سنگهای ادراری ، سنگهایی هستند که در دستگاه تولید و دفع ادرار تشکیل میشوند و از ته نشین شدن مواد کریستالی نظیر اگزالات کلسیم، فسفات کلسیم و اسید اوریک به وجود می آيند. اين مواد در حالت عادي در ادرار دفع ميشوند. این سنگها در هر قسمت از سیستم ادراری تشکیل میشوند ولـی شایعترین محل شکل گیری آنها کلیه ها هستند. اغلب بیماران مبتلا به سنگهای کلیه معمولاً در سالهای دهه دوم و سوم زندگی مراجعه می کنند و حداکثر شیوع سنی بروز سنگ های کلیوی در حدود ۲۸ سالگی است.

شیوع دیگری در ۵۵ سالگی وجود دارد که تقریبا مختص سنگهای عفونی در خانمها است. عوامل ژنتیکی، مصرف داروها، تغییرات اسیدیته ی ادرار ، کاهش مصرف مایعات و رژیم غذايي را جزو علل مهم تشکيل سنگ ميدانند. خود سنگ اغلب علامتی ندارد و درد حاد ناگهاني در مبتلايان، ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری ادراری است. انسداد، عفونت و تورم باعث درد شدید، تهوع، استفراغ و اسهال از علائم سنگ های مجرای ادرای به شمار می روند. در این موارد درد بسیار شدید است و غالباً خون نیز در ادرار دیده میشود.

بروز سنگهای ادراری با صنعتی شدن کشورها و بهبود وضعیت اقتصادی رو به افزایش است. میزان بروز سنگهای ادراری در افرادی که یک بار دچار سنگ شده اند، طی ده سال آینده به ۷۰ درصد و گاهی بیشتر ميرسد. برای آشنایی بیشتر با سنگهای ادراری نیاز به آشنایی بیشتر با ساختار دستگاه ادراری می باشد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

اجزای دستگاه ادراری

دستگاه ادراری از 5 بخش اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:

1- کلیه ها

کلیه ها که اصلی ترین جزء سیستم ادراری در هر فرد می باشند؛ وظیفه تولید ادرار را بر عهده دارند.

2- لگنچه

لگنچه که ادار پس از تولید شدن وارد آن میشود ومحل ایجاد اغلب سنگهای ادراری است . سنگهای لگنچه معمولا باعث ایجاد درد نمیشوند مگر اینکه راه لگنچه را مسدود نمایند .

3- میزنای یا حالب

میزنای یا حالب که ادرار را از لگنچه به مثانه منتقل میکند . اگر سنگ از لگنچه وارد حالب شود ، درد شدیدی در پهلو وشکم بیمار ایجاد می گردد که گاه همراه با تهوع ، استفراغ ، سوزش ادرار ودر آقایان درد بیضه است .

4- مثانه

مثانه که محل ذخیره ادرار پیش از دفع است . اگر بنابه دلایلی مثل بزرگ شدن پروستات ، تنگی مجرای ادرار یا مثانه عصبی تخلیه مثانه دچار اشکال شود ویا به علت سوء تغذیه یا اختلالات سوخت وساز بدن (متابولیک ) در کودکان ترکیب طبیعی ادرار تغییر کند ، فرد مستعد سنگ مثانه میگردد.

5- مجرای ادرار

مجرای ادرار که ادرار را از مثانه به خارج منتقل میکند. سنگ کلیه یا مثانه ممکن است در هنگام دفع در مجرای ادرار گیر کند وسبب بند آمدن ادرارشود .

یکی از اصلی ترین محل های ایجاد سنگ در سیستم ادراری، کلیه ها هستند. سنگ کلیه عارضه شایعی است که بسیاری از افراد را درگیر می نماید و برای درمان آن نیاز به اقداماتی می باشد که تشخیص آن بر عهده پزشک است.

درمان سنگ های اداری

درمان سنگ های ادراری شامل دو بخش پیشگیری و درمان سنگ فعلی می باشد. جهت پیشگیری از تولید سنگ جدید علاوه بر رعایت رژیم غذایی، نیاز به انجام آزمایش خون و آزمایش ادرار 24 ساعته از نظر بررسی وجود یا عدم وجود املاحی است که شما را مستعد سنگ سازی می کنند. همچنین در صورتیکه در گذشته سنگی دفع کرده اید تجزیه آن سنگ نیز کمک کننده است. آزمایشات خون و ادرار بایستی به فاصله 2 تا 6 هفته بعد از دفع سنگ انجام شوند .

به خاطر داشته باشد که حین انجام این آزمایشات بایستی رژیم غذایی معمول روزانه تان را حفظ نمایید؛ تا براساس این آزمایشات پزشکتان دستور غذایی و دارویی جدید و مخصوص هر نوع سنگ ادراری را به شما بدهد. جهت درمان سنگ های ادراری علاوه بر رعایت رژیم غذایی، نیاز به اقدامات تشخیصی آزمایشگاهی و تصویر برداری از نظر تعیین محل سنگ، ایجاد یا عدم ایجاد انسداد در مسیر ادرار و بالاخره اندازه سنگ میباشد.

سپس بر اساس اندازه ومحل سنگ درمان مخصوص با نظر پزشک معالجتان انجام می شود. سنگ های کوچک تر از 2 میلی متر 97% احتمال دفع خودبخودی دارند. سنگهای 6-4 میلی متر 50% احتمال دفع خودبخودی دارند؛ و سنگهای بزرگتر از 6 میلی متر 1% احتمال دفع خودبخودی خواهند داشت و در این موارد اغلب نیار به مداخله جراحی وجود دارد.

درمان جراحی سنگ های ادراری

درمان جراحی سنگ های ادراری به دو روش زیر انجام می پذیرد:

1- سنگ شکنی از راه پوست (PCNL)

در این روش از طریق پوست با یک برش کوچک جراحی، وسیله مخصوصی به نام نفروسکوپ در کلیه در محل سنگ وارد شده، و پس از تزریق ماده حاجب، محل سنگ مشخص میشود و سپس سنگ با فورسپس مخصوصی بیرون کشیده میشود. چنانچه سنگ بزرگ باشد ابتدا با امواج اولتراسونوگرافی آن را خرد میکنند و سپس با سبد یا فورسپس، سنگ را خارج مینمایند. با توجه به اینکه برش کوچک است بهبودی به سرعت حاصل میشود و احتمال بروز عفونت نیز فوق العاده کم است.

2- سنگ شکنی درون اندامی (TUL)

در این روش پس از بیحسی نخاعی یا بیهوشی عمومی خفیف، از طریق عبور یک لوله باریک (سیستوسکوپ و یورتروسکوپ) از راه مجرا وارد دستگـاه ادراری شده و سپس امـواج به سنگ برخـورد میکند. نوع امواج برحسب نوع دستگاه سنگ شکن متفاوت است. گاهی اوقات ممکن است جراح لولهای را در حالب تعبیه کند تا مسیر باز بماند و خرده سنگها دفع شوند. این لوله پس از یک الی سه ماه توسط پزشک خارج میشود.

نسخه اصلی مطلب درمان سنگ های دستگاه ادراری را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---