وریدها سیاهرگ هایی هستند که خون بدون اکسیژن و غنی از دی اکسید کربن و مواد دفعی سلولی را از بافت ها به قلب انتقال می دهند. بیماری ترومبوز سیاهرگی عمقی که DVT گفته می شود، مخفف عبارت Deep Venous Thrombosis به معنای تشکیل لخته خون در دیواره سیاهرگ است. سیاهرگ های تحتانی بدن برای غلبه بر نیروی گرانش و ممانعت از بازگشت خون سیاهرگی به انتهای بدن دارای دریچه هایی هستند که در بیماری ترومبوز وریدی عمقی معمولاً یک یا چند دریچه وریدی عملکرد خود را از دست می دهند. انقباض عضلات و دیواره رگ ها نیز به این امر کمک می کند.

در این بیماری یکی از وریدها خصوصاً در نقاط تحتانی بدن و پا دچار گرفتگی می شود. همچنین DVT در لگن و ران نیز شایع بوده اما احتمال ایجاد در دست را نیز دارند. در برخی موارد لخته خون ممکن است منجر به آمبولی در ریه، کوتاه شدن تنفس و حتی مرگ ناگهانی شود؛ اما خبر خوب این که در صورت تشخیص به موقع، این بیماری با کمک دستگاه DVT، کاملاً قابل پیشگیری و درمان پذیر است.

علل بیماری DVT

علل DVT و عوامل خطر بروز آن عبارتند از:

• سن: DVT می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد؛ اما خطر بروز آن بعد از 40 سالگی بیشتر است.
• نشستن برای مدت طولانی: وقتی برای مدت طولانی می نشینید، ماهیچه های ساق پا شل می مانند. این باعث می شود که خون به سختی در گردش باشد یا حرکت کند. پروازهای طولانی یا ماشین سواری می تواند فرد را در معرض خطر قرار دهد.
• استراحت در رختخواب: مانند زمانی که فرد برای مدت طولانی در بیمارستان بستری است، این امر می تواند عضلات را ثابت نگه دارد و احتمال DVT را افزایش دهد.
• بارداری: حمل نوزاد فشار بیشتری بر وریدهای پا و لگن وارد می کند. علاوه بر این، لخته می تواند تا 6 هفته پس از زایمان اتفاق بیفتد.
• چاقی: افراد با شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30 شانس بیشتری برای DVT دارند.
• برخی بیماری ها: مانند بیماری روده تحریک پذیر، سرطان و بیماری قلبی همگی می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
• برخی از اختلالات خونی ارثی: برخی از بیماری هایی که در خانواده ها وجود دارند می توانند خون را غلیظ تر از حد طبیعی کنند یا باعث لخته شدن آن بیش از حد معمول شوند.
• آسیب به ورید: می تواند ناشی از شکستگی استخوان، جراحی یا آسیب های دیگر باشد.
• سیگار: باعث می شود سلول های خونی چسبنده تر از آنچه باید باشند. همچنین به پوشش رگ های خونی آسیب می رساند که باعث می شود که لخته ها راحت تر تشکیل شوند.
• قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی جایگزین: استروژن موجود در اینها توانایی خون را برای لخته شدن افزایش می دهد.
• عفونت در خون، وریدها یا جاهای دیگر می تواند منجر به DVT شود.
• التهاب: می تواند به دلیل عفونت، جراحی، جراحت، یا هر علت دیگر رخ دهد.
• کلسترول بالا

علائم بیماری DVT

علائم و نشانه های دی وی تی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تورم در پای آسیب دیده. (به ندرت تورم در هر دو پا وجود دارد.)
• درد در پا. درد اغلب در ساق پای شما شروع می شود و می تواند تبدیل به احساس گرفتگی یا درد شود.
• پوست قرمز یا تغییر رنگ روی پا.
• احساس گرما در پای آسیب دیده.
• ترومبوز ورید عمقی ممکن است بدون علائم قابل توجه ایجاد شود.

تشخیص بیماری DVT

اگر فردی مشکوک به DVT است، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. پزشک قبل از انجام معاینه فیزیکی در مورد علائم و سابقه پزشکی او سؤال خواهد کرد .یک پزشک معمولاً قادر به تشخیص DVT فقط از طریق علائم نیست و ممکن است آزمایشاتی را توصیه کند، از جمله:

1. آزمایش D-dimer: D-dimer یک محصول حاصل از تخریب فیبرین یا (FDP) است که یک قطعه پروتئین کوچک خونی است که پس از لخته شدن خون توسط فیبرینولیز تخریب شده است. این نام به این دلیل است که حاوی دو قطعه D پروتئین فیبرین است که توسط پیوند متقابل بهم متصل می شوند. یک نتیجه آزمایش که بیش از مقدار مشخصی از D-dimer را نشان می دهد، احتمال لخته شدن خون را نشان می دهد.
2. سونوگرافی: این نوع اسکن می تواند لخته های وریدها و تغییرات در جریان خون را تشخیص دهد.
3. ونوگرام: اگر آزمایشات سونوگرافی و D-dimer اطلاعات کافی در اختیار قرار ندهد، ممکن است پزشک این اسکن را درخواست کند. پزشک یک رنگ را به ورید پا، زانو یا کشاله ران تزریق می کند. تصاویر اشعه ایکس می تواند رنگ را در حین حرکت برای شناسایی محل لخته خون ردیابی کند.
4. سایر اسکن های تصویربرداری: اسکن MRI و CT ممکن است وجود لخته را برجسته کند. این اسکن ها ممکن است در هنگام آزمایش سایر شرایط سلامتی، لخته های خون را شناسایی کنند.

زمان مراجعه به پزشک

اگر علائم یا علائمی از DVT دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. علائم هشدار دهنده و علامت آمبولی ریوی شامل موارد زیر است:

• تنگی ناگهانی نفس
• درد یا ناراحتی در قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن عمیق یا هنگام سرفه شدن بدتر می شود.
• احساس سبك سر یا سرگیجه یا غش كردن
• نبض سریع
• سرفه کردن خونی

عوارض بیماری DVT

ترومبوز وریدی عمقی می تواند یک مشکل بسیار جدی تلقی شود. زمانی که یک لخته خون در یکی از رگ های پا تشکیل می شود معمولاً به دیواره رگ می چسبد. اگرچه به تدریج علائم آن برطرف می شود اما با این حال احتمال بروز دو عارضه جدی وجود دارد:

• حرکت کردن لخته خونی به سمت ریه ها (آمبولی ریه)
• پایدار ماندن علائم پا (سندرم پس از ترومبوتیک)

پیشگیری از بیماری DVT

ترومبوز سیاهرگی عمقی عارضه ای خطرناک است. لذا در افرادی که مستعد این بیماری هستند توصیه می شود اقداماتی جهت اصلاح شریان خون به صورتی که باشد را انجام دهند. این اقدامات عبارتند از:

1. عدم نشستن طولانی مدت: به صورت معمول هر ۲ ساعت یک بار از مکان خود جابه جا شوید و قدم بزنید. این عمل به جریان یافتن خون در پاها کمک می کند. علاوه بر این هنگام نشستن باید پاشنه پا را در حالی از روی زمین بلند کرد که انگشتان روی زمین باشد.
2. تحرک پس از جراحی: پس از جراحی در اولین فرصتی که ممکن بود حرکت کنید. این کار خطر لخته شدن خون را کاهش می دهد. اگر توانایی حرکتی زیادی نداشتید در حدی که پاها در تخت تکان دهید این کار را انجام دهید تا خون بهتر در بدنتان جریان یابد.
3. مشورت با پزشک: اگر فکر می کند در معرض DVT هستید با پزشکتان در زمینه داروهای رقیق کننده خون مشورت کنید. این داروها مانع لخته شدن خون می شوند. همچنین ممکن است طبق تجویز پزشک از جوراب های واریس استفاده کنید. این جوراب ها به ساق پا فشار می آورند و تا زانو را می پوشاند و قسمت بالایی آن کمتر تنگ است. این جوراب ها باعث می شوند خون ها جمع نشوند و لخته ایجاد نشود.
4. برنامه ریزی سفر: اگر مجبور به مسافرت های طولانی با وسایل نقلیه هستید (بیش از ۴ ساعت)، هنگام مسافرت چند باری از جای خود بلند شوید و پاهای خود را کش بیاورید. حتماً لباس های آزاد و راحت بپوشید. آب فراوان بنوشید و از نوشیدن الکل اجتناب کنید. اگر بدن آب لازم را دریافت نکند، رگ ها باریک تر می شوند و احتمال ایجاد لخته بالا می رود.
5. تحرک: ورزش و تمرینات ورزشی باعث کاهش خطر ایجاد لخته های خونی می شوند. حتی قدم زدن نیز در کاهش این خطر مؤثر است
6. مراقبت از سلامتی: به معنای کاهش وزن یا ترک کردن سیگار یا فعالیت هایی است که باعث مشکلات سلامتی می شوند. اگر بیماری قلبی، دیابت یا دیگر بیماری های مزمن دارید حتماً از دستورات پزشک و سبک زندگی پیشنهادی وی پیروی کنید تا مشکلات سلامت برای شما به وجود نیاید.

نسخه اصلی مطلب روشهای تشخیص بیماری DVT را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---