غده تیروئید، غده کوچکى در جلوى گردن است که با ترشح هورمونهاى خاص، سوخت و ساز پایه بدن راتنظیم مى کند. کم کارى این غده باعث کاهش سطح انرژى، احساس خستگى، افزایش وزن و برخی مشکلات چشمی و بینایی مى شود. برعکس، پرکارى تیروئید باعث لاغرى، تعریق، لرزش دستها، افزایش حساسیت به گرما و افزایش اشتها مى شود. در هر دو حالت ممکن است اختلال، نوعى واکنش خود ایمنى باشد و سیستم ایمنى فرد بر ضد بافتهاى خود فعال شده باشد. این سیستم مى تواند همزمان باعث درگیرى چشمها نیز گردد. در 90 درصد این موارد تیرویید پرکار بوده و در ده درصد باقیمانده کم کار یا نرمال است. علت ایجاد مشکلات چشمى بر اثر تیروئید، افزایش بافت چربى در پشت کره چشم (علت بیرون زدگى چشم به سمت جلو)، بزرگى عضلات چشم و وجود سلولهاى التهابى در کاسه چشم است. در این مقاله به بررسی جدیدترین اطلاعات از تیروئید چشمی از علائم تا درمان این بیماری می پردازیم.

علائم بیمارى تیروئید چشمى

بیمار با سابقه احتمالى مشکل تیرویید، دچار طیفى از شکایات مى شود که مى تواند بسیار خفیف باشد و یا شدید بوده و دید بیمار را به خطر بیندازد. شکایات بیمار شامل سوزش، خارش، اشک ریزش، درد چشم و احساس دوبینى مى تواند باشد. علائم حین معاینه شامل باز شدگى پلکها ( رتراکشن ) و حالت خیرگى، بیرون زدگى چشمها، محدودیت حرکات چشم و کاهش دید به علت فشار به عصب بینایی مى باشد. بیمارى مى تواند از نظر التهابى فعال یا غیر فعال باشد، یعنى علاوه بر علائم فوق در حالت فعال بیمارى، قرمزى و تورم ملتحمه و پلکها نیز بارز است. به دلیل باز ماندن پلکها تبخیر اشک، زیاد مى شود و سطح کره چشم خشک مى شود که همین مورد باعث زخم قرنیه، سوراخ شدن چشم و نابینایی مى گردد. گاهی بیماری تیروئید چشم باعث درگیری فقط یکی از چشمان می شود که به آن تیروئید چشمی یک طرفه می گویند.

چه کسانى بیشتر درمعرض تیروئید چشمى هستند ؟

همانطور که ذکر شد درگیرى چشمى در افرادى که دچار پرکارى تیروئید هستند شایعتر است. سن بروز بیمارى دهه چهارم تا ششم است و در خانمها به مراتب شایعتر از آقایان مى باشد ولى در آقایان بیمارى شدیدتر خواهد بود. از عوامل محیطى، دخانیات، باعث شروع و تشدید بیمارى و عدم پاسخ به درمان مى شود و حتما باید کنار گذاشته شود . ضمنا در افرادى که به طور همزمان دیابت دارند بیمارى شدیدتر مى باشد.

اقدامات لازم جهت درمان تیروئید چشمی

درمان بیمارى، کارى گروهى است و توسط متخصص چشم، متخصص غدد و گاها رادیوتراپیست انجام مى شود. یک ارزیابى کامل چشمى از نظر دید بیمار ، وضعیت پلکها، سر عصب و قرنیه، فشار چشم و میدان بینایی ضرورى است. همزمان لازم است وضعیت تیروئید بیمار توسط متخصص غدد به حالت نرمال برگردانده شود. سیر بیمارى بین شش ماه تا دو سال است و سپس بیمارى وارد فاز خاموشى مى شود و عوارض آن باید درمان گردد.

مراحل و روشهای درمان تیروئید چشمی

اگر بیمارى با علائم التهابى همراه باشد، در ابتدا باید با داروهاى ضد التهاب این علائم برطرف گردد. علائم التهابى شامل تورم و پرخونى پلک و ملتحمه و درد خلف کره چشم مى باشد. داروى اصلى جهت رفع این مشکل استروییدها هستند که مى توانند به صورت خوراکى و یا تزریق وریدى تجریز گردند. عوارض این داروها شمال افزایش وزن، مشکلات گوارشى، فشار خون و بالا رفتن قند خون مى باشد. در مجموع تزریق وریدى نتیجه بهتر و عوارض کمترى دارد. درمان قطعی تیروئید چشمی در برخی موارد ممکن است و در برخی موارد امکانپذیر نیست و احتمال عود مجدد آن نیز وجود دارد.

در صورت مقاومت به استرویید و عدم رفع التهاب، اضافه کردن داروهاى سرکوب کننده سیستم ایمنى و گاها رادیوتراپى لازم خواهد بود.اقدامات درمانى سرپایی شامل ترک دخانیات، استفاده از اشک مصنوعى و پمادهاى چشمى، بستن شبانه چشمها و بلند بودن زیر سر هنگام خواب است.جهت درمان جراحى لازم است وضعیت تیروئید و چشم حداقل براى شش ماه در حالت پایدار و کنترل شده باشند. درمان جراحى شامل چندین مرحله است که برحسب شدت بیمارى ممکن است برخى مراحل لازم نباشد.

مرحله اول - جراحی بیرون زدگی چشم

جراحى حدقه در افرادى که بیرون زدگى بارز کره چشم دارند ضرورى است. کاهش حجم چربى داخل حدقه و خروج قسمتى از چربى در افرادى که بیرون زدگى بسیار خفیف دارند موثر بوده و کافى مى باشد اما در افرادى که بیرون زدگى شدید دارند یا عضلات خیلى بزرگى دارند باید دیواره هاى استخوانى حدقه طى یک یا دو مرحله برداشته شود تا محتویات حدقه بتوانند وارد فضاى سینوسها شوند و فشار از پشت کره چشم برداشته شود. برداشت هر دیواره به طور متوسط دو میلى متر چشمها را عقب مى برد.برداشت دیواره هاى حدقه در برخى افراد باعث تشدید دو بینى یا ایجاد دو بینى جدید مى شود که در مرحله دوم باید اصلاح گردد.

مرحله دوم - جراحی اصلاحی دوبینی

در این مرحله دوبینى بیمار با جراحى بر روى عضلات خارج چشمى باید اصلاح گردد. هدف از جراحى، صرفا اصلاح دوبینى در نگاه روبرو و نگاه به پایین مى باشد و ممکن است در سایر جهات دوبینى باقى بماند.

مرحله سوم - عمل جراحی اصلاحی پلک

این مرحله شامل جراحى پلک بالا و پایین به خاطر باز بودن بیش از حد و مشخص بودن سفیدى چشم است. برحسب شدت باز بودن پلکها ،روشهاى جراحى مختلفى وجود دارد و گاها پیوند مخاط مخصوصا براى پلک تحتانى ضرورى است.

مرحله چهارم - جراحی رفع پف پلک

جراحى پلک جهت حذف پف الودگى و چربى پلک مى باشد که ظاهر بهترى را براى بیمار ایجاد کند.

موارد اورژانسی در بیمارى تیروئید چشمى

• مورد اول اورژانسی، زمانى است که به علت بیرون زدگى بیش از حد چشمها، سطح چشم خشک شده و قرنیه زخم مى شود . ادامه این روند منجر به سوراخ شدن قرنیه و نابینایی مى شود که لازم است بلافاصله نحت درمان دارویی و جراحى قرار گیرد.
• مورد دوم زمانى است که عصب بینایی به علت تحت فشار قرار گرفتن توسط عضلات بزرگ، به آرامى کارایی خود را از دست مى دهد و بیمار به سمت نابینایی پیش خواهد رفت. تشخیص این مورد در اوایل سیر بیمارى مشکل است و با ظن بالینى قوى و تستهاى مختلف قابل دستیابى است. به محض تشخیص، درمان با تزریق استرویید یا جراحى دیواره هاى حدقه باید شروع شود.

تیروئید چشمی خفیف

موارد خفیف بیمارى پیش اگهى خوبى داسته و بیمار به زندگى عادى برخواهد گشت ولى در موارد شدید معمولا قسمتى از عوارض باقى مى ماند، مانند قسمتى از بیرون زدگى چشم یا دوبینى. در مجموع بیمارى تیرویید چشمى باعث کاهش کیفیت زندگى مى شود و هدف از درمانهاى دارویی و جراحى برگرداندن قسمتى از این کیفیت از دست رفته و کمک به بهبود روند بینایی، ظاهرى و زندگى بیمار مى باشد.

تیروئید چشمی شدید

تیروئید چشمی شدید (اُپتیکوپاتی) به علائم جدی چشمی ناشی از اختلالات تیروئید اطلاق می شود و شامل پف، بیرون زدگی چشم ها و اختلالات بینایی است. درمان شامل استروئیدها، جراحی و مدیریت هورمون های تیروئید است. پیگیری و درمان به موقع برای جلوگیری از عوارض دائمی در این مورد ضروری است.

نسخه اصلی مطلب بیماری تیروئید چشمی چیست و چه علائمی دارد؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---