راه های تشخیص بیماری عفونی سالک

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سالک بیماری عفونی پوستی بدون درد و تب است که ضایعه آن حدود یک سال طول می کشد و سپس بهبود می یابد، و جای زخم بر جای می گذارد.این بیماری از دیر باز در کشور ما به صورت بومی وجود داشته ودر بسیاری از مناطق استان خراسان نیز مشاهده می گردد.عامل ایجاد سالک لیشمانیا نامیده می شود که یک موجود تک سلولی است. (جزء باکتریها نیست.) لیشمانیا در بدن موش زندگی می کند. یک نوع پشه بسیار کوچک به نام پشه خاکی موش را می گزند و این انگل وارد بدن پشه می شود. این پشه کوچک که قدرت پرواز زیادی هم ندارد چنانچه شخصی را نیش بزند، این موجود تک سلولی یعنی لیشمانیا وارد پوست شخص شده و بیماری سالک را به وجود می آورد.

سالک به دو صورت خشک و مرطوب دیده می شود. طول پشه خاکی حدود ۳-۲ میلی متر است.بنابراین از توری های با قطر بیش از یک میلی متر عبور می کند.پشه پروازهای کوتاه داشته وحداکثر تا ارتفاع ۲-۱ متر بصورت جهشی پروازمی کند.بیشترین فعالیت پشه هنگام غروب وبعد ازان بوده که از خون انسان وسایرحیوانات وخصوصا زخم های سالکی تغذیه می کند وپس از حدودیک هفته می تواندعامل بیماری را به دیگری انتقال دهد.بیشترین انتقال در فصول گرم سال صورت می گیرد. انواع سالک سالک خشک یا نوع شهری در بهار و اوایل تابستان شیوع دارد.

ابتدا محل گزش پشه خاکی، بصورت یک برجستگی کوچک روی پوست است ولی بعداصورت زخم در آمده که قطر آن به چند سانتیمتر هم ممکن است برسد. پس از حدود یک سال این ضایعه خوب شده و جای زخم (جای سالک) از خود به یادگار می گذارد. چون پشه خاکی بیشتر صورت و دستها را که در معرض اوست نیش می زند. محل سالک بیشتر در این مناطق است. مخزن بیماری در نوع شهری انسان است وسگ نیز بطور اتفاقی مبتلا ومی تواند به عنوان مخزن عمل نماید.

در نوع روستایی یا سالک مرطوب محل ضایعه بیشتر در اندامها است و ضایعه پوستی ترشح زیادی دارد و سطح آن خشک نیست. البته سالک انواع مختلف دیگری هم دارد. اگر کسی سالک مرطوب گرفت پس از بهبودی فقط مصونیت به سالک مرطوب و سالک خشک پیدا می کند ولی چنانچه سالک خشک گرفت. پس از بهبودی فقط مصونیت به سالک خشک دارد. مخزن اصلی بیماری سالک روستایی جوندگان از جمله موشهای صحرایی می باشند. نظری بر آمارهای موجود بیماریهای مشترک بین انسان و دام، از جمله تب مالت و سالک، در سالهای اخیر روند رو به رشدی داشته است.

روشهای پیشگیری از بیماری
حذف عوامل مساعد کننده :
۱- بهسازی وترمیم شکاف دیوارها در مناطق مسکونی ونگهداری دام وطیور
۲- بهسازی کانالهای روباز،دفع صحیح فاضلاب ونخاله های ساختمانی
۳- جمع آوری ودفع صحیح فاضلاب ونخاله های ساختمانی
۴- اتلاف سگهای ولگرد ومبارزه با جوندگان ۵- تخریب وتسطیح اماکن مخروبه و متروکه

محافظت در برابر نیش پشه :
۱- نصب توری ریز بر روی پنجره ها و دربهای ورودی
۲- استفاده از پشه بند معمولی وترجیحا آغشته به حشره کش که برای مدت طولانی اثر آن باقی می ماند.
۳- استفاده از پمادها ومواد دور کننده حشرات هنگام استراحت وخواب در مناطق آلوده
۴- پوشانیدن زخمهای سالکی به منظور جلوگیری از آلوده شدن پشه خاکی های جدید وانتشار بیماری به دیگران

سمپاشی:
با توجه به عوارض زیست محیطی سم و تاثیر کم آن در کنترل بیماری فقط در نوع شهری می توان در کنار دیگر اقدامات بهسازی وپیشگیری در شرایط خاص گاهی از این روش استفاده نمود. معمولا سمپاشی موجب مهاجرت پشه ها به مناطق مجاور وپیدا شدن انواع مقاوم ناقل می شودو بهترین راه برای از بین بردن رشد و تکثیر پشه خاکی بهسازی محیط است.