پالپ دندان مهم ترین بخش دندان است و عملکردهایی مانند حس، تغذیه مواد مغذی و تشکیل عاج را انجام می دهد که در وسط دندان قرار دارد و توسط لایه اول (مینای دندان) و لایه دوم (عاج) محافظت می شود. پالپ از اعصاب و رگ های خونی تشکیل شده است که مواد مغذی را به دندان ها می رسانند تا سالم بماند. بنابراین سالم ماندن آن ضروری است. اگر دندان ترک خورده باشد یا اگر حفره آنقدر شدید شود که بتواند به دو لایه اول دندان نفوذ کند، پالپ دندان ممکن است آسیب ببیند و در صورت عدم درمان این مشکلات، می توانند آسیب های زیادی به ساختار دندان وارد کنند. از طرفی عفونت دندان به راحتی در سراسر صورت و بدن پخش می شوند. پالپکتومی در مواردی انجام می شود که پالپ دندان آسیب دیده است؛ اما بخشی از آن هنوز سالم باقی مانده است. در این روش، پالپ آسیب دیده تا عمقی خاص بریده شده و با استفاده از یک دارو، بخش باقی مانده پالپ از تحریک ها و التهابات محافظت می شود. این روش برای حفظ دندان و جلوگیری از نیاز به استخراج دندان استفاده می شود.

علائم پالپ آسیب دیده

هنگامی که پالپ عفونی می شود، یک یا چند مورد از علائم زیر ظاهر می شود:

• دندان درد مداوم
• ناراحتی دهانی که در طول شب رخ می دهد.
• حساسیت به غذاها و نوشیدنی های سرد و گرم
• لق شدن غیر طبیعی دندان ها
• لثه های متورم و حساس در اطراف دندان

پالپکتومی چیست؟

پالپکتومی یک روش مؤثر دندانپزشکی است و به ‎صورت برداشتن کل بافت پالپ دندان از تاج تا ریشه دندان برای درمان عفونت و جلوگیری از نابودی دندان انجام می شود. این روش اغلب برای دندان های شیری اطفال به محض تشخیص التهاب پالپ (پالپیت) صورت می گیرد؛ زیرا عفونت باکتریایی ثانویه در اثر پوسیدگی شدید دندان رخ داده است. معمولاً پالپیت با بروز آبسه پری اپیکال خود را نشان می دهد. پالپکتومی برخلاف پالپوتومی، زمانی انجام می شود که بافت پالپ به طور غیرقابل برگشت آسیب دیده باشد یا به دلیل پوسیدگی یا ضربه شدید پالپ، دندان دچار نکروز (مرگ بافت) شده باشد. با انجام این روش درمانی موفق، از گسترش عفونت باکتریایی و نکروز به دندان های مجاور جلوگیری می شود. احتمال از دست دادن دندان آسیب دیده نیز خیلی کم می شود.

مواد پالپکتومی

پس از تخیله کامل پالپ دندان، باید از مواد ویژه ای به عنوان جایگزین استفاده شود. این کار راه نفوذ دوباره باکتری ها و آلودگی ها را مسدود می کند. در واقع، به نوعی آن فضای خالی مهر و موم می شود. تحقیقات ثابت کرده اند که ماده معدنی تری اکسید آگریگیت (mineral trioxide aggregate; MTA) در مقایسه با مواد پرکننده هیدروکسید کلسیم یا فرموکروزول گزینه بهتری است؛ زیرا قدرت سازگاری با بدن و اثربخشی بیشتری دارد. البته در نهایت این دندانپزشک است که طبق تجربه خود بهترین مواد پالپکتومی را انتخاب می کند.

علت انجام پالپکتومی

پالپکتومی معمولاً در دندان های دائمی که پالپ آن ها آسیب دیده است انجام می شود. این روش برای دندان های شیری نیز کاربرد دارد. هرچند که دندان های شیری در نهایت با دندان های دائمی جایگزین می شوند؛ اما در برخی موارد خاص، انجام پالپکتومـی روشی مؤثر برای نجات دندان است.

1. آسیب شدید پالپ: در صورتی که پالپ دندان شیری به شدت آسیب دیده باشد و عفونت شدیدی ایجاد کرده باشد پالپکتومی در نظر گرفته می شود.
2. حفظ فضای دندان دائمی: در صورتی که دندان شیری فضایی برای رشد و جایگزینی دندان دائمی نگذاشته باشد، انجام پالپکتومی به حفظ فضا و جلوگیری از بسته شدن زود هنگام آن کمک می کند.

مراحل پالپکتومی دندان شیری

در طی روش پالپکتومی، دندانپزشک پالپ عفونی را از دندان خارج می کند و جای آن را با مواد قابل جذب پر می کند. با این روش دیگر نیازی به کشیدن دندان شیری نخواهد بود. برای این کار ابتدا دندانپزشک دندان کودک را بی حس کرده و روی آن یک منفذ ایجاد می کند. سپس با استفاده از ابزار مناسب، تمام پالپ از دندان خارج می شود. از آنجا که این روش در واقع اولین مرحله از عصب کشی بزرگسالان است، به آن عصب کشی دندان کودکان نیز گفته می شود.

این روش بسیار شبیه به عصب کشی است با این تفاوت که به جای درمان ریشه، پالپ بیمار است که از داخل دندان آسیب دیده برداشته می شود. سپس داخل دندان ضدعفونی می شود تا هر گونه اثر باقی مانده از باکتری ها پاک شود. ریشه دندان های شیری قابل جذب است و توسط بدن جذب می شود تا دندان بیوفتد و دندان های اصلی رشد کنند؛ بنابراین موادی که برای پر کردن پالپ استفاده می شود باید قابل جذب باشد.

توصیه های مراقبتی پس از انجام پالپکتومی

درصورتی که دندانپزشک تشخیص دهد، از شما می خواهد که برای معاینه طی یک جلسه آینده نیز مراجعه کنید. اگر پالپکتومی به خوبی و توسط یک متخصص حرفه ای انجام شود، می توانید همان روز به فعالیت های عادی خود بازگردید. فقط لازم است که تا زمان از بین رفتن اثرات بی حسی، از خوردن مواد غذایی خودداری کنید.

اگر پالپ دندان شما از قبل به شدت عفونی بوده است. ممکن است دندانپزشک طبق تشخیص خود دوباره آنتی بیوتیک تجویز کند. حتماً همه آنها را مصرف کنید، حتی اگر شرایط دندان شما بهتر به نظر می رسد. اطراف دندان ممکن است برای چند روز کمی متورم و حساس باشد. می توانید از مسکن های بدون نسخه استفاده کنید. بعد از گذشت یک روز از پالپکتومی، می توانید به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن (البته به آرامی) ادامه دهید.

تفاوت پالپوتومی و پالپکتومی

پالپوتومی و پالپکتومی بسیار شبیه به هم هستند؛ اما یکسان نیستند. در پالپوتومی، دندانپزشک فقط پالپ تاج دندان را برمی دارد و پالپ را در ریشه ها باقی می گذارد. در پالپکتومی، دندانپزشک تمام پالپ را برمی دارد و پالپ موجود در ریشه را با سیمان جایگزین می کند. در مواردی که فقط بالای دندان تحت تأثیر عفونت قرار می گیرد، پالپوتومی کافی است. در بسیاری از موارد، بهتر است پالپکتومی کامل انجام شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ پالپ عفونی باقی نمانده است تا بعداً دچار پوسیدگی شود.

تفاوت پالپکتومی و عصب کشی

تفاوت پالپکتومی دندان و عصب کشی در تعداد جلسات انجام کار و روال صورت گرفته توسط هر یک از آنها است. در پالپکتومی در یک جلسه محفظه پالپ و ریشه تخلیه و پاکسازی و تمیز می شوند؛ اما عصب کشی دندان یک مرحله اضافه تر برای پر کردن فضای خالی داخل دندان نیز دارد. به این صورت که دندان به دقت پر شده و سپس مهر و موم می شود.

موارد منع پالپکتومی

عمل پالپکتومی در موارد زیر توصیه نمی شود:

• آسیب دیدگی بیش از حد دندان ها
• بیش از ۲/۳ ریشه برداشته می شود.
• دندان به شدت متحرک است.
• پالپکتومی نیز برای موارد زیر منع مصرف دارد:
• غیرقابل کنترل بودن بیمار
• کودکان با سابقه مشکلات قلبی
• کودکان دارای نقص سیستم ایمنی بدن

عوارض پالپکتومی

پالپکتومی یک روش دندانپزشکی بسیار ساده و با ریسک پایین از نظر عوارض است؛ اما در هر صورت ممکن است برخی از موارد خاص در جریان این روش پیش بیاید که برای دندان پزشک و بیمار چالش برانگیز شود. از جمله این موارد می توان اشاره کرد:

• واکنش های ناخواسته به بیحسی اعمال شده: استفاده از بی حسی موضعی ممکن است لب ها، زبان و سایر بافت های اطراف را بی حس کند؛ اما این بی حسی به طور معمول چند ساعت بعد از عمل برطرف می شود. با این وجود، موارد نادری وجود دارد که بیمار عوارض جانبی بی حسی موضعی را از خود نشان دهد. به همین دلیل معمولاً متخصص دندانپزشکی اطفال و کودکان از قبل در مورد حساسیت کودک به این موارد از خانواده سؤال می پرسد.
• شکستگی دندان: دندان آسیب دیده ممکن است در طول عمل پالپکتومی دچار شکستگی شود و حتی آسیب بیشتر به آن منجر به از دست رفتن دندان شود.
• خونریزی بیش از حد: این موضوع خصوصاً برای کودکانی که شرایط پزشکی خاص دارند ممکن است اتفاق بیفتد.
• عفونت محل درمان: عفونت ممکن است منجر به التهاب و درد بیشتر در بیماران شود که در مورد همه عمل های جراحی امکان پذیر است.
• درد: اگر دندان پزشک یا متخصص نتواند تمامی بافتهای نکروز را از بین ببرد، احتمال عود درد و همچنین شیوع عفونت در قسمت های اطراف دندان وجود دارد.

هزینه پالپکتومی دندان شیری

معمولاً هزینه پالپکتومی متغیر است و به عواملی مانند اینکه کدام دندان به پالپکتومی نیاز دارد یا اینکه از چه ماده ای برای پرکردن فضای خالی پالپ دندان استفاده شده است بستگی دارد.

نسخه اصلی مطلب درمان پالپ برای پوسیدگی عمیق در دندانهای شیری را در سایت دکتر نیلوفر فلاح بخوانید.

---