زانو یکی از مفصل هایی است که بیشترین عمل تعویض بر روی آن انجام می شود. تصمیم گیری برای تعویض زانو باید با مشورت جراح ارتوپد و فیزیوتراپ صورت گیرد. تعویض زانو عمل جراحی نسبتاً پیچیده ای است که ممکن است فرایند توانبخشی پس از جراحی، زمان زیادی ببرد و به دنبال آن تغییرات دائمی در بدنتان به جا خواهد ماند، بنابراین در این باره نباید عجولانه تصمیم گیری کرد.

علاوه بر استراحت، توانبخشی و فیزیوتراپی نیز در بهبود یافتن از عمل جراحی و یافتن یک زندگی جدید فعال، نقش بسیار مهمی ایفا می کنند. در عین حال، مشارکت فعال شما در فرایند درمان، برای بهبود سریعتر، بیشترین اهمیت را دارد و احتمال موفقیت بلندمدت عمل تعویض مفصل زانو را افزایش می دهد.

متخصصین طب فیزیکی با بهره گیری از روش های مختلف توانبخشی و حرکات اصلاحی قبل و بعد از عمل جراحی زانو می توانند نقش بسزایی در میزان موفقیت این جراحی و بازگشت هر چه بهتر و سریع تر بیمار به فعالیت های معمول خود داشته باشند. مخصوصاً پس از سپری شدن اولین مرحله ی التیام پس از عمل جراحی زانو، شما و متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بر روی بهبود دامنه ی حرکتی زانو تمرکز خواهید کرد. برنامه ی درمانی برای شما طراحی می شود تا مناسب مشکلات، اهداف و سبک زندگی شما باشد، بنابراین پیشرفت تمرینات تقویتی و عملکردی نیز بر اساس نیاز شما خواهد بود.

عمل تعویض مفصل زانو چیست؟

در روش تعویض کامل زانو، بخش های مفصلی زانو تعویض می شوند. این عمل شامل برداشتن بخش انتهایی استخوان های ران و درشت نی و قرار دادن کشکک زانو ی ساخته شده توسط انسان به جای آن ها می باشد که معمولاً از جنس تیتانیم و پلاستیک ساخته می شوند. گاهی نیز یک روکش پلاستیکی جایگزین سطح کشکک زانو می شود.

علائم و نشانه هایی که به انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو منتهی می شوند

• چنانچه به علت بیماری های مفصل زانو مثل، استئوآرتریت (ساییدگی مفاصل)، آرتروز روماتیسمی، یا پارگی مفصل، آسیب دیدگی وسیعی در مفصل زانویتان وجود دارد.
• زانودرد شدید یا وجود ناهمترازی مزمن در زانو، موجب بروز مشکل در راه رفتن یا انجام فعالیت های روزمره می شود.

اگر درد زانویتان شدید نیست، شما در ابتدا می توانید از روش احتیاطی فیزیوتراپی، بهره ببرید. بسیاری از بیماران با انجام فیزیوتراپی، یا کاملاً بهبود پیدا کرده اند و یا نیاز به عمل جراحی بزرگی مانند تعویض مفصل را به تأخیر انداخته اند.

انجام فیزیوتراپی قبل از عمل می تواند مؤثر باشد

فیزیوتراپی قبل از عمل، بدون ایجاد هر گونه زانو درد یا فشار بیش از حد به منطقه ی زانو، قادر است دامنه حرکتی و توان آن را بهبود بخشد. تحقیقات نشان می دهد که بهبود این صدمات به طور قابل ملاحظه ای می تواند نتایج جراحی و توانبخشی پس از عمل تعویض زانو را بهبود دهد.

علاوه بر این، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می تواند به شما آموزش دهد که چگونه پس از عمل جراحی، با استفاده از وسایل کمکی راه بروید و همچنین در رابطه با نحوه آماده شدن برای زندگی پس از جراحی مثلاً مهیا کردن جزئی وسایل خانه و حمام مثل تعبیه توالت فرنگی یا قرار دادن صندلی در جایی که نیاز به خم شدن است، گفتگو خواهد کرد. دانستن این مسائل قبل از عمل، زندگی را بسیار آسان تر می کند.

فیزیوتراپی پس از انجام جراحی

در واقع میتوان جلسات فیزیوتراپی را فوراً پس از انجام جراحی معمولاً درهمان هفته انجام جراحی، آغاز کرد.

متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، با آشنا کردن شما با اصول اساسی کار خود را شروع خواهد کرد:

• نحوه ی صحیح حمل بار و استفاده از واکر یا عصا برای راه رفتن
• نحوه ی سوار و پیاده شدن بی خطر از ماشین
• نحوه بالا و پایین رفتن از راه پله یا لبه جدول
• کنترل التهاب در مراحل اولیه ضروری است بنابراین به طور مرتب از کیسه یخ استفاده کنید.

آموزش تعادل

• آموزش تعادل نیز، بخشی بسیار ضروری در برنامه توانبخشی پای آسیب دیده است بنابراین شما برای آنچه در زندگی آینده برایتان پیش می آید کاملاً آماده می شوید. تعادل می تواند دربر گیرنده تمرینات چابکی باشد که نیاز به توقف سریع و چ رخش دارد بنابراین طی انجام این نوع فعالیت ها، کنترل زانو بیشتر میشود.

تمرینات

• هر چه بیشتر به برنامه توانبخشی خود ادامه دهید، ممکن است شاهد افزایش چشمگیر دامنه ی حرکتی زانو و توان آن باشید. بعضی از تمرینات متداول با ریتم آهسته ای انجام می شوند و شامل خم و راست کردن و چرخش ملایم مچ پا، خم کردن زانو به شکل حفاظت شده، بالا بردن مستقیم پا در حالی که دراز کشیده اید، انقباض عضله ی سرینی (نشیمنگاه) به شما کمک خواهد کرد که تا پایان 5 هفته، به اهداف خود دست یابید.

دستگاه های حرکت پسيو مداوم (CPM)

• دستگاه CPM که حرکت پسیو (غیرفعال) مداوم نیز نامیده میشود، دستگاهی است که از آن جهت انقباض و انبساط ملایم مفصل زانو استفاده می شود. استفاده از دستگاه CPM بعد از انجام جراحی، به مفصل زانو اجازه می دهد که بتوان این مفصل را به آرامی خم کرد. تفکر اولیه درباره این دستگاه این بود که استفاده از دستگاه CPM پس از انجام عمل جراحی تعویض زانو، دامنه حرکتی و دیگر عملکردهای زانو را بهبود خواهد بخشید و مشکل خشکی زانو را نیز از بین می برد. با قرار دادن زانو در دستگاه کمی پس از جراحی، جای زخم بافت به جای نخواهد ماند و مشکل خشکی زانو نگرانکننده نخواهد بود.

آب درمانی

• تمرینات آبی برای توانبخشی بیمارانی که به آسیب دیدگی زانو یا هر نوع دیگر از صدمات دچار هستند و یا عمل جراحی را انجام داده اند روشی فوق العادهای است زیرا هر تمرینی را که شما در خشکی انجام می دهید، در استخر نیز به همراه مقاومت و یا به کمک آب می توانید آن تمرینات را انجام دهید.
• علاوه بر این، آب مکان بسیار خوبی برای کار کردن بر روی تعادل و تقویت ماهیچه ها است. اگر بیمار از دمبل، هیدروتون یا حلقه ی تعادل استفاده میکند و همزمان شخص دیگری نیز در استخر وجود دارد آنها باید 2 برابر بیشتر برای حفظ تعادل خود تلاش کنند. توأم شدن تمرینات تقویتی فرد با اضافه شدن شخص دیگر به درون استخر، امواج و محیطی بیثبات ایجاد میکند.

شاک ویوتراپی

• فیزیوتراپ ممکن است از روش شاک ویوتراپی به منظور برطرف نمودن دردی که از انجام عمل جراحی ناشی می شود، استفاده کند.

لیزر درمانی

• لیزر درمانی سرد به کاهش میزان درد، محدود کردن التهاب و پیشگیری از بروز ورم که می تواند بر شدت درد تأثیر بگذارد، کمک می کند؛ اما این مسئله به فرایند جراحی و جزئیات ویژه ی فرایند التیام بستگی دارد.

سؤالات متداول درباره تعویض مفصل زانو

• در ادامه به برخی از سؤالات متداولی اشاره میکنیم که ما معمولاً آنها را از سوی بیمارانی دریافت می کنیم که عمل تعویض کامل زانو را داشته اند و یا آن را خواهند داشت.

در چند هفته اول پس از جراحی باید مراقب چه چیزهایی باشم؟

• قطعاً شما باید دمای بدن خود را کنترل کنید. تب معمولاً نشانه عفونت است بنابراین با مشاهده اولین علائم آن، با پزشکتان تماس بگیرید.
• همچنین شما باید مراقب وضعیت درد، خشکی بیش از حد، وجود گرما و ورم در ساق پا و در عضله همسترینگ (زردپی) باشید.
• این نشانه ها ممکن است نشان دهنده یک مشکل جدی مانند وجود لخته خون باشد و باید فوراً پزشک آن را بررسی کند.

فرایند توانبخشی چه مدت طول خواهد کشید؟

• این موضوع تا حد زیادی به توانایی بدنتان برای التیام یافتن، استعداد و آمادگی بدن برای تشکیل بافت زخم و پیروی کردن از تمرینات خانگی که به شما توصیه شده است، بستگی دارد.
• حداقل زمان توانبخشی بیمار پس از انجام جراحی تعویض کامل مفصل زانو، کمتر از یک ماه بوده است.

اگر هرگز دامنه حرکتی به اندازه ی کافی بهبود نیابد چه باید کرد؟

• در این حالت پزشک ممکن است روش درمانی دستکاری تحت بیهوشی را ترجیح دهد که درحالی که بیمار بی حس شده است ، وی زانوی بیمار را را خم و راست می کند.
• در این روش، جراحی باز انجام نمی شود اما ممکن است فرایند توانبخشی کمی بیشتر طول بکشد.

بیماران در خانه باید به چه نکاتی توجه کنند؟

1-یخ بهترین دوست شماست. در روزهای اول پس از جراحی روزی 3 مرتبه از آن استفاده کنید. بهتر است از کیسه کرایو (کیسه فشاری که درون آن آب سرد وجود دارد) استفاده شود. یخ گذاری به فروکش کردن التهاب کمک می کند.

2- زمانی که زخم جراحی بسته شد و بخیه جراحی برداشته شد، در اطراف و بر روی بافت زخم، پوستی یکپارچه به جا می ماند آن را نرم و مرطوب نگهدارید. هر چه پوست اطراف زخم نرم تر باشد حرکت کردن نیز بهتر خواهد بود.

3- دوچرخه شما دومین دوست شما خواهد بود. اگر دوچرخه در خانه ندارید، برای ورزش کردن یکی از آن ها را برای خود از باشگاه فراهم کنید. دوچرخه های ایستاده همیشه بهترین هستند. ممکن است در ماه های اول استفاده از آن مشکل باشد، اما استفاده روزانه از آن، به افزایش دامنه حرکتی، تقویت عضله و کنترل التهاب کمک می کند.

4- از یکجا بودن طولانی اجتناب کنید. اگر نشسته اید، هر نیم ساعت یا یک ساعت بلند شوید و دور خانه قدم بزنید. بی تحرکی همیشه موجب بدتر شدن التهاب میشود و خطر دچار شدن به لخته خون را در شما افزایش میدهد.

5- به سخنان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی خود گوش دهید و تمرینات را انجام دهید.

نسخه اصلی مطلب مراقبت ها و توانبخشی بعد ازجراحی تعویض مفصل زانو را در سایت دکتر علی فرخانی بخوانید.

---