درصد بسیاری از کودکان بعد از وزن گیری و ایستادن مستقل روی پاهای خود، دارای مچ پای چرخیده به سمت خارج می باشند که تا این سن به عنوان موردی فیزیولوژیک شناخته می شود. در صورتی که این چرخش به خارج بعد از دو سالگی هم ادامه داشته باشد به عنوان یک اختلال در نظر گرفته می شود که نیاز به مداخله و درمان دارد. از آنجا که مفاصلی که وزن بدن را منتقل کرده یا حمل می کنند، یک زنجیره بسته را تشکیل می دهند در صورتی که اختلال یا انحراف در هریک از مفاصل باشد می تواند مفاصل دیگر را متأثر کند و می تواند موجب اختلال در دیگر مفاصل مرتبط شود.

مچ پا به عنوان یکی از مفاصلی که به علت تماس مستقیم با زمین و انتقال وزن به سطح اتکا نقش به سزایی در شکل باقی مفاصل دارد. وجود چرخش یا انحراف در مچ پا و عدم درمان آن موجب ضربدری شدن زانوها، انحراف لگن، اسکولیوز، کایفوز و همچنین دردهای پا و ساق پا می شود. چرخش مچ پا به خارج با کاهش مهارت های راه رفتن و دویدن، خستگی های زودهنگام و همچنین دردهای شبانه در ارتباط است که این موارد به عنوان معیارهای تشخیصی والدین هم در نظر گرفته می شود که در صورت مشاهده آنها باید به منظور بررسی تخصصی و درمان مراجعه نمایند.

پرونیشن پا چیست؟

پرونیشن بیش از حد (overpronation) نوعی مشکل بیومکانیکی رایج است و زمانی ایجاد می شود که هنگام راه رفتن، قوس روی پا بر اثر فشار ناشی تحمل وزن فرد از بین می رود. در این حالت، فشار زیادی به کف پا وارد می شود و به دنبال آن، استخوان بندی کف پا تغییر شکل داده و گودی کف پا از بین می رود. در نتیجه، این تغییر شکل منجر به صاف شدن کف پا می شود.

پرونیشن بیش از حد، اغلب منجر به مشکلاتی مثل التهاب نیام کف پا، خار پاشنه، احساس درد در ناحیه متاتارسال پا، التهاب تاندون های پشت ساق پا و همینطور انحراف انگشتان پا (Biunion) می شود. صاف شدن کف پا دلایل زیادی دارد. عواملی ازجمله چاقی مفرط، بارداری و یا برداشتن گام های سنگین بر روی سطوح سخت و ناهموار، می توانند قوس کف پا را از بین برده و منجر به پرونیشن پا شوند.

علائم انحراف مچ پا به خارج

پرونیشن می تواند مشکلاتی همچون احساس درد و ناراحتی در پاها، ساق پا، زانوها، باسن و یا کمر را ایجاد کند. در صورتی که این علائم نادیده گرفته شود و عواملی که منجر به ایجاد پرونیشن شده اند، برطرف و یا درمان نشوند، آسیب های وارده به پا می تواند بر کل بدن تأثیرات منفی بگذارد. علائم چرخش مچ پا همچنین می تواند منجر به ایجاد عدم تعادل در سراسر بدن، شامل چرخش زانوها به سمت داخل، کج شدن لگن و افتادگی شانه ها شود. این عدم تعادل، مشکلات بزرگتری را نیز در پی دارد. علائم پا پرونیشن عبارت اند از:

۱. انحراف پاها

در همه ی افرادی که پرونیشن وجود دارد، انحراف پاها دیده می شود.

۲. چرخش داخلی زانو ها

در حالتی که کف پاها به طور صاف روی زمین قرار می گیرد، پاها به صورت دو طرفه و نامتقارن به سمت داخل می چرخند (به شکل ایکس) و در این حالت، بیشترین میزان انحراف در قسمت تحتانی بدن دیده می شود.

۳. خمیدگی تاندون آشیل

از نمای پشت سر، پاها و مچ پا به سمت داخل متمایل بوده و این حالت موجب خمیدگی تاندون های آشیل و به مرور زمان، تغییر شکل آن ها می شود.

۴. کف پای صاف

در حالتی که فرد بیشترین حد پرونیشن را دارد، قوس پا از بین میرود و در نتیجه باعث کف پای صاف می شود.

۵. ناهموار بودن پاشنه پا

در حالتی که پاها به صورت دو طرفه و نامتقارن می چرخند، هنگام راه رفتن، فرود پا به گونه ای است که باعث ناهموار شدن پاشنه پا و چرخش مچ پا می شود.

انواع پرونیشن پا

بسته به مواردی مانند نحوه گام برداشتن و قوس دادن کف پا، سه نوع پرونیشن پا وجود دارد.

۱. پرونیشن طبیعی یا خنثی:

به طور طبیعی حدوداً ۱۵ درصد پرونیشن در پاها وجود دارد. این چرخش، تکانه ای که در حین گام برداشتن به پا وارد می شود را جذب کرده و مچ پا و پاها را هم تراز قرار می دهد. این مسئله، از بروز آسیب های شایع ناشی از دیگر انواع پرونیشن پا جلوگیری می کند.

۲. پرونیشن کمتر از حد (Underpronatio):

پرونیشن کمتر از حد که اصطلاحاً به آن supination نیز گفته می شود، زمانی رخ می دهد که پا هنگام راه رفتن به سمت خارج متمایل می شود. این حالت به قسمت های خارجی پا فشار وارد می کند و در افرادی که دارای قوس زیاد کف پا هستند، می تواند آسیب و التهاب تاندون آشیل، التهاب کف پا ، پیچ خوردن مچ پا ، خار پاشنه و دیگر آسیب های ناشی فشار وارد شده به پا را ایجاد کند.

۳. پرونیشن بیش از حد (Overpronation):

هنگامی که پا بیشتر از ۱۵ درصد به سمت داخل می چرخد، اصطلاحاً به آن پرونیشن بیش از حد می گویند. این حالت در افرادی که کف پای صاف دارند، دیده می شود. پرونیشن بیش از حد می تواند منجر به بروز سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS) شود. این بیماری به قسمت خارجی زانو آسیب رسانده و باعث ایجاد درد در ناحیه زانو می شود.

تشخیص چرخش مچ پا به خارج

علاوه بر تشخیص وضعیت خود، ممکن است لازم باشد که به پزشک مراجعه کنید تا تست مخصوصی به نام آنالیز راه رفتن را روی شما انجام دهد. در این تست، در حین راه رفتن یا دویدن روی تردمیل، یک ویدئو از شما تهیه می شود. این ویدئو سپس با حرکت آهسته پخش شده و توسط پزشک تحلیل می شود. پزشک توجه می کند که شما در حین راه رفتن چطور قدم برمی دارید و تمامی حرکات بدن شما را در حالت حرکت آهسته بررسی می کند. همچنین می توانید از پزشک خود بخواهید که اسکن فشاری سه بعدی از پای شما تهیه کنید. در این تست شما با پای برهنه، روی یک کفی مخصوص می ایستید. این کفی دارای حسگرهای بسیاری است که اطلاعات را به کامپیوتر می فرستند. این اطلاعات نشان می دهند که هر قسمت از پای شما چگونه به زمین فشار وارد می کند. برای بررسی چرخش مچ پا به داخل، پزشک توجه می کند که چه میزان از فشار کف پا در سمت داخلی قوس کف پا است.

عوارض چرخش مچ پا به خارج

• راه رفتن غیرطبیعی و نامطلوب
• ظاهر ناخوشایند
• آرتروز مفاصل اندام تحتانی
• پارگی سریع کفش ها
• کاهش میزان تحمل نیروهای عمودی توسط اندام تحتانی
• درد در پاها

درمان چرخش مچ پا به خارج

درمان های مختلفی برای پرونیشن بیش از حد وجود دارد و پزشکان، معمولاً ترکیبی از این روش های درمانی را به کار می گیرند. در ادامه برخی از پروتکل های درمانی آورده شده است.

ضربه زدن

وارد آوردن ضرباتی به پا که به روش خاصی انجام می شود، تعادل و حمایت از پا را ایجاد می کند. این روش در بعضی موارد حاد به عنوان خط اول درمان چرخش مچ پا استفاده می شود.

ماساژ دادن

سفت شدن عضلات ساق پا نسبتاً شایع بوده و منجر به پرونیشن پا می شود. سفت شدن عضله، دامنه حرکتی آن را نیز کاهش داده و می تواند احساس درد و گرفتگی عضله را ایجاد کند و در نتیجه، باعث محدودیت حرکتی می شود. کشش و ماساژ عضلات، موجب انعطاف پذیری بهتر، افزایش جریان خون و اکسیژن رسانی به عضلات می شود و کمک می کند تا سریع تر بهبود یابند.

حرکات کششی

این حرکات به انبساط و نرم شدن ماهیچه ها و رباط های سفت کمک می کند و در نتیجه از فشار زیاد و چرخش مچ پا جلوگیری می شود.

تحرک مفصل

این حرکات به مفاصل آسیب دیده و یا کم تحرک کمک کرده تا نرم و منعطف تر شوند و در نتیجه، باعث عملکرد بهتر پا می شوند.

آرتوز

پرکاربرد ترین آرتوزها، کفی ها و کفش های طبی هستند. این آرتوزها می توانند از پرونیشن پا جلوگیری نموده، از پاها حمایت کرده و به آنها امکان عملکرد بهتر را می دهند.

استفاده از کفش مناسب

کفش های با کیفیت و دارای کفی محکم و مناسب، ضربه را به خود جذب کرده و فشاری که به پاها و مفاصل وارد می شود را محدود می کنند. همچنین، برای کنترل پرونیشن پا، کفش هایی با ویژگی های خاص وجود دارند.

بریس

اگر کودک شما به چرخش مچ پا به داخل مبتلا باشد، برای اصلاح راستای قرارگیری استخوان های پای او، انجام ورزش های تقویتی و کششی همراه با استفاده از بریس پا، بریس زانو و مچ بند طبی مخصوص تجویز می شود. ممکن است این درمان ها تا زمانی که کودک در رشد است، ادامه پیدا کنند و پوشیدن بریس نیز تا پایان عمر توصیه شود تا از بازگشت پا به حالت چرخیده به داخل جلوگیری شود.

دارودرمانی

اگر درد پای شما شدید شود، احتمالاً پزشک شما مصرف داروهای ضدالتهاب را تجویز می کند تا التهاب و تورم پا کاهش پیدا کند. در موارد بسیار نادری (مانند دفورمیتی کف پای صاف مادرزادی) ممکن است برای اصلاح چرخش مچ پا به داخل، نیاز به انجام جراحی باشد.

فیزیوتراپی

در صورتی که میزان چرخش مچ پا به داخل شدید باشد، ممکن است نیاز به انجام درمان های فیزیوتراپی نیز باشد. پزشک می تواند به بیمار حرکات و ورزش هایی را آموزش دهد که به توزیع متعادل وزن در پاها کمک می کنند و وضعیت چرخش پا به داخل را بهبود می دهند.

ورزش برای چرخش مچ پا به خارج

برخی ورزش ها و حرکات کششی می توانند در تسکین درد و ناراحتی چرخش مچ پا به داخل مؤثر باشند و با کمک به تقویت عضلات کف پا به اصلاح قوس کف پا و راستای قرارگیری مچ پا و زانوها کمک کنند.

نسخه اصلی مطلب پرونیشن یا چرخش مچ پا به خارج چیست؟ را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---