فتق یا باد فتق به خارج شدن عضوی از بدن از جای اصلی خود و تغییر مکان به حفره یا بافت مجاور گفته می شود. فتق به دلیل تضعیف لایه های درونی عضلات (معمولاً شکمی) رخ می دهد و باعث کشیدگی یا پارگی در جدار شکم یا دیافراگم است. فتق ممکن است بدون درد و علائم خاصی باشد یا اینکه دردی از خفیف تا شدید ایجاد کند.

باد فتق ممکن است ارثی باشد و از زمان تولد دیده شود یا اینکه اکتسابی باشد و با گذشت زمان به وجود آید. در همه انواع فتق، بیمار با خطر قطع خون روبه رو است. تورم حاصل از باد فتق ممکن است فشار زیادی وارد کرده و با انقباض رگ های خونی سبب کاهش یا قطع خونرسانی به بافت های بیرون زده شود. این عارضه به طور معمول در ناحیه شکمی دیده می شود؛ اما ممکن است که در ناف، ران و کشاله ران نیز رخ دهد. در واقع فتق در هر جایی رخ می دهد که جداره بافت نگه دارنده اندام، ضعیف باشد.

سونوگرافی برای ارزیابی فتق های کشاله ران و یا فتق بیضه است. این آزمایش با استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر شکم و اندام های لگن انجام می شود. سونوگرافی کمک بزرگی است تا پزشک معالج به صورت دقیق وجود بیماری فتق یا عدم وجود آن را تأیید کند.

انواع فتق

• فتق مغبنی یا کشاله ران (Inguinal hernia): رایج ترین نوع فتق است و زمانی دیده می شود که روده با فشار از نقطه ضعیف شده عبور و وارد دیواره شکمی می شود. کانال مغبنی در کشاله ران قرار دارد. این کانال در مردان محل ورود اسپرماتیک (طناب منوی) از شکم به کیسه بیضه است و در زنان حاوی رباطی است که به نگه داشتن رحم در جای خود کمک می کند، البته این فتق در مردان شایع تر است. بیضه های مردان در زمان کمی پس از تولد از کانال مغبنی عبور کرده و پایین می رود، این کانال باید پس از عبور بیضه ها کاملاً بسته شود اما گاهی به طور کامل بسته نشده و منطقه ضعیف و مستعد فتق را ایجاد می کند.
• فتق هیاتال (Hiatal hernia): این نوع فتق بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می شود. در این عارضه، بخشی از معده از طریق شکافی در دیافراگم، به حفره سینه وارد می شود. دیافراگم صفحه ای ماهیچه ای است که اندام های شکمی را از اندام های قفسه سینه جدا می کند و همچنین با انقباض خود، در کشیدن هوا به درون ریه ها نقش دارد. علائم فتق هیاتال رفلاکس محتویات معده به مری و سوزش معده است.
• فتق ناف (Umbilical hernia): این فتق در نوزادان زیر 6 ماه مشاهده می شود. در این نوع از بیماری، روده کودک از طریق شکافی در دیواره شکم و نزدیک به ناف بیرون می زند. این نوع از فتق، تنها نوعی است که به طور خود به خود برطرف می شود؛ زیرا عضلات شکمی به مرور قوی تر می شوند.
• فتق برشی (Incisional hernia): این فتق بعد از عمل جراحی روی شکم رخ می دهد و باعث بیرون زدگی قسمتی از روده از شکاف جراحی یا ناحیه ضعیف شده اطراف آن می شود.

علائم فتق اینگوینال

• فتق های اینگوینال بیشتر به خاطر ظاهرشان شناخته می شوند. آنها باعث برآمدگى در ناحیه ی شکم یا کشاله ی ران می شوند که ممکن است با ایستادن یا سرفه کردن بزرگ شوند. این نوع از فتق ممکن است دردناک و حساس به لمس باشد.

سایر علائم فتق اینگوینال عبارتند از:

• درد هنگام سرفه، ورزش و خم شدن
• احساس سوزش
• درد وحشتناک
• احساس سنگینى در کشاله ی ران
• تورم اسکروتوم در مردان

دلایل فتق اینگوینال

برخی از انواع فتق، علت مشخصی ندارند. برخی از آنها هم ممکن است به دلایل زیر ایجاد شوند:

• افزایش فشار بر شکم
• نقطه ای در دیواره شکم که از قبل به صورت ضعیف وجود داشته است.
• ترکیب افزایش فشار بر شکم و نقطه ضعیف شده قدیمی در دیواره شکم
• فشار در هنگام دفع مدفوع یا ادرار
• فعالیت های شدید
• بارداری
• عطسه یا سرفه ی مزمن

تشخیص فتق اینگوینال

معاینه بدنی معمولاً تنها راه تشخیصی است که برای تشخیص فتق اینگوینال انجام می شود. پزشک برآمدگی در ناحیه کشاله ران را بررسی می کند. از آنجا که ایستادن و سرفه باعث برجسته شدن فتق می شود، به احتمال زیاد از شما خواسته می شود بایستید و سرفه کنید یا فشار بیاورید. اگر فتق به راحتی تشخیص داده نشود، پزشک احتمال دارد آزمایش تصویربرداری مانند سونوگرافی شکم ، سی تی اسکن یا MRI را تجویز کند.

نحوه انجام سونوگرافی فتق اینگوینال

برای انجام این اسکن بیمار باید بر روی یک تخت دراز کشیده و شکم خود را در معرض دید سونوگرافیست قرار دهد. سونوگرافیست کمی ژل التراسونیک را روی پوست شکم ریخته و مبدل کوچک سونوگرافی که دارای فرکانس کمتر، اما عمق نفوذ بیشتری است روی شکم حرکت میدهد. پزشک یا تکنسین توسط مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا را ارسال و دریافت می کند تا تصویر فتق بر روی صفحه نمایش ایجاد شود. برای تأیید وجود فتق ، پزشک تصاویر حاصل از سونوگرافی را تجزیه و تحلیل می کند و به شناسایی محل فتق می پردازد.

عوارض فتق اینگوینال

عوارض فتق اینگوینال شامل موارد زیر است:

1. فشار بر بافت های اطراف: اگر با جراحی ترمیم نشوند با گذشت زمان بزرگ تر خواهند شد. در مردان، فتق های بزرگ می توانند به کیسه بیضه انتشار یافته و باعث درد و التهاب شوند.
2. فتق حبس شده: اگر محتویات فتق در نقطه ضعف دیواره شکم به دام بیفتد، می تواند روده را مسدود کند و منجر به درد شدید، حالت تهوع، استفراغ و عدم توانایی در اجابت مزاج یا دفع گاز شود. فتق حبس شده می تواند جریان خون در بخشی از روده را قطع کند. استرانگولاسیون می تواند منجر به مرگ بافت روده آسیب دیده شود. فتق خفه شده یک وضعیت جدی و خطرناک است و نیاز به جراحی فوری دارد.

پیشگیری از فتق اینگوینال

نمی توانید از نقص مادرزادی که شما را مستعد ابتلا به این فتق می کند، پیشگیری کنید، با این وجود می توانید فشار وارد بر عضلات و بافت های شکم خود را کاهش دهید. به عنوان مثال:

• وزن سالم داشته باشید. با پزشک خود در مورد بهترین برنامه ورزشی و رژیم غذایی مشورت کنید.
• غذاهای پر فیبر بیشتری بخورید. میوه ها، سبزی ها و غلات کامل حاوی فیبر هستند که می توانند به پیشگیری از یبوست کمک کنند.
• اشیاء سنگین را با احتیاط بلند کنید یا از بلند کردن آنها اجتناب کنید. اگر باید چیز سنگینی را بلند کنید، همیشه از زانو خم شوید، نه کمر.
• سیگار نکشید. سیگار کشیدن علاوه بر نقش آن در بسیاری از بیماری های جدی، منجر به بروز سرفه مزمن می کند که عامل خطری برای فتق است.

عوارض سونوگرافی اینگوینال

سونوگرافی در همه انواع یکی از امن ترین روش های تصویربرداری است. هیچ گونه عوارضی برای شما ندارد. این آزمایش کاملاً بدون درد و بدون هیچ مشکل خاصی است.

نسخه اصلی مطلب عوارض فتق و خطرات فتق اینگوینال چیست؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---