کشکک زانو یک استخوان مثلثی شکل است که توسط تاندون ها در سر جای خود قرارگرفته و توسط رباطی در شیار انتهایی استخوان های ران و ساق پا ثابت شده است و درون این شیار حرکت می کند. شیاری که استخوان کشکک درون آن قرارگرفته و در آن حرکت می کند، شیار پتلافمورال نام دارد. زمانی که استخوان کشکک زانو از درون این شیار بیرون بیاید، اصطلاحاً دررفتگی کشکک زانو رخ داده است. دررفتگی کشکک زانو زمانی رخ می دهد که کشکک زانو به طور کامل از درون این شیار خارج شود. این آسیب اغلب در افراد جوان که فعالیت فیزیکی بالایی دارند ایجاد می شود و معمولاً به این صورت اتفاق می افتد که درحالی که پای شخص روی زمین ثابت و زانوی او خم شده است و سپس در این حالت، با وارد شدن ضربه یا فشار کوچکی زانو پیچ می خورد و کشکک زانو از جای خود خارج می شود. در اغلب موارد، شایع ترین علائم بروز آسیب که در مورد کشکک زانو گزارش می شود، ناپایداری کشکک زانو (انحراف یا کجی کشکک) است. ناپایداری کشکک زانو می تواند به علت شکل غیرعادی استخوان ها در مفصل زانو، ضعیف بودن عضلات اطراف مفصل زانو و لگن و یا انقباض و گرفتگی بیش ازحد عضلات در قسمت کناری و خارجی زانو باشد.

انواع دررفتگی زانو

دررفتگی زانو با توجه به جابجایی کشکک زانو و استخوان درشت نی به پنج نوع اصلی طبقه بندی می شود.

• قدامی (پیشین)
• خلفی (پسین)
• داخلی
• جانبی
• چرخشی یا روتاری

دررفتگی های چرخشی به چهار زیر شاخه به شرح زیر تقسیم بندی می شود:

• پیشین داخلی
• پیشین خارجی
• پسین داخلی
• پسین خارجی

علل در رفتگی مکرر کشکک زانو

• کم عمق بودن شیار بین کندیل های استخوان ران که استخوان کشکک بر روی آن قرار میگیرد.
• بالا قرار گرفتن استخوان کشکک در جلوی زانو
• کوچک بودن استخوان کشکک
• شل بودن کلی لیگامان های بدن
• چرخش استخوان درشت نی به خارج یا تورشن تیبیا
• محل نامناسب توبروزیته تیبیا و در نتیجه نامناسب بودن محل اتصال تاندون کشک به بالای استخوان درشت نی

علائم در رفتگی کشکک زانو

• بروز زانو درد هنگام نشستن
• درد جلوی زانو که هنگام فعالیت کردن تشدید می شود.
• خشکی و گرفتگی مفصل
• ورم
• صدای ترک خوردن یا غژغژ کردن زانو زمان حرکت دادن زانو
• خارج شدن کشکک از شیار و به چپ یا راست سر خوردن آن
• خم شدن زانو و عدم توانایی زانو در تحمل وزن
• قفل کردن زانو

عوامل خطر دررفتگی زانو

عوامل مختلفی وجود دارند که ریسک دررفتگی زانو را افزایش می دهند. این موارد به شرح زیر می باشند:

1. چاقی و اضافه وزن در هنگام راه رفتن فشار بسیار زیادی را به عضلات و ساختارهای زانو وارد می کند. در این حالت زانو ۴ برابر بیشتر از وزن طبیعی تحت فشار قرار می گیرد و در نتیجه افراد چاق بیشتر دچار دررفتگی زانو خواهند شد.
2. سابقه آسیب دیدگی زانو در گذشته که باعث ناپایدار شدن یا ضعیف شدن زانو می شود.
3. انجام دادن فعالیت ورزشی سنگین یا فعالیت هایی که تماس جسمانی بالایی دارند.
4. کار کردن در ارتفاع یا قرار داشتن در معرض سقوط از ارتفاع.

تشخیص دررفتگی زانو

ابتدا، پزشک علائم و علت بروز دررفتگی مفصل زانو را به طور دقیق از بیمار می پرسد. او حتی از بیمار می خواهد که در مورد هرگونه آسیب دیدگی زانو که در گذشته به آن دچار شده است نیز کاملاً توضیح دهد. سپس از بیمار معاینه فیزیکی به عمل می آید که شامل معاینه زانو در حال خم و راست کردن پا می شود؛ این کار جهت مشاهده مسیر حرکت کشکک زانو روی شیار و بررسی امکان اصلاح راستای کشکک و حتی تثبیت آن انجام می شود. از آنجا که همیشه دررفتگی کشکک زانو با سایر عارضه ها یا آسیب های زانو مرتبط است، اغلب پزشک توصیه می کند که عکس رادیولوژی، ام آر آی و سیتی اسکن گرفته شود تا علاوه بر کمک به تشخیص دقیقتر دررفتگی کشکک زانو، از عدم وجود هرگونه عوارض دیگری اطمینان حاصل شود.

درمان های غیرجراحی در رفتگی کشکک زانو

جا انداختن کشکک زانو، کنترل درد، التهاب و تورم

درمان فیزیوتراپی برای عارضه دررفتگی کشکک می تواند پس از ارزیابی اولیه شروع شود. درمان های فیزیوتراپی رایج، شامل روش هایی برای کنترل درد و تورم، درمانهایی برای بهبود انقباض عضلات و عملکرد اطراف کشکک زانو و تمرین قدم برداشتن برای کمک به بیمار برای راه رفتن می باشد. در این شیوه درمانی پزشک با استفاده از روش ها و تکنیک های زیر به بهبودی سریع و هر چه زودتر بیمار کمک میکند:

عضلات چهار سر ران در قسمت بالای پا به کنترل موقعیت کشکک و یا پاتلای زانو کمک می کند و اگر دچار دررفتگی کشکک باشید، ممکن است این گروه عضلانی عملکردی ضعیف داشته باشند. فیزیوتراپیست تمرینات زانو را برای کمک به بهبود انقباض این گروه عضلانی به محض اینکه درد و تورم اجازه دهد، برای بیمار توصیه میکند.

اکثر تحقیقات اخیر نشان می دهد که ضعف لگن نیز ممکن است در ایجاد دررفتگی و یا نیمه دررفتگی زانو نقش داشته باشد، بنابراین تمرینات تقویت مفصل ران نیز ممکن است به عنوان بخشی از یک برنامه فیزیوتراپی لحاظ شود. تقویت عضلات ران ممکن است بعد از چند هفته برای کمک به آماده سازی برای بازگشت به فعالیت های طبیعی و یا برای ورزشکاران مورد نیاز باشد.

همچنین استفاده از تکنیک نوار درمانی که بسیاری از فیزیوتراپیست ها برای کنترل موقعیت کشکک زانو از آن استفاده می کنند، روشی مؤثر شناخته شده است. بطور کلی می توان گفت این نوارها، پاتلا را در وضعیت مناسب و حالت نرمال تری قرار می دهد، در حالی که ماهیچه های اطراف زانو چگونگی عملکرد صحیح را برای نگه داشتن کشکک در جای خود یاد می گیرند.

همچنین ممکن است از بریس زانو برای کنترل موقعیت کشکک استفاده شود تا از دررفتگی یا برآمدگی بیشتر زانو جلوگیری شود. قبل از خرید بریس حتماً با پزشک مشورت کنید. باید با احتیاط از زانوبندهای طبی استفاده کرد؛ چراکه پوشیدن بیش از حد بریس نیز عوارض خود را دارد و حتی برای بیمار وابستگی ایجاد میکند. پوشیدن طولان مدت بریس، ماهیچه ها و تاندون هایی که از زانو پشتیبانی میکنند را ممکن است ضعیف کند و زانو نتواند عملکرد درستی داشته باشد. به طور کلی باید از بریس برای فعالیت های ورزشی یا یک فعالیتی که مفاصل پا را مانند پیاده روی یا کارهای حیاط درگیر می کند استفاده کرد. هنگامی که در خانه هستید و استراحت می کنید، زانوبند نباید استفاده شود.

بعد از چهار تا هشت هفته درمان، زانو باید نسبتاً بدون درد باشد و به درستی حرکت کند. البته زمان لازم برای بهبودی کامل به عوامل مختلفی از جمله شدت آسیب دیدگی، سن و وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد. اگر همچنان درد زانو به دلیل سابولاکس یا نیمه دررفتگی ادامه دار باشد، باید در مورد گزینه های دیگر درمان به پزشک مراجعه کنید.

انتخاب کفش نیز مهم است. کفش در چرخه راه رفتن نقش مهمی دارد. پوشیدن کفش مناسب و یا استفاده از آرتزهای طبی در کفش ممکن است به کنترل راه رفتن شما هنگام دویدن و کاهش فشار روی زانو کمک کند، بنابراین احتمال نیمه دررفتگی و یا دررفتگی مفصل زانو با پوشیدن کفش مناسب به حداقل می رسد.

درمان جراحی بی ثباتی و در رفتگی کشکک زانو

بعضی از بیماران با روش های درمانی ساده و یا حتی فیزیوتراپی درمان نمی شوند و ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند، خصوصاً در بیمارانی که درد قابل توجهی دارند یا دررفتگی مکرر در آنها زیاد است. با دیدن وضعیت زانو با آرتروسکوپ، جراح می تواند حرکت و عملکرد مفصل زانو را در صورت وجود مشکلی که قابل اصلاح است ارزیابی کند. برخی از این گزینه ها برای درمان جراحی شامل موارد زیر است:

• جراحی لترال ریلیز: این روش جراحی برای شل شدن کشش رباط های محکم و کپسول مفصل در قسمت بیرونی زانو انجام می شود. در حالی که این روش ساده ترین تکنیک جراحی است، با حداقل آسیب می تواند، به بهبود دررفتگی کشکک زانو کمک کند.
• بازسازی رباط میانی : ترمیم یا بازسازی لیگامان های موجود در قسمت داخلی زانو که باعث کشیدن زانو در داخل می شود، به یک روش درمانی رایج تبدیل شده است. این عمل جراحی معمولاً برای ترمیم رباط داخلی پاتلوفمورال داخلی (MPFL) در قسمت داخلی زانو انجام می شود.
• ترمیم استخوان: در شرایط شدیدتر ممکن است نیاز به ترمیم مجدد استخوان باشد. انواع مختلفی از بازخوانی استخوان وجود دارد. معمولاً آنها موقعیت توبرک تیبیا که جهت حرکت در زانو را مشخص می کند را تغییر می دهند.

در حالی که عمل جراحی میتواند ابزاری مفیدی برای کمک به مشکلات زانو باشد، مهم است که بدانید که هدف از جراحی چیست و چگونه این روش به اصلاح مشکل اساسی کمک میکند. در چندین سال اخیر، جراحی آرتروسکوپی و آزادسازی بافت های کپسولی خارج زانو برای مشکلات مبهم در زانو مؤثر شناخته شده است.در حالی که برخی از بیماران با جراحی بهبود می یابند، برخی دیگر با عمل جراحی ممکن است بدتر شوند. انجام عمل جراحی، بدون درک مشکل خاصی که برای اصلاح در نظر گرفته شده است، میتواند منجر به نارضایتی بیمار از عمل باشد و نتایج خوبی نداشته باشد.

بازتوانی پس از جراحی در رفتگی کشکک زانو با طب فیزیکی

توانبخشی زانو بعد از عمل یکی از مهمترین قسمت های درمان است. مهم است که ماهیچه های خود را برای عملکرد بهتر دوباره بسازید تا از دررفتگی و نیمه دررفتگی زانو در آینده جلوگیری شود. موفق ترین و سریع ترین نتایج، حاصل از راهنمایی و نظارت یک فیزیوتراپیست با تجربه است. توانبخشی شما پس از جراحی زانو بر بازیابی کامل حرکت، قدرت و استقامت در زانو متمرکز است. با طب فیزیکی یک برنامه توان بخشی به منظور کمک به تقویت و انعطاف پذیری زانو و عضلات اطراف آن به شما ارائه می شود. فیزیوتراپی همچنین به بازیابی دامنه حرکتی در زانو نیز کمک می کند. تمرینات سبک تحمل وزن، مانند بلند کردن پا نیز به تقویت عضلات اطراف زانوی آسیب دیده کمک می کنند. پزشک ممکن است انجام برخی حرکات کششی و تقویتی ساده را برای انجام در منزل بین جلسات درمانی به شما آموزش دهد. فیزیوتراپی ممکن است به مدت ۶ تا ۸ هفته و هر هفته یک مرتبه یا تا زمانی که شکستگی کشکک زانو به طور کامل بهبود یابد ادامه داشته باشد.

عوارض دررفتگی زانو

با توجه به شدت آسیب دیدگی زانو احتمال بروز عوارض جانبی در این اختلال افزایش پیدا می کند که برخی از آنها به شرح زیر می باشند:

• احتمال بروز درد مزمن و سفتی پس از بهبودی ناشی از دررفتگی زانو وجود دارد. سایر عوارض عبارتند از نقاط روز پس از ضربه و ناپایداری مزمن مفصل.
• شدت و نوع ضربه ای که به زانو وارد می شود و باعث دررفتگی آن می گردد نقش مهمی را در بروز عوارض پس از آسیب دیدگی ایفا می کند. تعداد زیادی از بیماران پس از بهبودی معمولاً هیچ گونه دردی ندارند و زانوی آنها دامنه حرکات کاملاً طبیعی خواهد داشت. با این حال از هر ۵ ورزشکار فقط یک نفر می تواند همانند قبل به انجام فعالیت های ورزشی خود بپردازد.
• در مواردی که زانو به علت وارد شدن ضربه قوی دچار دررفتگی می شود شدت آسیب دیدگی آن بسیار زیاد خواهد بود. برخی از افرادی که دچار این آسیب دیدگی شده اند ممکن است هرگز نتواند مانند قبل ورزش کنند به ویژه در مواردی که دچار آسیب دیدگی عصب شده اند.
• معمولاً احتمال بروز عوارض جانبی جدی در افرادی که دچار دررفتگی زانو شده اند وجود دارد که برخی از این عوارض عبارتند از قطع عضو از بالای زانو، ترومبوز عمیق وریدی و سندروم کمپارتمان. تشخیص به موقع و درمان به موقع دررفتگی زانو می تواند از بروز عوارض جانبی شدید جلوگیری کند.

نسخه اصلی مطلب درمان های غیرجراحی در رفتگی کشکک زانو را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---