لنزهای تماسی

دکتر سیروس بخت آور [ متخصص چشم پزشکی ]آدرس وب سایت : www.drbakhtavar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، آمادگاه ، ساختمان آژند ، بلوک بی3 ، طبقه سوم ، واحد 301 تلفن مطب : 32240818 - 031

لنزهای تماسی یک وسیله کوچک پلاستیکی هستند که این امکان را به فرد میدهند تا بدون نیاز به عینک دید دقیق داشته باشند (تصویر 1). در اکثر موارد لنزهای تماسی به عنوان جایگزین عینک استفاده میشوند. همچنین لنزهای تماسی برای درمان انواع خاصی از بیماریهای چشمی یا مقاصد زیبایی نیز قابل استفاده هستند.

لنزهای تماسی نرم
استفاده موفق از لنز تماسی، هماهنگی خوب بین تجویزکننده لنز و فرد استفاده کننده را طلب مینماید. در قدم اول چشم پزشک باید تصمیم بگیرد که آیا چشم فرد سلامت کافی برای استفاده از لنزهای تماسی را دارا میباشد یا خیر. سپس لنز مناسب را برای وی تجویز نموده و نکات لازم برای استفاده و مراقبت از آن به فرد آموزش داده شود.

چشمپزشک باید بعد از تجویز لنز تماسی همیشه در دسترس بوده و اگر برای مدتی این امکان وجود نداشته باشد، یک مرکز قابل اعتماد را برای حل مشکلات احتمالی پیش آمده حین استفاده، به فرد معرفی نماید.فردی که از لنز تماسی استفاده میکند باید لنز را از چشم پزشک و یا از اپتومتریست تهیه نماید. لنزهایی که از آرایشگاهها، داروخانهها و عینکسازیها، بدون مشورت با پزشک خریداری میشوند میتوانند با ایجاد عوارض خطرناک، بینایی فرد را تهدید نمایند.

لنزهای تماسی نرم و سخت (RGP )، دونوع اصلی لنزهای تماسی موجود در بازار هستند. هر کدام از این لنزها دارای موارد مصرف جداگانه و شیوه نگهداری مخصوص به خود هستند. لنزهای سخت قدیمی (PMMA) امروزه کمتر استفاده شده و با نوع RGP (تصویر 2) که قابلیت نفوذ بالایی به اکسیژن دارد جایگزین شدهاند.

لنزهای تماسی سخت (RGP)
لنزهای تماسی به طور عمده برای اصلاح نزدیکبینی، دوربینی و آستیگماتیسم مورد استفاده قرار میگیرند. لنزهای تماسی سخت، گاهی تنها گزینه درمانی برای درمان برخی از اختلالات چشمی میباشند (قوز قرنیه و نامنظمیهای سطح چشم که منجر به آستیگمات غیر منظم میشوند).برخی از لنزهای تماسی برای استفاده روزانه و به صورت یکبار مصرف طراحی شدهاند. در این موارد فرد لنز را برای یک روز استفاده کرده و سپس آن را دور میاندازد. این گونه لنزها دیگر نیاز به نگهداری، تمیز کردن و ضد عفونی کردن با محلول های مخصوص لنز تماسی ندارند. این لنزها برای استفاده موقتی مانند آخر هفتهها و یا تعطیلات مناسب هستند.

اکثر لنزهای تماسی نرم و سخت برای استفاده حین روز طراحی شدهاند و در پایان روز از چشم خارج میشوند. سپس تمیز و ضد عفونی شده و در محلولهای مخصوص نگهداری لنز قرار میگیرند تا برای استفاده مجدد در روز بعد آماده باشند.لنزهای تماسی نرم باید در دورههای زمانی مشخص تعویض شوند که تا یک هفته، یک ماه، سه ماه و یک سال متغیر است. لنزهای تماسی سخت (RGP) معمولاً تا یک سال قابل استفاده میباشند.

لنزهای تماسی با پوشش طولانی مدت
این گونه لنزها (معمولاً لنزهای تماسی نرم) این قابلیت را دارند که نیازی به خارج کردن آنها هنگام شب نیست و گاهی تا یک هفته میتوانند روی چشم باقی بمانند. این لنزها باید هر 2 تا 3 هفته یکبار تعویض شوند. استفاده طولانیتر (بیش از زمان درج شده روی بسته بندی) میتواند باعث آسیبهای غیر قابل برگشت در چشم شود.استفاده از لنز هنگام شب (خواب) باعث کاهش انتقال اکسیژن به نسج قرنیه شده و احتمال عفونت قرنیه را افزایش میدهد. به همین دلیل برخی از چشمپزشکان انواع Extended Wear که شب هنگام خواب روی چشم باقی میمانند را توصیه نمیکنند.

مشکلات ناشی از استفاده از لنز تماسی از عدم توانایی در خارج کردن لنزی که توسط چشمپزشک روی چشم قرار داده شده تا کوری ناشی از عفونت متغیر است. لنز با اندازه و جنس مناسب، نگهداری و بهداشت خوب میتواند از بسیاری از مشکلات لنز تماسی پیشگیری کند.شایعترین عللی که باعث می‎شود مصرفکنندگان لنز تماسی به چشمپزشک مراجعه نمایند عبارتند از: حساسیت و قرمزی چشم و تارشدن بینایی (تصویر 3). این مشکلات میتواند به علت پارگی لنز، اندازه نامناسب آن، رسوب چربی و پروتئین روی لنز و حساسیت به محلول شستشو ایجاد شوند. در صورت بروز علائم قرمزی و حساسیت یا اختلال در دید، استفادهکننده از لنز باید آنرا از چشم خارج نماید و به چشم پزشک مراجعه نماید.

قرمزی چشم ناشی از استفاده از لنز تماسی
باید از محلولی استفاده شود که به توصیه کارخانه تولید کننده، با جنس لنز سازگار باشد. برخی از محلولهای شستشو با انواع خاصی از لنز ناسازگار بوده و یا حاوی مادهای به نام تایمروزال (Thimerosal) هستند که20% افراد جامعه به آن حساسیت دارند.

مشکل جدی از نقطه نظر مصرفکنندگان لنز، خطر جابهجا شدن لنز است. لنز تماسی روی سطح قرنیه قرار میگیرد و از تمامی جهات توسط ملتحمه محافظت می‎شود. در صورتی که لنز تماسی از روی سطح قرنیه سر بخورد معمولاً زیر پلکها قرار گرفته و چشم پزشک میتواند پس از معاینه پشت اسلیت لامپ آن را خارج نماید. در صورت قرار گیری لنز تماسی زیر پلک برای چند ساعت، مشکل جدی ایجاد نخواهد شد. ولی باید توجه داشت که قرمزی چشم همراه با درد، کاهش دید و حساسیت به نور میتواند نشان دهنده عارضه خطرناک زخم قرنیه باشد (تصویر 4).

زخم قرنیه به دنبال استفاده از لنز تماسی نرم
اگر فرد لنز تماسی را به شکل نامناسب استفاده کند اکسیژن به سطح چشم نمیرسد و ورم قرنیه ایجاد می‎شود. گاهی اوقات رسوب آلودگی روی لنز و یا نامرتبی حاشیه لنز میتواند منجر به خراش قرنیه شود. گاهی مواد آرایشی به زیر لنز رفته و باعث ناراحتی و قرمزی چشم میشوند. معمولاً این آلودگیها با جریان اشک پاک میشوند ولی گاهی نیاز به تمیز کردن لنز در محلول شستشو میباشد.

نکات مهم در مورد نگهداری لنز تماسی
برای گذاشتن لنز تماسی ابتدا دستها را با آب و صابون خوب شستشو دهید و سپس لنز را با محلول سرم فیزیولوژیک شستشو دهید. پس از آن لنز را روی نوک انگشت اشاره قرار داده و پلک پایین را با انگشت میانه همان دست (دست غالب) پایین بکشید و با دست دیگر پلک بالا را از ریشه مژهها بالا کشیده و لنز را داخل چشم قرار دهید. سپس کره چشم خود را به بالا، پایین، چپ و راست حرکت دهید. ابتدا پلک پایین خود را رها کنید و درحالی که به بالا نگاه میکنید پلک بالا را رها نمایید (تصویر 5 و 6).

گذاشتن لنز روی نوک انگشت اشاره

مراحل گذاشتن لنز تماسی از چپ به راست
برای برداشتن لنز به بالا نگاه کنید و با انگشت وسط پلک تحتانی را پایین کشیده و با انگشت شست و نشانه مانند حالت نیشگون گرفتن، لنز را پایین کشیده و خارج کنید.لنز را بعد از برداشتن از روی چشم و یا جالنزی با سرم فیزیولوژیک شستشو داده و اگر به صورت مرتب استفاده می‎شود محلول آن را هر 48 ساعت تعویض نمایید.

برای از بین بردن رسوبات لنز میتوان به صورت ماهانه از قرص لنز استفاده کرد. یک قرص را در محلول حل کرده و برای 4-3 ساعت لنز را داخل آن قرار دهید. سپس لنز را شستشو داده و برای 10 ساعت داخل محلول تازه گذاشته تا مابقی ذرات قرص از سطح لنز پاک شود.در صورت نیاز به انجام آرایش، این کار را بعد از گذاشتن لنز روی چشم انجام دهید. ابتدا لنز را از چشم در آورده و سپس آرایش خود را پاک کنید.حتماً مطمئن شوید که لنز را درست روی چشم قرار دادهاید نه به شکل پشت و رو.برای نگهداری لنزها ابتدا آنها را در جالنزی گذاشته و سپس جالنزی را با محلول پر کنید به شکلی که لبه لنز خارج از محلول نباشد.

لنزها به دلیل ژلاتینی بودن باید همیشه در محلول، مرطوب بمانند.
برای استفاده از لنز بهتر است که ناخنها کوتاه باشد و هرگونه دستکاری لنزها باید با نرمه انگشتان باشد.
ناخن میتواند باعث آسیب لنز یا خراش سطح چشم شود.
در صورتی که گذاشتن و برداشتن لنز طول بکشد و لنز خشک شود میتوان برای باز کردن آن از سرم استفاده کرد.
هفتهای یک بار جالنزی را با مایع ظرفشویی یا صابون غیر معطر شستشو داده و ماهی یکبار آن را به مدت 20 دقیقه بجوشانید.
هرگز از محلول لنز سخت برای لنزهای نرم استفاده نکنید.
تحت هیچ شرایطی با لنزهای روزانه، شب نخوابید.
تحت هیچ شرایطی لنز و یا جالنزی خود را با آب شیر یا هر مایعی به جز سرم استریل شتشو ندهید.
برای جلوگیری از عفونت میتوان هفتهای 3 بار لبه پلکها را با محلول رقیق شده شامپو بچه شستشو داد.