واسکولیت یا التهاب رگ، یک اختلال التهابی است که می تواند عروق خونی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری ممکن است در نتیجه عوامل مختلفی مانند اختلالات خودایمنی، عفونت ها یا واکنش های دارویی ایجاد شود و بسته به شدت و محل درگیری، اثرات متنوعی بر بدن داشته باشد. واسکولیت می تواند به کاهش جریان خون در اندام ها و بافت ها منجر شود و عوارض جدی مانند آسیب به اندام های حیاتی را به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به بررسی دلایل شایع بروز واسکولیت، انواع آن، و خطراتی که ممکن است برای سلامت فرد به همراه داشته باشد، می پردازیم تا آگاهی بیشتری در مورد این بیماری و اهمیت تشخیص و درمان به موقع آن ارائه دهیم.

علل واسکولیت

هیچ علت واحدی برای واسکولیت وجود ندارد و در بیشتر موارد علت دقیق آن ناشناخته است. عوامل ژنتیکی در این امر نقش مهمی دارند؛ زیرا چندین مورد در یک خانواده رخ می دهد. برخی از انواع واسکولیت می توانند به عفونت ها، به ویژه موارد مرتبط با هپاتیت مربوط باشند. برخی از موارد این عارضه بعد از درمان با داروهای خاص، به عنوان مثال پروپیل تیوراسیل (برای درمان بیماری تیروئید) و آلوپورینول (برای درمان نقرس استفاده می شود) و همچنین داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) و آنتی بیوتیک ها اتفاق می افتد. تصور می شود که بیشتر اشکال واسکولیت نوعی بیماری خود ایمنی است. این بدان معنا است که مکانیسم های دفاعی بدن وظیفه عادی خود را در مبارزه با عفونت ها انجام نمی دهن بلکه در عوض به قسمت سالم بدن حمله می کنند و باعث التهاب می شوند.

علائم واسکولیت

علائم واسکولیت می تواند متنوع باشد؛ اما معمولاً شامل تب، تورم و احساس ناخوشی عمومی است. علائم رایج عبارتند از:

1. راش های پوستی
2. خستگی
3. ضعف
4. تب
5. درد مفاصل
6. درد شکم
7. مشکلات کلیوی (از جمله ادرار تیره یا خون آلود)
8. مشکلات اعصاب (از جمله بی حسی، ضعف و درد)
9. سرفه و یا تنگی نفس

علائم دیگری نیز ممکن است بسته به ناحیه ای از بدن که مبتلا به واسکولیت شده است، رخ دهند. در صورتی که رگ خونی مبتلا به واسکولیت در پوست کوچک باشد، رگ ممکن است پاره شود و منجر به نواحی کوچک خونریزی درون بافت شود. این نواحی به صورت نقاط قرمز کوچک یا بنفش روی پوست ظاهر می شوند. اگر رگ بزرگتری در پوست ملتهب شود، می تواند متورم شود و یک ندول (توده یا برآمدگی بافتی) ایجاد کند که در صورت نزدیک بودن رگ خونی به سطح پوست قابل لمس باشد.

انواع واسکولیت

پزشکان واسکولیت را به اندازه رگهای خونی درگیر به انواع مختلف تقسیم می کنند:

1. بزرگ: این شامل مواردی مانند بیماری پلی میالژیا روماتیکا، التهاب عروقی تاکایاسو و آرتریت گیجگاهی است.
2. متوسط: به عنوان مثال می توان به بیماری بورگر، واسکولیت پوستی، بیماری کاوازاکی و پلی آرتریت ندوزا اشاره کرد.
3. کم اهمیت: این شامل سندرم بهجت، سندرم چرگ اشتراوس، واسکولیت پوستی، پورپورای هنوخ شوئن لاین، پلی آنژیت میکروسکوپی، گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت، واسکولیت گلف و کرایوگلوبولینمی است.

عوارض واسکولیت

واسکولیت می تواند به عروق خونی آسیب برساند و باعث ضخیم شدن، ضعف، باریکی یا زخم شدن آن ها شود. این می تواند جریان خون را محدود کند، باعث می شود اعضای بدن و بافت اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز را دریافت نکنند.
عوارض ناشی از این عارضه می توانند شامل موارد زیر باشند:

1. آسیب اندام
2. لخته شدن خون
3. آنوریسم یا برجستگی یا نقطه ضعف در رگ خونی
4. کاهش بینایی یا نابینایی
5. عفونت هایی مانند ذات الریه و سپسیس (عفونت خون)
6. از دست دادن اندام

عوامل خطر واسکولیت

عوامل خطر بسته به ثانویه یا اولیه بودن واسکولیت متفاوت است. عوامل خطر واسکولیت اولیه شامل سابقه خانوادگی است. با این حال، همه افراد مبتلا به عوامل خطر واسکولیت ندارند.
عوامل خطر واسکولیت ثانویه عبارتند از:

• اختلالات خود ایمنی همزمانی مانند لوپوس، اسکلرودرمی یا آرتریت روماتوئید
• واکنش دارویی
• سابقه سرطان خون مانند سرطان خون یا لنفوم
• سابقه هپاتیت B یا C

طول عمر بیماران واسکولیتی

طول عمر بیماران مبتلا به واسکولیت به نوع واسکولیت، شدت بیماری، زمان تشخیص، و شروع درمان بستگی دارد. برخی از انواع واسکولیت، مانند واسکولیت های خفیف، با درمان مناسب می توانند کنترل شده و تأثیر چندانی بر طول عمر نداشته باشند. با این حال، واسکولیت های شدید یا انواعی که به اندام های حیاتی مانند کلیه ها، قلب یا مغز آسیب می رسانند، ممکن است خطرات جدی برای بیمار به همراه داشته باشند. درمان به موقع، پیگیری منظم، و رعایت توصیه های پزشکی می تواند تأثیر قابل توجهی بر بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیماران واسکولیتی داشته باشد.

تشخیص بیماری واسکولیت

پزشک احتمالاً با گرفتن سابقه پزشکی و انجام یک معاینه فیزیکی شروع می کند. او ممکن است بخواهد که یک یا چند آزمایش و روش تشخیصی را انجام دهید تا سایر شرایطی که شبیه واسکولیت هستند را رد کند یا واسکولیت را تشخیص دهد. آزمایش ها و روش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آزمایش خون

• در آزمایش خون به دنبال نشانه های التهاب، مانند سطح بالای پروتئین واکنش گر C هستند. شمارش کامل سلول های خونی می تواند نشان دهد که آیا گلبول های قرمز کافی دارید یا خیر. آزمایش های خونی که به دنبال آنتی بادی های خاص هستند مانند آزمایش آنتی بادی سیتوپلاسمی ضد نوتروفیل (ANCA) می توانند به تشخیص واسکولیت کمک کنند.

تست های تصویربرداری

• تکنیک های تصویربرداری غیرتهاجمی می توانند به تعیین رگ های خونی و اندام های آسیب دیده کمک کنند. سونوگرافی روش تصویر برداری خاصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای بررسی ساختارهای درونی بدن استفاده می کند. این تصاویر، اطلاعات ارزشمندی برای تشخیص و درمان بیماری ها در اختیار پزشک قرارمی دهند.

اشعه ایکس از عروق خونی (آنژیوگرافی)

• در طی آنژیوگرافی، یک کاتتر انعطاف پذیر، شبیه یک نی نازک، در یک شریان یا ورید بزرگ قرار داده می شود. سپس یک رنگ مخصوص به کاتتر تزریق می شود و در حالی که رنگ سرخرگ یا ورید را ا پر می کند، اشعه ایکس گرفته می شود. خطوط کلی رگ های خونی در اشعه ایکس حاصل قابل مشاهده است.

بیوپسی

• این یک روش جراحی است که در آن پزشک نمونه کوچکی از بافت را از ناحیه آسیب دیده بدن بر می دارد. سپس این بافت را برای علائم واسکولیت بررسی می کند.

درمان واسکولیت

درمان بستگی به این دارد که چه عواملی باعث واسکولیت شما شده و کدام اندام ها تحت تأثیر قرار می گیرند. واسکولیت اگر نتیجه واکنش آلرژیک باشد، به خودی خود از بین می رود؛ اما اگر اعضای حیاتی مانند ریه ها، مغز یا کلیه ها درگیر شوند، بلافاصله به درمان نیاز دارید. واسکولیت را با استفاده از داروهای مخصوص کنترل می کنند. کنترل واسکولیت در واقع از طریق کنترل التهاب رگ ها و خونریزی رگ ها است. در صورتی که فرد دارای بیماری های زمینه ای باشد، درمان تخصصی تر خواهد بود. پزشکان درمان را طی دو مرحله انجام می دهند. مرحله اول، متوقف کردن التهاب و مرحله دوم جلوگیری از شدت گرفتن دوباره بیماری است. برای هر دو مرحله از دارو استفاده می کنند. بسته به نوع واسکولیت بیمار، میزان سلامت عمومی بیمار و اندام های درگیر شده بیمار، نوع دارو و دوره درمانی آنها متفاوت است. ممکن است برای بعضی از بیماران عود مجدد بیماری و علائم آن رخ دهد و برخی دیگر ممکن است نیاز به درمان همیشگی داشته باشند. احتمالاً پزشک برای مقابله با التهاب به شما داروهای کورتیکواستروئید که به آنها استروئید نیز گفته می شود، می دهد. ممکن است لازم باشد آنها را برای مدت طولانی مصرف کنید. سایر داروها می توانند با کاهش عوارض جانبی خفیف تری نسبت به استروئیدها، به کاهش سرعت سیستم ایمنی بدن کمک کنند. این موارد شامل متوترکسات (روماتروکس، ترکسال) است. دارویی به نام توسیلیزوماب (Actemra) پروتئین التهابی را در بدن شما مسدود می کند.

پیشگیری از واسکولیت

از آنجا که اکثر شرایط واسکولیت از سیستم ایمنی خودکار (سیستم ایمنی بدن که به رگ های خونی حمله می کند) برخوردار است، بنابراین اقدامات پیشگیرانه ای انجام نمی شود. در صورت جلوگیری از عفونت یا جلوگیری از عامل آلرژیک، برخی از انواع مربوط به عفونت یا واکنش های آلرژیک قابل پیشگیری هستند.

نسخه اصلی مطلب بررسی دلایل و خطرات واسکولیت یا التهاب رگ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---