سی تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری، یکی از روش های تصویربرداری تشخیصی می باشد که ترکیبی از اشعه X و فناوری رایانه برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده می کند. سی تی اسکن، می تواند تصاویر دقیقی را از هر قسمت از بدن از جمله استخوان ها، چربی، عضلات، اندام ها، رگ های خونی و … نمایش دهد. در سی تی اسکن، پرتو اشعه ایکس به صورت دایره ای در اطراف بدن حرکت می کند. این عمل باعث می شود نماهای مختلفی از یک ارگان یا ساختار و جزئیات بیشتری از آنها ایجاد شود. اطلاعات اشعه ایکس به رایانه ای منتقل می شود و داده های اشعه ایکس تفسیر شده و آنها را به صورت دو بعدی روی مانیتور نمایش می دهد. نرم افزار رایانه ای و فناوری جدید تصاویر سه بعدی را امکان پذیر می کند.

ساختمان دستگاه توموگرافی کامپیوتری

یک دستگاه اسکن توموگرافی کامپیوتری از یک میز برای قرار گرفتن بدن بیمار، یک گانتری که سر بیمار در آن قرار می گیرد، یک منبع تولید اشعه ایکس، سیستمی برای آشکار کردن تشعشع خارج شده از بدن، یک ژنراتور اشعه ایکس، یک کامپیوتر برای بازسازی تصویر و کنسول عملیاتی که تکنولوژیست رادیولوژی بر آن قرار می گیرد، تشکیل شده است.

کاربرد توموگرافی کامپیوتری (CT)

سی تی اسکن سر معمولاً برای تشخیص موارد زیر به کار برده می شود:

• خونریزی، ضربه مغزی و شکستگی جمجمه در بیمارانی که به سر آنها ضربه وارد شده است.
• خونریزی هایی که به دلیل پارگی یا نشت آنوریسم مغزی در بیمارانی که به سر دردهای ناگهانی مبتلا شده اند به وجود آمده باشد.
• لخته خون یا خونریزی در مغز بلافاصله پس از سکته مغزی
• تومورهای مغزی
• بزرگ شدن حفره های مغز (بطن ها) در بیمارانی که به هیدروسفالی مبتلا شده اند.
• بیماری ها یا ناهنجاری های سر و جمجمه

در موارد زیر نیز از سیتی اسکن استفاده می شود:

• ارزیابی میزان گستردگی آسیب دیدگی های استخوانی و آسیب دیدگی های بافت نرم در بیمارانی که صورت آنها ضربه خورده و باید جراحی های ترمیمی انجام دهند.
• تشخیص بیماری های استخوان تمپورال (گیجگاهی) در یک طرف سر که ممکن است باعث ایجاد اختلالات شنوایی شود.
• تعیین وجود التهابات یا تغییرات دیگر در سینوس های پارانازال
• برنامه پرتودرمانی برای درمان سرطان مغز یا بافت های دیگر
• مشخص کردن و هدایت مسیر سوزن هایی که برای نمونه برداری (بایوپسی) از مغز وارد آن می شوند.
• ارزیابی آنوریسم مغزی یا ناهنجاری های شریانی به کمک روش سی تی آنژیوگرافی مغز

مزایای توموگرافی کامپیوتری (CT)

1. پرتوافکن متمرکز اشعه ایکس، کمک می کند تا از تابش پراکنده کاسته شده و به سبب آن تصاویری با کیفیت بهتر حاصل شود.
2. از یک اسکن، طیف گسترده ای از نماها و زوایا تولید شده که می توان با استفاده از آنها ارزیابی کاملتری را انجام داد.
3. اسکن Cone Beam CT، به نسبت تصویربردارهای معمولی دهان و دندان، اطلاعات بیشتری ارائه داده که کمک می کند درمان دقیق تری برنامه ریزی شود.
4. اسکن CT بدون درد، غیرتهاجمی و دقیق می باشد.
5. یک مزیت بزرگ اسکن CT، تصویربرداری از استخوان و بافت نرم به طور همزمان است.
6. بعد از انجام سی تی اسکن، پرتویی در بدن بیمار باقی نمی ماند.
7. اشعه ایکس مورد استفاده در سی تی اسکن، عوارض آنی ندارد.

انواع توموگرافی کامپیوتری

• سی تی اسکن شکم
• سی تی آنژیوگرافی
• سی تی اسکن آرتروگرافی
• سی تی اسکن استخوان
• سی تی اسکن مغز/ سی تی اسکن سر
• سی تی اسکن قفسه سینه ( سی تی اسکن ریه )
• سی تی اسکن گردن
• سی تی اسکن لگن

اقدامات قبل از انجام توموگرافی کامپیوتری (CT)

در مورد بارداری و بیماری هایی که اخیراً به آنها مبتلا شده اید همچنین در مورد داروهای مصرفی و آلرژی هایی که دارید، پزشک را مطلع کنید. احتمالاً به شما توصیه می شود که چند ساعت قبل از انجام این فرایند از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. اگر شما به ماده حاجب حساسیت دارید، پزشک داروهایی را برای شما تجویز می کند که واکنش های آلرژیک را کاهش می دهد. این داروها باید 12 ساعت قبل از انجام فرایند مصرف شوند. جواهرات و زیور آلات خود را در خانه گذاشته و لباسی گشاد و راحت بپوشید.

روش توموگرافی کامپیوتری (CT)

همانند MRI به بیمار یک لباس بیمارستانی (گان) داده می شود و بر روی یک تخت دراز می کشد که به طرف داخل یک محوطه بزرگ حرکت می کند. بیمار باید کاملاً بی حرکت باشد اگر نه تصاویر مبهم می شوند و گاهی برای اعمال این بی حرکتی او را با بندهای مخصوص به آرامی می بندند.در اتاق کوچکی که کنار اتاق CT Scan وجود دارد از طریق یک پنجره رادیولوژیست به نحوه انجام کار نظارت دارد و به وسیله یک میکروفن می تواند در طول انجام تصویربرداری با بیمار صحبت کند. دستگاه اسکنر (Scanner) که از بدن بیمار تصویربرداری می کند می تواند به دور بدن مریض حرکت کرده و از قسمتهای مختلف بدن در زوایای مختلف تصویربرداری کند و این تصاویر را به صورت مقاطع متوالی از قسمتهای مختلف بدن نمایش دهد.

عوارض توموگرافی کامپیوتری

قرار گیری در معرض اشعه ایکس

یکی از عوارض مهم در انجام سی تی اسکن، قرار گیری در معرض اشعه ایکس می باشد. خطر یک مرتبه عکس برداری کم است؛ ولی با عکس برداری های متعدد با اشعه ایکس و سی تی اسکن، این خطر افزایش خواهد یافت. درصورت باردار بودن، حتماً پزشک معالج خود را در جریان بگذارید.

واکنش آلرژیک نسبت به ماده حاجب

ماده حاجبی که تزریق می شود دارای ید بوده ممکن است در فردی که حساس به ید می باشد باعث حالت تهوع، استفراغ، کهیر وخارش پوستی شود. در صورتی به ماده ی ید حساسیت دارید حتماً تکنسین را در جریان بگذارید تا داروهای استروئیدی و آنتی هیستامین را به شما تزریق شود. پس از عکس برداری سی تی اسکن، در صورت ابتلای بیمار به دیابت یا بیماری های کلیوی، ممکن است برای خارج کردن ید از بدن، لازم باشد تا بیمار مقادیر زیادی مایعات بنوشد.

نسخه اصلی مطلب توموگرافی کامپیوتری (CT) را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---