کاربرد سلولهای بنیادی در درمان لک و پیس

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

يك بيماري مهم كه از اختلال رنگدانه اي ناشي مي شود بيماري ويتيليگو يا برص یا لک و پیس مي باشد كه در اين بيماري سلولهاي ملانوسيت حاوی رنگدانه های پوست (ملانین) هستند، توانايي توليد ملانين را از دست مي دهند و لكه هاي سفيد رنگي روي پوست ايجاد مي شود كه ظهور اين لكه ها بخصوص در نژاد ايراني كه تيپ پوستي اغلب افراد جامعه 3 تا 4 است ايجاد تفاوت رنگ فاحش كرده به ويژه در نواحي باز و در معرض ديد براي بيمار بسيار ناراحت كننده بوده و منشا مشکلات اجتماعی و روانی متعددی است.

ويتيليگو يك بيماري اكتسابي و ايديوپاتيك است كه به صورت نواحی و فاقد رنگ (دپيگمانته) با حدود مشخص تظاهر مي كند. محلهاي شايع درگير صورت، دست، پا و مفاصل هستند. اگر چه هر محل حتي مخاط هم مي تواند درگير شود. با توجه به شيوع نسبتا بالاي آن در جامعه (1%) تلاشهاي زيادي در زمينه توضيح علت اين بيماري انجام شده است، به نظر ميرسد كه علت ويتيليگو چند فاكتوري باشد و معمول ترين علل آن، خود ایمنی، عصبي، خود تخريبي، بيوشيميايي يا ژنتيك هستند. ويتيليگو تاثير واضحي بر زيبايي فرد مي گذارد و مي تواند با ايجاد افسردگي، كاهش اعتماد به نفس، اختلال در شغل يابي و حتي طرد اجتماعي، استرس شديدي بر فرد بگذارد. درمان علت ويتيليگو در دسترس نيست و درمانهاي معمول امروزي مستقيما بر جلوگيري از پيشرفت بيماري و رنگدانه دار کردن مجدد (رپيگمانتاسيون) استوار است.

تاكنون تلاشهاي زيادي براي دستيابي به يك روش بي خطر و با دوام طولاني انجام گرفته است. استفاده از روش معمول PUVA (پسورالن همراه با اشعه UVA) و استروئيد هاي موضعي از جمله درمانهاي معمول اين بيماري است كه اين درمانهاي استاندارد موفقيت محدودي داشته است (60% بيماران حدود 25% رپيگمانتاسيون داشته اند.) از اين رو استفاده از روش جراحي پيوند ملانوسيتهاي كشت داده شده و يا تكثير يافته به عنوان يك تكينيك جديد مورد توجه پژوهشگران و پزشكان متخصص پوست دنيا قرار گرفته است. پيوند ملانوسيت شامل هر عمل است كه در آن ملانوسيتهاي خود فرد از نواحي غير درگير بدن به از نواحي درگير بدن پيوند زده مي شود. در چنين شرايطي و با اين روش ملانوسيت پيوند شده دوباره تكثير مي شود و توليد ملانين مي كند كه باعث رپیگمانتاسیون در ناحيه تحت درمان مي گردد. جراحي خط اول درمان در بيماري ويتيليگو نيست. و اين روش در موارد ويتيليگوي ثابت كه در درمان دارويي با شكست مواجه شده و يا مناطق شناخته شده اي كه با پاسخ ضعيف همراهند از جمله لبها، ژنيتال، پلك و اندام تحتاني، کاربرد دارد.

کاربرد روش جراحی در صورتیکه فرد جهت انجام این روش مناسب باشد، با تکنیک های مختلفی انجام می شود:
در یک روش درماني، ابتدا قطعه كوچكي از پوست بيمار برداشته شده و سلولهاي ملانوسيت پس از فعل و انفعالاتي استخراج شده و در محيط كشت اختصاصي تكثير مي شوند. اين ملانوسيتها روي يك صفحه ویژه كشت داده شده و سپس ابتدا روي محل ضايعه بوسيله دستگاه ساينده يا درم ابریژن زخم ايجاد شده بعد لايه سلولهاي ملانوسيت كشت داده شده در محل زخم گذاشته مي شود. زمان لازم جهت این عمل پس از برداشت بیوپسی حدود 2 الی 3 هفته می باشد و با توجه به کشت سلولی امکان انجام آن در مناطق وسیعتر وجود دارد. در تکنیک دیگر پس از جداسازی سوسپانسیون سلولی از نمونه برداشته شده از خود فرد، این سلولها به محل فاقد رنگ انتقال می یابد. ولی در مناطق محدود کاربرد داشته و روز پس از برداشت بیوپسی انتقال انجام می گیرد.

اين سلولها، متعلق به خود فرد بوده و توانايي تحريك سيستم ايمني را ندارند. لذا به رشد خود ادامه داده و محل زخم را پر مي كنند. حسن ديگر اين روش اين است كه چون ملانوسيتها متعلق به خود بيمارند لذا كد ژنتيكي آنها با ساير سلولها يكسان بوده و رنگ ايجاد شده كاملا هماهنگ با ساير قسمتهاي پوست بدن است. از اين روش به عنوان آخرين خط درمان در موارد مقاوم به درمان استفاده مي شود.

خوشبختانه هر دو روش اخیر در ایران راه اندازی شده است که روش اول در مرکز تحقیقات بیماریهای پوستی و سالک اصفهان و روش دوم در پژوهشکده رویان تهران در حال اجرا می باشد.