دستگاه گوارش که از دهان تا مقعد دارای بخش های مختلفی است در رادیولوژی به دو بخش فوقانی و تحتانی طبقه بندی می شود. برای انجام رادیوگرافی دستگاه گوارش، پزشک پس از معاینه بیمار و براساس ناحیه ای که دچار درد یا مشکل شده، ممکن است رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی یا تحتانی را تجویز نماید. با اینکه نحوه تصویربرداری در هر دو روش یکسان است؛ اما روش کار و آماده سازی فرد متفاوت است. رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI) یکی از انواع تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس است که قسمت های فوقانی دستگاه گوارش مانند مری، معده و بخش ابتدایی روده کوچک که دوازدهه یا اثنی عشر نام دارد را عکسبرداری می کند.

برای داشتن تصویر مطلوب و باکیفیت، رادیولوژیست با روش «بلع باریم» (Barium Swallow) برای بررسی بخش ابتدایی دستگاه گوارش و ناحیه حلق و مری و نیز معده و ابتدای اثنی عشر، محلول خوراکی باریوم را تجویز خواهد کرد. در برخی از بیماران که قبلاً تحت عمل جراحی بوده اند به جای باریم از یُد استفاده می گردد.

کاربرد رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI)

رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی یا Upper GI می تواند عملکرد و نحوه هضم و بلع مواد را بررسی کند و به تشخیص موارد زیر کمک می کند:

• زخم های مسیر گوارشی
• تومورها و توده ها
• انسداد مسیر گوارشی
• فتق و بیرون زدگی دیواره گوارشی
• التهابات مری، معده و دئودنوم
• عملکرد غیر طبیعی ماهیچه ها ی دیواره گوارشی فوقانی

این روش برای بررسی علائم زیر در بیماران مفید است:

• مشکلات بلع غذا
• دردهای قفسه سینه و شکم
• رفلاکس مواد غذایی
• سوء هاضمه شدید
• دیده شدن خون در ادرار
• حالت تهوع و استفراغ بی دلیل و مزمن

مزایای رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI)

• رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی یک روش بسیار ایمن و غیر تهاجمی است.
• نتایج رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی معمولاً منجر به ارزیابی دقیق مری، معده و اثنی عشر می شود.
• از آنجایی که باریم در خون جذب نمی شود، واکنش های آلرژیک بسیار نادر است.
• پس از معاینه، هیچ تشعشعی در بدن شما باقی نمی ماند.

اقدامات قبل از انجام رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI)

حدوداً از 5 الی 8 ساعت قبل از انجام کار، لازم است که به صورت کامل ناشتا باشید.

1. در زمان ناشتا بودن از آشامیدن آب، جویدن آدامس و استعمال دخانیات نیز خودداری فرمایید.
2. در زمان ناشتا بودن، مصرف داروهای ضروری با مقدار کمی آب، مانعی ندارد.

روش انجام رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI)

از شما خواسته می شود هرگونه لباس، جواهرات، یا سایر اشیائی را که ممکن است با این روش تداخل داشته باشد را بردارید. اگر از شما خواسته شود لباس را در بیاورید، لباسی به شما داده می شود تا بپوشید. روی یک میز اشعه ایکس قرار می گیرید که می تواند شما را از حالت افقی به حالت عمودی کج کند. ممکن است از شما خواسته شود که وضعیت خود را (به عنوان مثال، دراز کشیدن به پهلو، پشت یا شکم) در فواصل زمانی عمل تغییر دهید. رادیولوژیست از شما می خواهد که یک نوشیدنی حاجب غلیظ شده را قورت دهید. رادیولوژیست، یک سری عکس یا یک فیلم (فلوروسکوپی) می گیرد تا مواد حاجب را در حال حرکت در دستگاه گوارش مشاهده کند. رادیولوژیست ممکن است در حین معاینه، شکم شما را فشار دهد تا به نمایش تصویر معده کمک کند و به پوشش دیواره معده کمک کند.

اقدامات بعد از انجام رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI)

شما می توانید رژیم غذایی و فعالیت های عادی خود را پس از رادیوگرافی از سر بگیرید، مگر اینکه پزشک شما توصیه دیگری به شما بدهد. اگر باریم به طور کامل از بدن شما دفع نشود، ممکن است باعث یبوست یا نهفتگی احتمالی بعد از عمل شود. ممکن است به شما توصیه شود که مایعات زیادی بنوشید و غذاهای پر فیبر مصرف کنید تا باریم را از بدن دفع کنید. ممکن است برای کمک به دفع باریم به شما ملین داده شود.

محدودیت های رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI)

تشخیص تحریک خفیف پوشش معده یا مری و همچنین زخم هایی با قطر کمتر از 1/4 اینچ دشوار است. این آزمایش زخم های بزرگتر را تشخیص می دهد. همچنین می تواند وجود عفونت زمینه ای با باکتری هلیکوباکتر پیلوری، شایع ترین علت زخم را نشان دهد؛ اما ممکن است برای تأیید این عفونت به آزمایش های غیرتهاجمی اضافی مانند آزمایش خون یا آزمایش تنفس نیاز باشد. در نهایت، بیوپسی از هر ناحیه غیرطبیعی را نمی توان با این آزمایش انجام داد.

عوارض جانبی رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI)

• همیشه در اثر قرار گرفتن بیش از حد در معرض تشعشع، احتمال سرطان کمی وجود دارد. با این حال، با توجه به مقدار کمی پرتوهای مورد استفاده در تصویربرداری پزشکی، مزایای تشخیص دقیق، بسیار بیشتر از خطر مرتبط است.
• بیماران گاه به گاه ممکن است به طعم دهنده های اضافه شده به برخی از مارک های باریم حساسیت داشته باشند. احتمال کمی وجود دارد که مقداری باریم باقی بماند و منجر به انسداد سیستم گوارشی شود، بنابراین بیمارانی که دارای انسداد شناخته شده در دستگاه گوارش هستند، نباید تحت این معاینه قرار گیرند.

نسخه اصلی مطلب رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI) را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---