می شود.
• واژنیت دردناک همراه با پوسته ریزی و ترشحات، به طوری که امکان نزدیکی کردن نیست.
• همپوشانی با بیماری التهابی لیکن اسکلروزیس؛ بیماریی که خانم های بالای ۵۰ سال را گرفتار می کند.

بر روی واژن، رگه های سفید ایجاد می شود که مشابه به رگه های سفید یا بنفش روی داخل لپ ها و درون دهان است. این لکه ها معمولا نه خارش دارند و نه درد. بخش ورودی واژن نیز ممکن است کوچک شده و به هم بچسبد و نزدیکی را دردناک یا غیر ممکن کند.
واژن ممکن است قرمز باشد. بافت های زخمی ممکن است شکل و حالت واژن را برای همیشه تغییر دهند. لیکن پلان می تواند نواحی عمیق تر و درونی واژن را تحت تاثیر قرار دهد، که منجر به بیماری واژینیت شود. واژن فرسوده و آسیب دیده ممکن است به سادگی خون ریزی کند، داشتن رابطه جنسی و نزدیکی در این شرایط می تواند دردناک، سخت یا حتی غیر ممکن شود.

سایر انواع لیکن پلان مخاطی ممکن است به طور غیرمعمول بر غدد اشکی، پلک ها، مجرای گوش خارجی، مری، حنجره، مثانه و مقعد تأثیر بگذارد.

3- لیکن پلانوپیلاریس

لیکن پلانوپیلاریس یا لیکن پلان مویی به صورت پاپول های فولیکولی خاردار کوچک و ریز روی پوست سر و یا به ندرت در جاهای دیگر بدن ظاهر می شود. به ندرت تاول نیز در این ضایعات ایجاد می شود. تخریب فولیکول های مو منجر به ایجاد نواحی بدون مو و برای همیشه طاس می شود که با موهای تنها و پراکنده مشخص می شوند.
آلوپسی فیبروزینگ فرونتال نوعی لیکن پلانوپیلاریس است که پوست جلوی سر، پیشانی و ابروها را تحت تأثیر قرار می دهد.
سودوپلاد Brocq احتمالا گونه ای از لیکن پلان بدون التهاب یا پوسته ریزی است. مناطقی از اسکار و بدون مو به آرامی ظاهر می شوند که به مانند “رد پا در برف توصیف می شوند.

شکل 3 لیکن پلانوپیلاریس یا لیکن پلان مویی

4- لیکن پلان ناخنی

لیکن پلان ناخنی یک یا چند ناخن را تحت تأثیر قرار می دهد، حتی گاهی اوقات بدون درگیر شدن سطح پوست.
اگر همه ناخن ها غیرطبیعی باشند و هیچ جای دیگری تحت تأثیر قرار نگیرد، آن را دیستروفی بیست ناخن می نامند. لیکن پلان صفحه ناخن را نازک می کند و ممکن است ناخن را شیاردار و رگه دار کند. ناخن ممکن است تیره شود، ضخیم شود یا از بستر ناخن بلند شود که به آن اونیکولیز گفته می شود.

شکل 4 ویژگی های لیکن پلان ناخنی

گاهی کوتیکول از بین می رود و اسکار ایجاد می کند (ناخنک). ناخن ها ممکن است به طور کامل ریزش کرده یا رشدشان متوقف شود و به ندرت ممکن است کاملا از بین بروند (آنونیشیا).

شکل 5 لیکن پلان ناخنی

5- لیکن پلان پیگمنتوز (رنگدانه ای)

لیکن پلان پیگمنتوز ضایعات بیضی شکل، قهوه ای مایل به خاکستری در صورت و گردن یا تنه و اندام بدون مرحله التهابی را توصیف می کند. این ضایعات در اثر قرار گرفتن در معرض آفتاب می تواند تحریک و فعال شود، اما در نواحی محافظت شده از آفتاب مانند زیر بغل نیز ممکن است ایجاد شود. این نوع از لیکن پلان دارای الگوهای منتشر، شبکه ای و منتشر است. Lichen planus pigmentosus مشابه اریتم دیسکرومیوم پرستان است و ممکن است همان بیماری باشد.
لیکن پلان پیگمنتوزبه ندرت ممکن است روی لب ها تأثیر بگذارد، در نتیجه تیرگی روی لب های بالا و پایین ایجاد می کند.

شکل 6 لیکن پلان پیگمنتوز (رنگدانه ای)

6- لیکن پلان ناشی از دارو

لیکن پلان دارویی به بثورات لیکن پلان مانند ناشی از برخی از داروها اشاره دارد. این بثورات، بدون علامت یا خارش، به رنگ صورتی، قهوه ای یا بنفش هستند. مخاط دهان (واکنش لیکنویید خوراکی) و سایر نواحی نیز گاهی تحت تأثیر قرار می گیرند. بسیاری از داروها به ندرت می توانند باعث فوران لیکنوئید شوند. رایج ترین آن ها:
طلا، هیدروکسی کلروکین، کاپتوپریل، دیورتیک های کینین و تیازید باعث واکنش لیکنویید به نور می شوند.

عوارض لیکن پلان چیست؟

لیکن پلان هایپرتروفیک ممکن است شبیه کارسینوم سلول سنگفرشی باشد. با این حال به ندرت لیکن پلان زخمی و اولسره طولانی مدت می تواند منجر به کارسینوم سلول سنگفرشی واقعی شود. این مورد اغلب در دهان (سرطان دهان) یا روی ولو (سرطان مجرا) یا آلت تناسلی مرد (سرطان آلت تناسلی مرد)، ممکن است رخ دهد.در صورت وجود گره در حال بزرگ شدن یا زخم با لبه های ضخیم شده در این محل ها باید به این مورد مشکوک شد. سرطان در ضایعات لیکن پلان مخاطی، بیشتر در افراد سیگاری، کسانی که سابقه سرطان در مکان های مخاطی دارند و در کسانی که ویروس پاپیلومای انسانیرا دارند، شایع است.

---