تشنج یک انفجار ناگهانی و کنترل نشده از فعالیت الکتریکی در مغز است. می تواند باعث تغییر در رفتار، حرکات، احساسات و سطوح هوشیاری شود. داشتن دو یا چند تشنج به فاصله حداقل 24 ساعت که علت مشخصی نداشته باشد، صرع محسوب می شود.

انواع مختلفی از تشنج وجود دارد و علائم و شدت آنها طیفی است. انواع تشنج بسته به جایی که در مغز شروع می شود و تا چه حد گسترش می یابد متفاوت است. بیشتر تشنج ها از 30 ثانیه تا دو دقیقه طول می کشد. تشنجی که بیش از پنج دقیقه طول بکشد یک شرایط اورژانسی پزشکی است.
تشنج می تواند پس از سکته مغزی یا ضربه به سر رخ دهد. همچنین ممکن است ناشی از عفونتی مانند مننژیت یا بیماری دیگری باشد. با این حال، بسیاری از اوقات علت ناشناخته است.
اکثر اختلالات تشنجی را می توان با دارو کنترل کرد. با این حال، مدیریت تشنج می تواند بر زندگی روزمره شما تاثیر بگذارد. شما می توانید با پزشک خود برای ایجاد تعادل بین کنترل تشنج و عوارض جانبی دارو کار کنید.

علائم تشنج چیست؟

علائم بر اساس نوع تشنج متفاوت است. علائم همچنین می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. علائم تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردرگمی موقت
• خیره نگاه کردن
• حرکات تند و سریع بازوها و پاها که قابل کنترل نیست
• از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
• تغییرات شناختی یا عاطفی که ممکن است شامل ترس، اضطراب یا احساسی باشند که قبلاً در این لحظه زندگی کرده اید که به عنوان دژاوو شناخته می شود.

انواع تشنج

پزشکان معمولاً تشنج ها را به عنوان کانونی یا عمومی طبقه بندی می کنند. تشنج ها بر اساس نحوه و مکان شروع فعالیت مغزی که باعث تشنج شده است طبقه بندی می شوند. اگر پزش نداند که تشنج چگونه شروع شده است، ممکن است تشنج را به عنوان شروع ناشناخته طبقه بندی کند.

تشنج کانونی:

تشنج کانونی ناشی از فعالیت الکتریکی در یک ناحیه از مغز است. این نوع تشنج می تواند با یا بدون از دست دادن هوشیاری رخ دهد:

• تشنج کانونی با اختلال در آگاهی:

این تشنج ها شامل تغییر یا از دست دادن هوشیاری است که احساس می شود در خواب هستید. افرادی که این نوع تشنج ها را دارند ممکن است بیدار به نظر برسند اما به فضا خیره شده و به محیط خود واکنش نشان نمی دهند. آنها ممکن است حرکات تکراری مانند مالش دست، حرکات دهان، تکرار برخی کلمات یا راه رفتن در دایره انجام دهند. آنها ممکن است تشنج را به یاد نیاورند یا حتی ندانند که این تشنج رخ داده است.

• تشنج کانونی بدون اختلال در آگاهی:

این تشنج ها ممکن است احساسات را تغییر دهند. آنها همچنین ممکن است نحوه ظاهر، بو، احساس، مزه یا صدا را تغییر دهند. اما تشنج باعث از دست دادن هوشیاری نمی شود. در طول این نوع تشنج، افراد ممکن است ناگهان احساس خشم، شادی یا غمگینی کنند. برخی افراد حالت تهوع یا احساسات غیرعادی دارند که توصیف آنها سخت است. این تشنج ها ممکن است منجر به مشکل در صحبت کردن و تکان دادن غیرارادی قسمتی از بدن مانند بازو یا پا شود. همچنین ممکن است علائم حسی ناگهانی مانند سوزن سوزن شدن، سرگیجه و دیدن نورهای چشمک زن ایجاد کنند.

علائم تشنج کانونی ممکن است با سایر اختلالات مغز یا سیستم عصبی اشتباه گرفته شود. آنها شامل میگرن ، نارکولپسی یا بیماری روانی هستند.

تشنج عمومی:

تشنج هایی که به نظر می رسد از زمان شروع تمام نواحی مغز را درگیر می کند، تشنج عمومی نامیده می شود. انواع مختلف تشنج عمومی عبارتند از:

• تشنج غایب:

تشنج غایب، که قبلا به عنوان تشنج پتی مال شناخته می شد، اغلب در کودکان رخ می دهد. تشنج های غایب معمولاً باعث می شوند که فرد به فضا خیره شود یا حرکات ظریف بدن مانند پلک زدن چشم یا لب زدن را انجام دهد. آنها معمولا بین 5 تا 10 ثانیه دوام می آورند. این تشنج ممکن است تا صدها بار در روز اتفاق بیفتد. آنها ممکن است به صورت خوشه ای رخ دهند و می توانند باعث از دست دادن آگاهی کوتاه شوند.

• تشنج تونیک:

تشنج تونیک باعث سفت شدن عضلات می شود. این تشنج ها معمولاً عضلات پشت، بازوها و پاها را تحت تاثیر قرار می دهند. افرادی که این تشنج ها را تجربه می کنند ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهند و روی زمین بیفتند.

• تشنج آتونیک:

تشنج آتونیک که به عنوان تشنج قطره ای نیز شناخته می شود، باعث از دست دادن کنترل عضلات می شود. افرادی که دچار این نوع تشنج می شوند ممکن است ناگهان به پایین بیفتند یا سر خود را بیاندازند.

• تشنج کلونیک:

تشنج کلونیک با حرکات مکرر عضلانی همراه است. این تشنج ها معمولاً گردن، صورت و بازوها را در دو طرف بدن درگیر می کنند.

• تشنج میوکلونیک:

تشنج های میوکلونیک معمولاً به صورت تکان یا تکان های ناگهانی در دست ها و پاها ظاهر می شوند. اغلب هیچ از دست دادن هوشیاری وجود ندارد.

• تشنج های تونیک-کلونیک:

تشنج های تونیک-کلونیک که قبلاً به عنوان تشنج گراندمال شناخته می شدند، دراماتیک ترین نوع تشنج صرع هستند. آنها می توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن بدن و لرزش شوند. آنها گاهی اوقات باعث می شوند افراد کنترل مثانه خود را از دست بدهند یا زبان خود را گاز بگیرند. ممکن است چند دقیقه طول بکشد. تشنج های تونیک-کلونیک نیز ممکن است به صورت تشنج های کانونی شروع شوند که سپس بیشتر یا تمام مغز را درگیر می کنند.

چه چیزی باعث وقوع تشنج می شود؟

سلول های عصبی در مغز که به عنوان نورون شناخته می شوند، تکانه های الکتریکی را ایجاد، ارسال و دریافت می کنند. این اجازه می دهد تا سلول ها ارتباط برقرار کنند. هر چیزی که مسیرهای ارتباطی را مختل کند می تواند منجر به تشنج شود. برخی از انواع اختلالات تشنج ممکن است ناشی از تغییرات ژنتیکی باشد.
شایع ترین علت تشنج، صرع است. اما هر فردی که تشنج دارد صرع ندارد. گاهی اوقات تشنج ممکن است به دلایل زیر ایجاد یا تحریک شود:

• یک تب بالا: هنگامی که این اتفاق می افتد، تشنج به عنوان تشنج تب شناخته می شود.
• عفونت مغز: این ممکن است شامل مننژیت یا آنسفالیت باشد.
• بیماری عمومی شدید، از جمله عفونت شدید COVID-19.
• کمبود خواب
• سدیم پایین خون: این ممکن است با داروهایی که باعث ادرار کردن شما می شوند اتفاق بیفتد.
• داروهای خاصی که درد، افسردگی را درمان می کنند یا به افراد در ترک سیگار کمک می کنند. آنها می توانند تشنج را آسان تر کنند.
• یک آسیب مغزی جدید و فعال، مانند ضربه به سر. می تواند باعث خونریزی در ناحیه ای از مغز یا سکته مغزی شدید شود.
• استفاده از مواد مخدر قانونی یا غیرقانونی که ممکن است در خیابان ها فروخته شود، مانند آمفتامین یا کوکائین.
• سوء استفاده از الکل، از جمله در زمان ترک یا مسمومیت شدید.

عوارض تشنج

گاهی اوقات تشنج می تواند منجر به عوارضی شود که برای شما یا دیگران خطرناک است:

• افتادن: اگر در حین تشنج زمین بخورید، می توانید سر خود را زخمی کنید یا استخوانی را بشکنید.
• غرق شدن: اگر هنگام شنا یا حمام کردن دچار تشنج شوید، در معرض خطر غرق شدن تصادفی هستید.
• تصادفات اتومبیل: تشنجی که باعث از دست دادن هوشیاری یا ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه در هنگام هوشیاری می شود، می تواند خطرناک باشد.
• عوارض بارداری تشنج: در دوران بارداری برای افراد باردار و نوزادان آنها خطراتی را به همراه دارد. و برخی از داروهای ضد تشنج خطر نقایص مادرزادی را افزایش می دهند.
• مسائل مربوط به سلامت عاطفی: افراد مبتلا به تشنج بیشتر در معرض افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت عاطفی هستند. مقابله با شرایط و عوارض داروهای ضد تشنج می تواند باعث بروز این مشکلات شود.

تشخیص تشنج چگونه انجام می شود؟

پس از تشنج، پزشک شما علائم و سابقه پزشکی شما را به طور کامل بررسی می کند. پزشک ممکن است آزمایش های متعددی را برای تعیین علت تشنج شما و ارزیابی احتمال ابتلای شما به تشنج دیگر تجویز کند.
آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یک معاینه عصبی
• آزمایشات خون
• پونکسیون کمری
• الکتروانسفالوگرام (EEG)

تست های تصویربرداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• توموگرافی کامپیوتری (CT)
• توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
• توموگرافی کامپیوتری گسیل تک فوتون (SPECT)

درمان تشنج

هر کسی که یک تشنج داشته باشد، تشنج دیگر را نخواهد داشت. از آنجایی که تشنج می تواند یک حادثه مجزا باشد، پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که درمان را شروع نکند مگر اینکه بیش از یک مورد تشنج داشته باشید.
هدف بهینه در درمان تشنج، یافتن بهترین درمان ممکن برای توقف تشنج با کمترین عوارض جانبی است.

درمان تشنج در بزرگسالان:

• داروها:

درمان تشنج اغلب شامل استفاده از داروهای ضد تشنج است. گزینه های مختلفی برای داروهای ضد تشنج وجود دارد. اکثر افراد مبتلا به صرع پس از مصرف تنها یک یا دو دارو، دچار تشنج نمی شوند. هدف پزشکی یافتن چیزی است که برای شما بهتر عمل می کند و کمترین عوارض را ایجاد می کند. در برخی موارد، پزشک شما ممکن است بیش از یک دارو را توصیه کند.
یافتن دارو و دوز مناسب می تواند پیچیده باشد. ممکن است لازم باشد چندین داروی مختلف را امتحان کنید. عوارض جانبی رایج ممکن است شامل تغییرات وزن، سرگیجه، خستگی و تغییرات خلقی باشد. به ندرت، عوارض جانبی جدی تر می تواند باعث آسیب به کبد یا مغز استخوان شود.

• رژیم درمانی:

پیروی از رژیم کتوژنیک می تواند کنترل تشنج را بهبود بخشد. رژیم کتوژنیک دارای چربی زیاد و کربوهیدرات بسیار کم است. اما پیروی از آن می تواند چالش برانگیز باشد زیرا طیف محدودی از غذاها مجاز است.
تغییرات در رژیم غذایی پرچرب و کم کربوهیدرات نیز ممکن است مفید اما کمتر موثر باشد. آنها شامل شاخص گلیسمی پایین و رژیم های اتکینز هستند. این رژیم های غذایی اصلاح شده هنوز در حال مطالعه هستند.

• عمل جراحی:

اگر درمان با حداقل دو داروی ضد تشنج موثر نباشد، جراحی ممکن است یک گزینه باشد. هدف از جراحی جلوگیری از وقوع تشنج است. جراحی برای افرادی که تشنجشان همیشه از همان نقطه مغز شروع می شود، بهترین کار را انجام می دهد. انواع مختلفی از جراحی وجود دارد، از جمله:

1. لوبکتومی: جراحان ناحیه ای از مغز را که تشنج ها شروع می شود، پیدا کرده و برمی دارند.
2. ابلیشن حرارتی: که به آن لیزر درمانی حرارتی بینابینی نیز می گویند. این روش کمتر تهاجمی، انرژی بسیار متمرکز را روی یک هدف خاص در مغز، جایی که تشنج شروع می شود، متمرکز می کند. این کار باعث از بین رفتن سلول های مغزی می شود که باعث تشنج می شوند.
3. قطع زیرپیال چندگانه: این نوع جراحی شامل ایجاد چندین برش در نواحی مغز برای جلوگیری از تشنج است. معمولاً زمانی انجام می شود که ناحیه ای از مغز که در آن تشنج شروع می شود را نتوان با خیال راحت برداشت.
4. کورپوس کالوزوتومی: این جراحی شبکه اتصالات بین نورون های نیمه راست و چپ مغز را قطع می کند. از این روش برای درمان تشنج هایی استفاده می شود که از یک نیمه مغز شروع می شود و به نیمه دیگر می رسد. با این حال، حتی پس از جراحی، تشنج همچنان ممکن است در سمتی از مغز که شروع شده است رخ دهد.
5. نیم فروترمی: این جراحی یک طرف مغز را به طور کامل از بقیه مغز و بدن جدا می کند. این نوع جراحی تنها زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که داروها در مدیریت تشنج موثر نباشند و تشنج فقط نیمی از مغز را تحت تاثیر قرار دهد. بسیاری از توانایی های عملکردی روزانه ممکن است پس از این جراحی از بین بروند. اما کودکان اغلب می توانند این توانایی ها را با توانبخشی بازیابی کنند.

تحریک الکتریکی:

اگر ناحیه ای از مغز را که در آن تشنج شروع می شود نتوان برداشت یا قطع کرد، دستگاه هایی که تحریک الکتریکی را ارائه می دهند ممکن است کمک کنند. آنها می توانند تشنج را همراه با استفاده مداوم از داروهای ضد تشنج کاهش دهند. وسایل تحریک کننده ای که ممکن است باعث تسکین تشنج شوند، عبارتند از:

1. تحریک عصب واگ: دستگاهی که در زیر پوست قفسه سینه کاشته می شود، عصب واگ گردن را تحریک می کند و سیگنال هایی را به مغز ارسال می کند که از تشنج جلوگیری می کند.
2. تحریک عصبی پاسخگو: دستگاهی در سطح مغز یا درون بافت مغز کاشته می شود. این دستگاه می تواند فعالیت تشنج را تشخیص دهد و تحریک الکتریکی را برای توقف تشنج ارائه دهد.
3. تحریک عمیق مغز: جراحان برای تولید تکانه های الکتریکی، سیم های نازکی به نام الکترود را در نواحی خاصی از مغز کاشت می کنند. تکانه ها فعالیت مغزی که باعث تشنج می شود را تنظیم می کنند. الکترودها به دستگاه ضربان ساز مانندی که در زیر پوست قفسه سینه قرار دارد متصل می شوند. این مقدار تحریک تولید شده را کنترل می کند.

نسخه اصلی مطلب تشنج چیست و چگونه درمان می شود؟ را در سایت دکتر احمد شکرچی زاده بخوانید.

---