شایع‎ترین شکایت بیماران مبتلا به فیبرومیالژی در زمان مراجعه به پزشک، احساس درد در همه جای بدن است. بر اساس معیارهای طبقه‎بندی کالج روماتولوژی آمریکا جهت تشخیص فیبرومیالژی، درد در بیشتر اوقات شبانه روز و طی حداقل ۳ ماه باید وجود داشته باشد.

عامل ایجاد کننده این بیماری مشخص نبوده، اما عوامل مستعد کننده ابتلا به این بیماری شامل آسیب فیزیکی، داشتن پیش زمینه ژنتیکی و ابتلا به آرتریت روماتوئید و سایر اختلالات خود ایمنی، مانند لوپوس، می باشند. زنان بیش از مردان مستعد ابتلا به بیماری فیبرومیالژیا هستند. اگرچه این بیماری درمان قطعی ندارد اما ورزش ، طب سوزنی و رفتار درمانی می تواند به کاهش علائم آن و بهبود کیفیت خواب شبانه بیماران، کمک کند.

علل ایجاد کننده فیبرومیالژیا

عامل اصلی بروز فیبرومیالژی به درستی مشخص نیست. با این حال، شواهد موجود در زمینه روماتولوژی اینطور نشان می دهند که فیبرومیالژیا حاصل وجود مشکل در پردازش مرکزی درد در مغز بوده و ممکن است به دلیل افزایش حساسیت مغز نسبت به یک عامل محرک ایجاد شود.

عوامل مستعدکننده متعددی در ابتلای افراد به فیبرومیالژی نقش دارند که برخی از آنها عبارتند از:

• بروز آسیب یا وقایع عاطفی و پرتنش، مانند تصادف رانندگی
• ورود آسیب های مکرر
• آرتریت روماتویید و سایر بیماری های خود ایمنی، مانند لوپوس
• مشکلات مرتبط با سیستم عصبی مرکزی (CNS)
• نحوه بیان ژن های مرتبط با ادراک درد

فیبرومیالژی می تواند ارثی نیز باشد. زنانی که خویشاوندان نزدیکشان مبتلا به فیبرومیالژی می باشند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری خواهند بود. افراد مبتلا به بیماری های روماتیک مانند آرتریت روماتویید، لوپوس یا آرتریت نخاعی، که با نام اسپاندولیت آنکیلوزان نیز شناخته می شود، شانس بیشتری برای ابتلا به فیبرومیالژی دارند.

علائم فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا علائم متعددی دارد که معمولاً برای هر بیمار متفاوت با دیگری است. در هر حال علامت اصلی درد منتشر است. شدت علائم بسته به عامل هایی مانند میزان استرس و فشار روانی، تغییرات جوی و میزان فعالیت جسمی در دوره هایی کمتر یا بیشتر می شود.

علایم شایع فیبرومیالژیا عبارتند از:

• دردسر منتشر (اغلب به صورت نقاط ماشه ای و دردناک )
• حساسیت بیش از حد به درد
• خستگی مزمن
• اختلال های خواب
• اضطراب و افسردگی
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
• سردرد
• اسپاسم عضلات و خشکی مفاصل

تشخیص فیبرومیالژیا

پزشکان در گذشته 18 نقطه معین بدن را محکم فشار می دادند ( نقاط ماشه ای ) تا مشخص شود که کدام یک از آنها نسبت به درد حساس اند. اما امروزه نیازی به بررسی نقاط ماشه ای نیست، در عوض چنانچه بیمار بیش از 3 ماه است که از درد منتشر، بدون ابتلا به هیچ عارضه مشخص رنج می برد، بیماری وی فیبرومیالژیا تشخیص داده می شود.

درد ناشی از فیبرومیالژی چند مشخصه زیر را دارد:

1. از بیماری­ های دیگر تفاوت دارد.
2. پراکنده، چندنقطه ای، عمیق، سوزان یا گزگز کننده است.
3. بیمار احساس می­ کند این درد کم و زیاد می­ شود یا از محلی به محل دیگر منتقل می شود.
4. یکی از نشانه­ های قابل تشخیص وجود نقاط حساس در فیبرومیالژیا است.

اگرچه هیچ تست آزمایشگاهی برای تأیید تشخیص فیبرومیالژیا وجود ندارد، پزشک گاهی به منظور تشخیص افتراقی و رد احتمال ابتلا به عارضه های با علائم مشابه دستور انجام آزمایش هایی مانند موارد زیر را می دهد:

1. CBC یا شمارش کامل خون
2. سرعت رسوب اریتروسیت یا گلبول های قرمز
3. آزمایش عملکرد غده تیروئید

نقطه ماشه ای چیست و شامل کدام بخش از بدن بیمار می شود؟

نقاط ماشه ای به نقاطی از بافت نرم، مانند ماهیچه ها گفته می­ شود که احتمال وقوع درد در آن ها بیشتر از سایر نواحی است. این نقاط می­ تواند شامل پشت سر، ناحیه پایین گردن، آرنج­ ها، لگن، زانوان و پایین کمر باشد.

درمان بیماری فیبرومیالژیا چیست؟

در ابتدا باید به این نکته توجه شود که با وجود نرمال بودن یافته های پاراکلینیک، فیبرومیالژیا یک بیماری واقعی است و درد تنها در ذهن بیمار نیست. این بیماری تخریب کننده یا تغییردهنده فرم عضلات و مفاصل نیست و عوارض خطرناکی برای زندگی به همراه ندارد. با این حال، درمان درد و خستگی مزمن چالش برانگیز است و علاج سریع برای این بیماری وجود ندارد. از آنجا که فیبرومیالژیا یک سندرم به حساب می آید، هر کدام از بیماران مبتلا به این بیماری ممکن است مجموعه ای از علائم را از خود نشان دهند.

از همین رو، افراد مختلف ممکن است نیاز به برنامه های درمانی اختصاصی داشته باشند. در قدم اول باید عواملی که موجب بدتر شدن علائم می شوند( فعالیت فیزیکی خیلی کم یا عدم فعالیت فیزیکی، استرس و کم خوابی و …)را تشخیص داد و تا حد امکان برطرف کرد .

درمان ها عبارتند از:

• برنامه ورزشی منظم
• طب سوزنی
• روان درمانی
• درمان اصلاح رفتاری
• رسیدگی کایروپراکتیک
• ماساژ درمانی
• فیزیوتراپی
• مصرف داروهای ضد افسردگی با دوز پایین، گرچه استفاده از این داروها در اولویت نمی باشد.

ورزش درمانی

ورزش های ملایمی مانند پیاده روی (روزی نیم ساعت در هفته) یا شنا استرس و فشار عصبی را کاهش می دهد. کشش و تقویت عضلات (مانند ورزش های هوازی در آب)نیز در تسکین درد مؤثر است.

البته نباید در انجام ورزش زیاده روی کرد و از حد متوسط فراتر رفت، چون فعالیت جسمی بیش از اندازه علائم فیبرومیالژیا را تشدید می کند

طب سوزنی

در بعضی از بیماران، باعث کاهش علایم بیماری و افزایش کیفیت زندگی شده است. تعداد جلسات طب سوزنی مورد نیاز برای اثرگذاری این روش درمانی، به علائم و شدت بیماری بستگی دارد

درمان اصلاح رفتاری

این روش درمانی نوعی درمان رفتار شناختی (CBT) است که با هدف کاهش رفتار های منفی، استرس زا یا تشدیدکننده درد و افزایش رفتار های مثبت و مفید انجام می شود. این روش درمانی شامل یادگیری مهارت های تطابق پیدا کردن و انجام ورزش های آرامش بخش می باشد.

نقش رژیم غذایی در فیبرومیالژیا

در راستای کاهش و بهبود علائم فیبرومیالژیا نکات تغذیه ای مختلفی مطرح شده اند که شامل موارد زیر می باشند :

1. استفاده از مواد غذایی پر انرژی که از قند پایین برخوردار باشند(بادام، لوبیا، جو، آووکادو و توفو)
2. پرهیز از مواد غذایی حاوی گلوتن
3. پرهیز از مصرف مواد قندی تخمیر شونده و افزودنی ها (کنسروها،سس های سالاد،غذاهای یخ زده و نیمه آماده)
4. به حداقل رساندن مصرف کافئین(قهوه،نسکافه )

ماساژ

ماساژ نقطه های دردناک را تسکین می دهد، درد را فرومی نشاند و خواب بیمار را بهبود می بخشد. ماساژ درمانی باید با فشار متوسط و به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه باشد

فیزیوتراپی

اگرچه درمان قطعی برای فیبرومیالژی وجود ندارد ولی فیزیوتراپی به بهبود شرایط و کاهش درد و افزایش عملکرد شما کمک بخصوصی می کند

اهداف فیزیوتراپی شامل موارد زیر است:

• کاهش درد
• افزایش دامنه ی حرکتی
• بازگشت به سطح عملکرد اولیه

درمانگر شما ممکن است از تکنیک های دستی درمانی استفاده کند تا به بهبود حرکت مفصلی شما کمک کند. این تکنیک ها همراه با ورزش ، کشش و حرکاتی است که شما کنترل می کنید. طراحی یک برنامه ورزش هوازی که قلب و ریه ها و همچنین عضلات شما را آموزش می دهد، نه تنها تناسب اندام بلکه کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. جلسات تمرینی کوتاه و ۱۰ دقیقه ای که ۲ یا ۳ بار در روز انجام می شود می تواند قدرت شما را بهبود بخشد و استقامت شما را افزایش دهد.

بسته به شدت درد شما ، درمانگر شما ممکن است تصمیم بگیرد از تحریک الکتریکی برای کمک به تسکین درد استفاده کند. این مدالیته ها شامل تنس که برای کاهش درد شما به کار گرفته می شود. اولتراسوند برای افزایش جریان خون و بهبودی و لیزر برای درمان های دیگر استفاده کند.

تزریق در نقاط ماشه ای

پزشک در مواجهه با درد شدید داروهای بی حسی موضعی مانند لیدوکائین را مستقیماً درون نقاط ماشه ای دردناک تزریق می کند. این عمل درد را به میزان چشمگیری کاهش می دهد، اما متأسفانه اثر آن پس از حداکثر 3 تا 4 هفته از بین می رود.

آیا می شود از فیبرومیالژیا پیشگیری کرد؟

متأسفانه، مکانیسم های واقعی فیبرومیالژیا کاملاً شناخته نشده است. به همین دلیل، هیچ راهی برای پیش بینی یا جلوگیری از شروع آن وجود ندارد. با این حال، تشخیص زود هنگام علائم و نشانه های مربوط به فیبرومیالژیا به شما و متخصصین در حوزه درد کمک می کند تا مدیریت زودهنگام را شروع کنند باید بدانید، استرس یکی از مهم ترین محرک های درد های عضلانی در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا است. برای کاهش استرس،تمرینات یوگا ، مدیتیشن ، تکنیک های آرامش بخشی دیگر بسیار کمک کننده هستند. سعی کنید فعالیت های غیر ضروری، که موجب استرس تان می شود، انجام ندهید. میزان تأثیر فیبرومیالژیا بر زندگی روزمره فرد متفاوت است.

---